الوقت- درحالی که شرایط سیاسی پاکستان طی ماه‌های اخیر به دلیل اعتراضات خیابانی طرفداران عمران خان نخست‌وزیر سابق این کشور، پرالتهاب و متشنج دنبال می‌شود، کابینه پاکستان روز یکشنبه طی جلسه‌ای و بنا به پیشنهاد نخست وزیر، «عاصم منیر» را ضمن ارتقا به درجه ژنرالی رسما به عنوان هفدهمین فرمانده ارتش پاکستان معرفی کرد. حال تعیین فرمانده جدید برای ارتش و کنار رفتن ژنرال قمر جاوید باجوا در صدر اخبار تحولات این کشور قرار گرفته است. تحولی که با توجه به نقش و جایگاه برجسته ارتش در عرصه قدرت و سیاست پاکستان، پرسش‌هایی در مورد تأثرات احتمالی این تغییر ایجاد کرده است.
گمانه‌زنی‌ها در مورد کناره‌گیری باجوا
ژنرال باجوا در 8 آذر 1395 به عنوان فرمانده ارتش انتخاب شد و سه سال پیش هم توسط عمران خان برای دومین دوره ریاست او تمدید شد. اکنون برخی منابع گفته‌اند که باجوا به دلیل اختلافات میان ارتش با احزاب «مسلم لیگ» و «تحریک انصاف» استعفا داده است.
برکناری باجوا، درحالی است که او هفته گذشته در سخنانی تلویحاً به نقش مرکزی ارتش خود در سیاست اذعان کرد و گفت زمان آن فرا رسیده است که همه سهم‌خواهی سیاسی خود را کنار بگذارند و از اشتباهات گذشته درس بگیرند و به جلو حرکت کنند.
باجوا در شش سال گذشته حاکم بالفعل پاکستان بود و سیاستهای این کشور را هدایت می‌کرد و در دوره او اختلافات بین عمران خان با دولت و ارتش به بالاترین سطح خود رسید.
ارتش پاکستان همیشه به دخالت در امور سیاسی متهم است و به هیمن خاطر است که دولتها در این کشور زود به زود تغییر می‌کنند. بر این اساس، از بین 30 نخست وزیر 19 نفر از آنها نتوانسته‌اند دوره پنج ساله خود را به اتمام برسانند و از طریق کودتای نظامی و سیاسی از دایره قدرت کنار گذاشته شده‌اند که همواره نقش ارتش موثر بوده است.
در پاکستان جریانات حزبی با ارتش اختلاف نظر دارند ولی در تصمیمات کلان مانند نحوه ارتباط با هند، افغانستان و ایران دولتها پیرو تصمیمات فرماندهی ارتش هستند. همچنانکه خود عمران خان بارها ادعا کرده که ارتش با توطئه آمریکا دولت او را ساقط کرده و شهبار شریف را روی کار آوردند.
خان پس از ترور نافرجام‌اش نیز، نخست‌وزیر و فرمانده ارتش را به دست داشتن در این اقدام متهم کرد و وعده داد که اعتراضات خیابانی را ازسرخواهد گرفت. در روزهای اخیر نیز هزاران نفر از هوادارانش در شهرهای مختلف پاکستان به خیابانها آمده‌اند تا از رهبر خود حمایت کنند. اما خان روز یکشنبه پس از انتخاب فرمانده جدید ارتش گفت که فعلا برای جلوگیری از هرج و مرج اعتراضات هوادارانش را متوقف می‌کند. اقدامی که به نظر می‌رسد ارتباط میان رفتن باجوا و اعتراضات مردمی را برملا می‌کند.
نحوه انتخاب فرمانده ارتش پاکستان
ژنرال عاصم منیر که روز سه‌شنبه پس از پایان دوره ۶ ساله فرماندهی ژنرال قمر جاوید باجوا، رسما سکان فرماندهی مقتدر ترین نهاد پاکستان را به دست خواهد گرفت، پیشتر ریاست سازمان اطلاعات ارتش (آی اس آی) را برعهده داشته و در برخی از پست‌های کلیدی نیز خدمت کرده است.
