الوقت- در پی انتشار خبر قراردادهای تسلیحاتی بین ایران و روسیه توسط مقامات آمریکایی، رسانه‌های این کشور هم به این مسئله خیلی راغب شده‌اند تا قابلیتهای ایران در عرضه نظامی را موشکافی کنند. نشریه آمریکایی «فوربس» روز دوشنبه در گزارشی نوشت که فروش پهپادهای ایرانی به روسیه گام بزرگی برای تبدیل شدن این کشور به یک صادرکننده جدی تسلیحات است. بر اساس این گزارش، با نزدیک شدن به تاریخ انقضای تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در اکتبر 2020، گمانه زنی‌های قابل توجهی وجود داشت مبنی بر اینکه تهران پس از لغو تحریم تسلیحاتی، به دنبال نوسازی زرادخانه قدیمی نظامی خود با واردات انبوه جنگ افزار از روسیه است.
گزارش پنتاگون که سال گذشته منتشر شد به طور منطقی حدس می‌زد که ایران ممکن است به دنبال جت‌های جنگنده سوخو 30 روسیه، سامانه‌های موشکی پدافند هوایی اس-400 و تانک‌های تی-90 روسی باشد. این درحالی است که پس از لغو تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل ایران نه تنها تجهیزات نظامی خریداری نکرده، بلکه برعکس تمایل خود را برای صادرات تجهیزات نظامی خود به دیگر کشورها نشان داده است. در اوایل آگوست 2019، گزارشی در مطبوعات ایران منتشر شد که روسیه برای خرید پهپادهای ایرانی ابراز علاقه کرده است و اکنون با گذشت سه سال، کاخ سفید مدعی شده روسیه علاقه‌مند به خرید پهپادهای ایرانی است و مقامات روسی اخیرا به ایران سفر کردند تا مدل‌های مختلف از جمله شاهد-191 و شاهد-129 را بررسی کنند.
هر چند مقامات ایرانی فروش پهپادها به روسیه را تایید نکرده‌اند و به نوعی آنرا سیاه‌نمایی از سوی مقامات واشنگتن عنوان کرده‌اند اما قابلیتهای ایران در عرصه پهپادی روز به روز در حال افزایش است و در عمل نیز کارایی خود را نشان داده است. بر اساس گزارش فوربس، ایران می‌تواند تعداد قابل توجهی پهپادهای مسلح را در زمانی که مسکو مقادیر زیادی از مهمات خود را در جنگ اوکراین از دست داده، در اختیار روسیه قرار دهد و بخشی از این پهپادها می‌تواند انتحاری باشد.
از آنجاکه دورنمای روشنی برای پایان درگیریها در اوکراین دیده نمی‌شود، این احتمال وجود دارد که روسیه قصد دارد با خرید پهپادها از ایران بخشی از تسلیحات موشکی خود را برای استفاده در آینده ذخیره کند و به جای آن از پهپادهای ارزان ایران استفاده کند. زیرا استفاده از موشکهای ضد کشتی و سامانه‌های اس 300 برای هدف قرار دادن تجهیزات و تاسیسات اوکراین، هزینه‌های زیادی دارد و با استفاده از پهپادها علاوه بر اینکه می‌تواند به اهداف خود دست پیدا کند، در کاهش هزینه‌ها نیز به صرفه خواهد بود.
باتوجه به اینکه ایران در عرصه هوایی و ساخت جنگنده‌های پیشرفته با محدودیتهایی روبروست اما در یک دهه گذشته تلاش کرده تا با ساخت پهپادهای پیشرفته بومی بخشی از محدودیتهای خود را در عرصه هوایی از بین ببرد و به دستاوردهای زیادی نیز در این عرصه نایل شده است. اکنون توانمندیهای ایران به قدری است که حتی کشورهایی مثل روسیه هم نسبت به خرید آن تمایل دارند.
نکته متمایزی که در پهپادهای ایرانی به چشم می‌خورد و «فوربس» هم به آن اشاره کرده، قیمت نسبتا پایین تسلیحات ایرانی، آن را به گزینه‌ای مقرون به صرفه و مطلوب در سراسر جهان تبدیل می‌کند. ایران همچنین دو ماه پیش در سفر سرلشگر علی باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح به تاجیکستان، کارخانه ساخت پهپاد ابابیل را در این کشور افتتاح کرد و نشان می‌دهد که کشورهای منطقه هم به توانمندیهای ایران در این عرصه نظامی پی برده‌اند و سعی دارند با همکاری تهران، بتوانند بخشی از کمبودهای هوایی خود را از این طریق جبران کنند.
