الوقت- اگرچه قدرتهای بزرگی مانند روسیه و انگلیس در قرن‌های گذشته با تجزیه بخشهایی از سرزمین ایران، سعی کردند فرهنگ و تمدن ایرانی را تضعیف کنند اما با گذشت سالیان بسیار و سیر پرفراز و نشیب تاریخ، سنتها و رسوم باستانی در مناطق جدا شده از ایران همچنان پا برجا مانده است. یکی از سنتهای باستانی، «نوروز» است که پایدار مانده و علاوه بر ایران در سایر نقاط جهان، از جمله آسیای مرکزی، قفقاز و افغانستان برگزار می‌شود. امسال هم همزمان با برگزاری جشن نورور در سراسر ایران، مردم دیگر کشورها هم رسوم مربوط به خود را برجای آوردند و به شادی پرداختند. کشورهای منطقه هم همانند ایران برای خود مراسم ویژه‌ای دارند که با برگزاری آنها سعی دارند خانه‌های خود را با بوی نوروز عطرآگین کنند.
نوروز در آسیای مرکزی
در تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکمنستان، نوروز یا «ناوریز» تعطیلات عمومی بزرگ است. در تاجیکستان، تاجیک‌ها خانه‌های خود را قبل از تعطیلات تمیز می‌کنند. رویداد‌های عمومی اغلب شامل آواز، رقص‌های سنتی، کشتی و همچنین بازی‌های بزرگ بُزکشی است. تاجیک‌ها سفره‌ای هم دارند که با هفت قلم که با حرف «س» شروع می‌شود تزئین می‌شود. در تاجیکستان، رسم پر کردن ظروف خالی در اطراف خانه با آب در آستانه نوروز برای استقبال از تعطیلات وجود دارد و این رسم با آرزوی سلامتی در سال جدید مرتبط است. بسیاری نیز شمع‌هایی را روشن می‌کنند و اهمیت آب و آتش را در جشن‌های سال نو نشان می‌دهند. جشن نوروز برای مردم تاجیکستان، به‌ویژه اهالی بدخشان، جشنی ملی و دیرینه است.
در قزاقستان، یک وعده غذایی مخصوص نوروز تهیه می‌شود که از هفت ماده تشکیل شده است که معمولاً شامل آب، گوشت، نمک، شیر یا ماست و یکی از غلات است. این مواد سمبل هفت فضیلت است و غذا به مهمانان و همسایه‌ها تقدیم می‌شود. در بسیاری از شهرها، پیام‌آوران در میان خانه‌ها رفت و آمد می‌کنند و مردم را به شرکت در جشن‌ها دعوت می‌کنند. نوروز برای مردم قزاق یک عید بسیار مهم به‌شمار می‌رود و به عنوان نماد خوبی، سلامت، شادی و عشق شناخته شده است و به همین دلیل، تمام افراد تلاش می‌کنند در این روز از طریق بازدید با آشنایان و دوستان، عشق و وفاداری خود را نسبت به آنها ثابت کنند.
یکی از بهترین آئین مردم قزاقستان در نوروز این است که همه ناراحتی‌های خود را از دیگران می‌بخشند و می‌کوشند سال نو را بدون هیچ کینه‌ای آغاز کنند. تمام شهرها و دهکده‌های کوچک و بزرگ سراسر قزاقستان در ایام سال نو به مراکزی برای برگزاری جشن و سرور تبدیل می‌شود، با این حال مردم بیشتر مایل به گردهم آمدن در خانه‌های سنتی عشایری هستند که طی روزهای اول بهار به همین مناسبت در گوشه و کنار شهرها برپا می‌شود. مردم در این خانه‌های عشایری کوچک به نواختن موسیقی و خواندنی شعرهای قومی مشغول می‌شوند و جوانان گرد تاب‌های بزرگ آویزانی با وسایل تزئینی به ترانه‌سرایی می‌پردازند.