این انتصاب قرار است از سوی رئیس جمهور پاکستان تایید شود. ارجاع نام فرمانده جدید ارتش پاکستان به رئیس جمهور برای تایید انتصاب آن ماهیت تشریفاتی دارد و انتخاب شخص مورد نظر برای فرماندهی ارتش و معرفی آن تحت اختیار کامل نخست وزیر دولت است.
روش انتخاب فرمانده ارتش در پاکستان اینگونه است که این مقام توسط وزیر دفاع و در پشت پرده با همکاری فرماندهان ارتش انتخاب و پس از آن به نخست وزیر معرفی می‌شود و در صورت موافقت او برای تایید نهایی به رئیس جمهور معرفی می‌شود تا در صورت صلاحدید فرد مورد نظر را به عنوان فرمانده ارتش منصوب کند. فرمانده ارتش به مدت سه سال منصوب می‌شود و این دوره قابل تمدید است.
تأثیرات تعیین فرمانده جدید بر تحولات داخلی
اسماعيل باقري تحلیلگر حوزه پاکستان بر این باور است که با رفتن باجوا انتظارات از تغییر در رویکردهای ارتش پاکستان به مسائل اصلی داخلی و خارجی واقع بینانه و محتمل نیست زیرا تصمیمات فرمانده ارتش پاکستان جدای از خط و مشی‌ها و اصول ارتش نخواهد بود. بخش نرم افزاری ارتش پاکستان قائم به اصول است و قائم به شخص نیست که بگوییم با رفتن باجوا تغییرات اساسی در ارتش ایجاد خواهد شد و از تصمیمات درون ارتش باید تبعیت کند و در صورت مخالفت ممکن است توسط فرماندهان برکنار شود.
عاصم منیر میراث دار کشوری شده است که اقتصاد آن در آستانه فروپاشی قرار گرفته و تورم دو رقمی بسیاری از کالاهای اساسی را از دسترس مردم خارج کرده است. سیل‌های ویرانگر اخیر بخش زیادی از کشاورزی کشور را زیر آب برده است و از بعد سیاسی هم در افغانستان، طالبان قدرت گرفته است که برخلاف گذشته با اسلام آباد رابطه خوبی ندارد و با حامی خود زاویه پیدا کرده است.
در این اوضاع آشفته بازار سیاسی، تحلیلگران انتظار دارند که ژنرال عاصم منیر باید راهی برای ترمیم شکاف‌هایی که بازگشت احتمالی عمران خان در صفوف ارتش ایجاد کرده بیابد و همچنین اعتماد عمومی را به تشکیلات نظامی بازگرداند. کارشناسان پاکستانی بر این باورند که ژنرال منیر تمایلات سیاسی شناخته شده‌ای ندارد و در ارتش شهرت دارد که «با کتاب عمل می‌کند». بنابراین، آزمایش اصلی منیر نشان دادن عمل به تعهدی است که سلف او در مورد بی‌طرف ماندن ارتش در سیاست داده است و چهره بدبینانه‌ای که از ارتش توسط احزاب و حملات تند رسانه‌های اجتماعی ترسیم شده است را تغییر دهد.
باتوجه به اینکه عمران خان روی خواسته‌های خود که برگزاری انتخابات زودهنگام است، اصرار دارد به نظر می‌رسد وضعیت سیاسی در این کشور همچنان ملتهب باقی خواهد ماند و فرمانده جدید کار سختی را برای کاهش تنشها پیش رو دارد و غلبه بر آنها به مساعدت همه رهبران سیاسی نیاز دارد.
ارتش پاکستان به مدت 74 سال قدرت اصلی را در این کشور در دست داشته است و حتی در زمان حکومت غیرنظامیان، رهبران نظامی به عنوان دست نامرئی هدایت کننده سیاستهای اسلام بودند و کشمکش‌های سیاسی بی‌پایان و بازی‌های قدرت در پاکستان همواره به ضرر حکومتها تمام شده است و این مبارزه مداوم برای قدرت که منجر به بی‌ثباتی همیشگی می‌شود، بعید است حتی با انتصاب رئیس جدید ارتش و انتخابات پارلمانی سال آینده فروکش کند و دور باطل در این کشور تکرار خواهد شد.