فوربس در پایان گزارش خود توافقات نظامی تهران و مسکو را مثبت ارزیابی کرده و به این مسئله اذعان کرده است که زمان در نهایت نشان خواهد داد، یک قرارداد قابل توجه فروش پهپادهای ایرانی به روسیه، در صورت تحقق، می‌تواند اولین گام مهم در هدف بلندمدت ایران برای تبدیل شدن به یک صادرکننده جدی تسلیحات باشد.
هر چند آمریکاییها مدعی هستند که خرید پهپادهای ایرانی توسط روسیه، متاثر از جنگ اوکراین است اما برخلاف ادعای آمریکاییها دو کشور در سالهای گذشته همکاریهای نظامی گسترده را داشته‌اند که می‌توان به خرید سامانه موشکی اس 300 روسی اشاره کرد که به رغم مخالفتهای واشنگتن، چند سال پیش به ایران تحویل داده شد. بنابراین قراردادهای تسلیحاتی جدید هم اگر در عمل محقق شده باشد، ربطی به تحولات اوکراین ندارد و این روابط دوجانبه پیش از این نیز وجود داشته است و باتوجه به تعمیق روابط دو کشور در آینده نیز ادامه خواهد داشت.
انواع پهپادهای ایرانی
ایران که تا 10 سال پیش تعداد محدودی از پهپادها را در اختیار داشت اکنون هزاران فروند از این تسلیحات و آنهم در انواع مختلف بومی را در زرادخانه تسلیحاتی خود دارد، تا جایی که حتی شهرهای موشکی برای آن ساخته شده است تا در مکانهای امنی نگهداری شوند. پهپادها به علت داشتن مزیت‌های فراوان نسبت به سایر پرنده‌های بزرگ و پهن پیکر در همه کشورهای جهان استفاده می‌شوند و ایران نیز یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و کاربران انواع پهپادها است.
پهپادهایی که ایران آنها را طراحی کرده به قدری پیشرفته هستند که پس از رونمایی و معرفی آنها، کشورهای بسیاری متقاضی خرید آنها شده‌اند. تعدادی از پهپادهای ایرانی از چنان قابلتیهای برخوردارند که اکنون در لیست صادراتی قرار دارند. پهپادهای مهاجر که به موشکهای هدایت لیزری، بمب‌های هدایت‌شونده و سقوط آزاد مجهز هستند یکی از انواع پیشرفته این پهپادها هستند که برای خریدارن جذابیتهای زیادی دارند. پهپاد شاهد ۱۲۹، پهپاد صاعقه ۱۹۱، پهپاد شاهد ۱۲۱، پهپاد ابابیل ۳، که ویژگی برجسته آن عکس‌برداری و فیلمبرداری در شب و روز است از نمونه‌های عالی پهپادهای ساخت داخل هستند که می‌توانند اهداف متخاصم را به دقت رصد کرده و منهدم کنند.
باتوجه به قابلیتهای پهپادهای ایرانی، روسها هم به این مسئله پی برده‌اند که می‌توانند با استفاده از فناوریهای ایران موفقیتهایی را در عرصه میدانی کسب کنند. لذا خرید تسلیحاتی روسیه از ایران، به نوعی مهر تاییدی بر کیفیت و توانمندی تسلیحات ایرانی است و سبب می‌شود تا دیگر کشورها نیز به خرید اینگونه تسلیحات از ایران ترغیب شوند. زیرا روسیه خود بزرگترین زرادخانه‌های تسلیحاتی را در اختیار دارد و در برخی عرصه‌های موشکی و هوافضا از خود آمریکا نیز یک گام جلوتر است.