تعطیلات نوروز در ازبکستان هم یکی از محبوب‌ترین، رنگارنگ‌ترین و مفرح‌ترین جشن‌ها در این کشور بوده و با امیدها و انتظارات جدیدی همراه است. بسیاری از ازبک‌ها بر این باورند که کارهای خوب در سال آینده ثروت به ارمغان می‌آورند، بنابراین همه سعی می‌کنند دشمنان خود را ببخشند، از بحث و جدل دوری کنند و در طول تعطیلات به نیازمندان کمک کنند
مردم ترکمنستان در سراسر این کشور فرا رسیدن عید نوروز و آغاز فصل بهار را جشن گرفتند. در مراسمی که به مناسبت عید نوروز در استان آخال این کشور برگزار شد، چادرهای سنتی برپا و میراث فرهنگی مردم ترکمن و نمونه‌هایی از صنایع دستی به نمایش گذاشته شد. با سمنوی مخصوص نوروز که در دیگ‌های بزرگ تهیه شده از شرکت کنندگان پذیرایی و رقص‌های سنتی و تئاتر اجرا می‌شود. به دلیل برگزاری جشن نوروز روزهای اول و دوم فروردین، در ترکمنستان تعطیل رسمی اعلام شده است. سوارکاری ماهرانه مردان بر اسب‌هایی بسیار زیبا و تنومند، بخش بسیار محبوب جشن‌های نوروزی ترکمنستان محسوب می‌شود که حتی گردشگرانی از جهان را در سال نو به این کشور جذب می‌کند. سراسر بازارها و فضاهای عمومی شهرهای ترکمنستان در ایام سال نو مزین می‌شود که در آنها هنرمندان به عرضه آثار و شیرینی‌فروش‌ها به توزیع شیرینی‌های بسیار محبوب خود مشغول می‌شوند تا شادی مردم را دوچندان کنند. سراسر سواحل رودخانه قره‌قوم را مردمی فرا می‌گیرد که برای نواختن موسیقی یا گوش دادن به موسیقی‌های محلی گرد هم می‌آیند و از این طریق، بر لذت خود از تماشای چشم‌اندازهای شگفت‌انگیز آب می‌افزایند.
عید نوروز برای مردم قرقیزستان هم از مقدس‌ترین اعیاد است و آیین‌های نوروزی را با شکوه تمام برگزار می‌کنند به گونه‌ای که هیچ یک از مراسم ملی آنان جلوه و جلال نوروز را ندارد. جشن نوروز برای مردم این کشور راهی برای پاکسازی روح و روان و اتصال با طبیعت، عامل تحکیم مهر و مودت، دوستی، همبستگی، برادری میان مردم، ترویج آسایش و اتحاد میان اقوام مختلف، حفظ ثروت‌های طبیعی و دعوت به ترویج آن و پاکسازی اماکن عمومی است. در آستانه نوروز، مردم این کشور به کارهای خیرخواهانه مانند کمک به نیازمندان، عیادت از بیماران و سالخوردگان نیز مبادرت میورزند. مردم قرقیز خانه‌های خود را پاکیزه کرده، بدهی‌های خود را پرداخت کرده و با کسی که در نزاع بودند، آشتی می‌کنند؛ زیرا به عقیده بزرگان این مردم زمانی که نوروز به خانه‌های آنها وارد می‌شود، تمام بیماری‌ها و نارسایی‌ها و خرابی‌ها نیز باید از خانه بروند. مردم قرقیز در اول نوروز داخل خانه را با بخور کاج خوشبو کرده و میز عید را با ۷ نوع غذا تزئین می‌کنند که نشانه برکت محصولات آن سال است. در شب قبل از جشن نوروز مردم این کشور به نشان فراوانی شیر، برداشت محصولات و باران؛ تمام ظروف را با شیر، گندم و آب چشمه لبریز می‌کنند. آنها معتقدند که در این روز همه اعضای خانواده باید در یک خانه جمع باشند و بعد از برگزاری جشن گرد هم آیند، برخی نیز معتقدند که در این روز نباید آتش خانه را خاموش کرد؛ چرا که با خاموش کردن آن طول زندگی خود را نیز کوتاه می‌کنند.
نوروز در افغانستان
افغانستان هم که از دیرباز قرابت فرهنگی زیادی با ایران دارد، مراسم جشن نوروز در آن هر ساله برگزار می‌شود. امسال هم طبق روال گذشته تجلیل از جشن نوروز و مراسم «جهنده بالا» در زیارت سخی شهر کابل، با حضور آیت‌الله «سید محسن حجت» و جمعی از مردم برگزار شد و تعدادی از مردم در این مراسم حضور داشتند. نوروز به طور گسترده در سراسر افغانستان جشن گرفته می‌شود و نماد اصلی «هفت میوه» است؛ یک دسر شیرین که از هفت میوه خشک و آجیل، معمولاً کشمش قرمز، کشمش سیاه، کشمش زرد، سنجد، پسته، زردآلو خشک و سیب خشک تهیه می‌شود.
اگرچه مردم افغانستان نیز نوروز را بسیار مشابه با ساکنان کشورهای همسایه خود برگزار می‌کنند، با این حال استان بلخ این کشور به عنوان "میزبان معنوی نوروز" در جهان شناخته شده است. تعطیلات نوروز در افغانستان با شعخوانی فارسی و همچنین نمایشنامه‌هایی با موضوعات نوروزی مشخص می‌شود. تهیه سمنو نیز در افغانستان امری ضروری است و بسیاری از زنان برای هم زدن این دسر شیرین که باید ساعت‌ها در حین تهیه هم‌زده شود، جمع می‌شوند و آهنگ‌های محلی می‌خوانند. در مزارشریف، نوروز ارتباط تنگاتنگی با جشنواره لاله‌های قرمز دارد، زیرا حومه شهر مملو از این گل‌های قرمز زیبا است و بسیاری از پیک نیک در اطراف آنها لذت می‌برند. در مسجد آبی شهر نیز پرچم نوروز با فرا رسیدن فصل بهار به احتزاز درمی‌آید.
نوروز در قفقاز
همزمان با ایران و آسیای مرکزی، مردمان قفقاز هم که زمانی با تاریخ و فرهنگ ایرانی عجین شده بودند، هر سال نوروز را جشن می‌گیرند. اگرچه نوروز را شوروی سابق به آذربایجان وارد کرد، با این حال مردم از آن پس تاکنون این جشن را برگزار کرده‌اند و روزها و لحظاتی به‌یاد ماندنی را در کنار عزیزان برای خود رقم زده‌اند. برای مردم این کشور، جشن نوروز با گرامی‌داشت چهار عنصر آب، آتش، خاک و هوا همراه است و در همه مراسم آنها آثاری از احترام به این عناصر به چشم می‌خورد. اعضای خانواده‌های آذربایجانی در شب آخر سال دورهم جمع می‌شوند و به امید رهایی از تمام مشکلات سال گذشته، به یکدیگر آب می‌پاشند. پذیرایی از مهمان‌ها با هفت ظرف و محتویاتی که با حرف "س" شروع می‌شود یک رسم اجباری میان مردم جمهوری آذربایجان به‌شمار می‌رود و طی روزهای سال نو، درهای منازل به نماد مهمان‌نوازی به هیچ عنوان قفل نمی‌شود. باقلوا، شکرپاره و گوگال که به ترتیب نماد ستاره‌ها، ماه و خورشید است، در سفره مردم آذربایجان طی روزهای سال نو قرار دارد و این در حالی است که غذاهای اصلی آنها را ترکیبات مختلف با برنج، گوشت، کباب و دلمه تشکیل می‌دهد. خیابان‌های سراسر آذربایجان را در ایام سال نو، برگزاری جشن‌های مختلف فرا می‌گیرد که در آنها مردم با ارائه هنرهای نمایشی خود مانند تئاتر مردم را شاد و خندان نگه می‌دارند.
از روزها قبل از آغاز سال نو، آذری‌ها هیزم را برای روشن کردن آتش جمع‌آوری می‌کنند. خانواده‌ها از روی آتش می‌پرند تا همه چیز‌های بد سال گذشته را بسوزانند و پاک و بی‌آلایش به استقبال سال بروند. همچنین، بسیاری از خانواده‌ها نیز سبزه‌هایی که با روبان قرمر پیچیده شده‌اند را بر سردر خانه‌های خود نصب می‌کنند.
از سوی دیگر، نوروز برای مردم گرجستان نیز بسیار مهم است و در این کشور مهم‌ترین نماد عید نوروز و سال نو، سفره هفت سین بوده و مردم این کشور نیز همچون ایرانیان، هر‌ساله سفره هفت سین می‌چینند. در روز اول بهار مردان و زنان گرجی لباس‌های رنگارنگ و زیبای محلی خود را به تن می‌کنند. کودکان و دختر جوان نیز تاجی از گل به سر کرده و دسته گلی در درست می‌گیرند و در خیابان‌ها فرا رسیدن نوروز در گرجستان را به مردم تبریک می‌گویند. بسیاری از گرجی‌ها رقص‌های سنتی اجرا می‌کنند و مردان جوان در خیابان‌ها سوار بر اسب می‌شوند و مسابقات کشتی نیز از کار‌هایی است که در عید نوروز در گرجستان به طور ویژه برگزار می‌شود. آداب و رسوم پیش از نوروز در تفلیس و سایر شهرهای این کشور، شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با آداب و رسوم نوروز ایرانیان دارند.
جشن باستانی نوروز به عنوان بخشی از تمدن بشری در ارمنستان نیز برگزار می‌شود. در ارمنستان نیز نوروز با کار‌هایی مانند روشن کردن آتش و آب بازی که از نظر تاریخی در جشن نوروزی ایران رایج بوده، برگزار می‌شود. هر ساله گروه‌های مختلفی از ارامنه در منطقه گارنی ارمنستان با معبدی قديمی متعلق به دو هزار سال پيش از ميلاد مسيح و مربوط به دوران اشکانيان، جمع می‌شوند و نوروز و فرا رسيدن بهار را جشن می‌گيرند. برگزاری مراسم موسیقی‌های محلی و شعرخوانی از دیگر برنامه‌های ارمنی‌ها است که هر ساله در ایروان برگزار می‌شود.
با آغاز بهار، صدها میلیون نفر در سراسر جهان نوروز باستانی را جشن می‌گیرند و این مراسم هر ساله با گستردگی بیشتری برگزار می‌شود. نوروز چنان فراگیر شده است که اکنون توسط سازمان ملل و سازمان یونسکو نیز به عنوان جشن جهانی به ثبت رسیده است و نشان از گسترده جهانی فرهنگ و تمدن ایرانی است. امسال نیز این جشن باستانی با ماه مبارک رمضان تلاقی پیدا کرده، و بهار طبیعت با بوی رمضان عطرآگین شده است.