انواع پدافند موشکی و ناوها
علاوه بر پهپادهای ایرانی که این روزها به کابوسی برای آمریکا و عمال منطقه‌ای آن تبدیل شده است، ایران در عرصه موشکی و سامانه‌های پدافندی هم قابلیتهای زیادی دارد که می‌توانند با هر گونه تهدیدی مقابله کنند. در همین راستا، سامانه پدافند هوایی «15 خرداد» که توسط سازمان صنایع هوافضا وابسته به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران ساخته شده است، توانایی درگيری موثر با اهداف هوايی با قابليت‌های آفندی بالا مانند هواپيماهای شناسايی، بمب افكن‌ها و جنگنده‌های تاكتيكی را دارا می‌باشد. این سامانه همچنین توانایی کشف و درگیری اهداف کروز در ناحیه کشندگی سامانه سلاح را دارد. یکی دیگر از ویژگی‌های مهم این سامانه تاکتیکی بودن و تحرک پذیری بالای این سامانه می‌باشد به طوری که تنها با یک رادار عمل کشف و رهگیری رو همزمان انجام می‌دهد و به نوعی سامانه‌ای با کمترین اجزا می‌باشد. در توصیف قابلیتهای این نوع سامانه می‌توان به این مسئله اشاره کرد که چند روز پس از رونمایی، اقدام فاخری را انجام داد و با سرنگونی پهپاد فوق پیشرفته «گلوبال هاوک» آمریکا در حریم هوایی ایران، کارنامه درخشانی را از خود به یادگار گذاشت تا دشمنان دوباره فکر نقض حریم هوایی ایران به سرشان نزند.
در عرصه ساخت موشکی هم ایران حرفهای زیادی برای گفتن دارد و انواع زیادی از این تسلیحات در سالهای گذشته به دست دانشمندان و مهندسان ایرانی به انبوه تولید رسیده‌اند. از نمونه‌های عالی موشکهای ایرانی به موشک «سجیل» می‌توان اشاره کرد که اولین موشک دوربرد سوخت جامد است که برخی کارشناسان آن را برترین موشک بالستک ایرانی می‌دانند که از سامانه پرتاب متحرک با قابلیت حمل موشک آماده پرتاب برخوردار است. سجیل جزو آن دسته از موشکهای بالستیک کشور است که با خروج از جو و طی مسیر در چنین ارتفاعی به داخل جو بازگشته و با سرعت حدود 10 تا 12 ماخ (حدود3400 تا 4080 متر بر ثانیه) به سوی هدف سرازیر می‌شود که انهدام آن از سوی سامانه‌های دفاع هوایی موجود را ناممکن می‌سازد. موشک بالستیک و هوشمند خلیج فارس با سرعتی مافوق صوت می‌تواند انواع ناوها و شناورهای دشمن را مورد اصابت قرار دهد.
همچنین، خانواده موشکهای شهاب را باید معروفترین موشکهای ایرانی در دنیا دانست. این موشک‌ها که در انواع میان برد و دوربرد ساخته شده‌اند، می‌توانند به راحتی سرزمین‌های اشغالی را مورد هدف قرار دهند و شاید همین ویژگی بود که نام شهاب را به عنوان کلید واژه مرگ برای رژیم صهیونیستی در جهان جا انداخت. موشک نوع «قیام» هم نمونه دیگری از دستاوردهای ایرانی است که قابلیت رادار گریزی و عدم رهگیری بیشتری نسبت به موشکهای شهاب دارد چرا که بر خلاف انواع دیگر موشکهای شهاب، این موشک فاقد باله است. قیام همان موشکهایی بود که در واکنش به ترور سردار سلیمانی، پایگاه عین الاسد آمریکا در خاک عراق را مورد هدف قرار دادند که ویرانی‌های زیادی را در این پایگاه ایجاد کرد.
توانمندی در ساخت زیردریایی
اگرچه تعداد کشورهایی که به فناوری ساخت زیردریایی در جهان دست پیدا کرده‌اند اندک شمارند، اما ایران نیز با اتکا به توان داخلی توانسته موفقیتهای زیادی را در این عرصه کسب کند. از اینرو، زیردریایی کلاس «بعثت» یک کلاس از زیردریایی است که در خدمت نیروی دریایی ارتش ایران قرار دارد. این زیردریایی، حتی ۳۰ درصد سنگین‌تر از رده کیلوی روسی است. زیردریایی بعثت به واسطه تناژ و به طبع آن، داشتن ابعادی بزرگتر، قدرت حمل تعداد و حجم تسلیحات بیشتر و متنوع‌تر را نسبت به نوع روسی دارد. از جمله ویژگی‌های زیردریایی کلاس بعثت، بکارگیری موتورهای الکتریکی بدون جاروبک یا براشلس و استفاده از پرتابگرهای عمودی موشک در این زیردریایی می‌باشد.
زیردریایی کلاس «فاتح» نیز یک کلاس از زیردریایی زیرسطحی ۵۲۷ تنی نیمه سنگین تلقی شده و تناژ آن در زیرسطح ۵۹۳ تن است. این زیردریایی توانایی حرکت در عمق ۲۰۰ متر را به صورت عادی داشته و بیشینه عمق قابل دستیابی برای آن نیز ۲۵۰ متر است. فاتح توان دریانوردی به مدت ۳۵ روز را دارد.
علاوه بر توانمندی ایران در ساخت زیردریایی‌های سنگین و نیمه سنگین، در ساخت ناوچه نیز قابلیتهای زیادی را از خود به نمایش گذاشته است. در همین راستا، ناوچه «جماران» نخستین نمونه از کشتی‌های جنگی کلاس موج ساخت ایران است که به موشکهای ضدکشتی و سطح‌به‌هوا، اژدرانداز، توپ پدافندی، ابزار ناوبری الکترونیکی نوین و امکانات جنگ الکترونیک مجهز است. این ناو با طول ۹۴متر، ظرفیت ۱۴۲۰ تُن و سرعت ۳۰ گره دریایی (۵۶ کیلومتر بر ساعت)، توانایی حمل ۱۴۰ ملوان و حمل بالگرد و سوخت‌گیری آنها را نیز دارد. این کشتی در ایران با به کارگیری قطعات داخلی و خارجی و همکاری ۱۲۰ دانشگاه ایرانی طراحی و ساخته شده است.
از سوی دیگر، یکی از گونههای پرکاربرد سلاح‌های هدایت شونده هوا به سطح، بمبها و موشکهای هدایت شونده با پرتو لیزر هستند. روند طراحی و تولید سلاح‌های هواپایه از جمله مهمات هدایت شونده در کشور با درک نیاز به توسعه بیشتر چنین سامانه‌هایی در چند سال اخیر سرعت بیشتری گرفته و با تمرکز فعالیتها در وزارت دفاع ضمن مشارکت بخشهای خودکفایی نهاجا و نیروی هوافضای سپاه از شتاب بیشتری هم برخوردار خواهد شد. پس از پایان جنگ تحمیلی متخصصان نیروی هوایی ارتش ایران چند نسل از موشکهای هدایت لیزری را که ستار 1 و 2 و 3 نامیده شد به همراه یک نمونه بمب لیزری و سامانه هدفگیری مربوط به آنها را توسعه داده و به خدمت عملیاتی درآوردند. در سال 1392 با گذشت چند سال از ساخت این سلاحها ، آخرین نمونه از موشکهای هدایت لیزری هوا به سطح به نام «بینا» که با بهره گیری از آخرین فناوریهای آیرودینامیک، سازه، سرجنگی، پیشران سوخت جامد پیشرفته و سامانه‌های هدایتی به روز توسط وزرات دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ساخته شده، رونمایی گردید. «بینا» یک موشک جنگی هوا به سطح است که برای شرایط بد آب و هوایی طراحی شده است و در برابر هدفهای دور و نسبتاً بزرگ مؤثر است. این موشک قابلیت شلیک به صورت هوا به سطح و سطح به سطح را داراست. از دیگر هدفهای این موشک می‌توان سامانه‌های پدافند هوایی، شناورها، خودروهای ترابری و مخازن سوخت را نام برد. هر چند موشک بینا قابلیت شلیک از لانچرهای زمینی را نیز دارد، اما عمده و اصلی‌ترین مأموریت آن هوا به زمین و هوا به سطح است.
در پایان می‌توان گفت که جنگنده‌ها، تانک‌ها، نفربرها، ناوشکن‌ها، سامانه‌های پدافندی، انواع رادارها و پهپادها تنها بخشی از توان بومی ایران برای ساخت تجهیزات و تسلیحات مورد نیاز است که پهپادها یکی از محصولات شاخص صنایع دفاعی هستند که با رفع تحریم‌های تسلیحاتی امکان صادرات آنها به کشورهای مختلف فراهم شده است. فروش تسلیحاتی از جمله پر رونق‌ترین بازارها در جهان به شمار می‌رود و از اینرو، آمریکا، روسیه و دیگر کشورهای غربی سالانه میلیاردها دلار از این راه درآمد حاصل می‌کنند. اگر ایران نیز بتواند با فروش تسلیحاتی بومی جای پای خود را در این بازار مستحکم کند می‌تواند بخشی از کمبودهای مالی خود را از این طریق جبران کند.
