الوقت- پس از چند هفته انتظار سعودی- صهیونیستی، بالاخره جو بایدن رئیس جمهور آمریکا از امروز تور منطقه‌ای خود به غرب آسیا را با دیداری سه روزه از سرزمین‌هاسی اشغالی آغاز کرد و سپس عربستان سعودی دومین مقصد بایدن خواهد بود. پیش از شروع سفر در خصوص اهداف اعلامی و غیراعلامی سفر بایدن به منطقه، گزارشها و تحلیل‌های مختلفی از سوی رسانه‌ها و مقامات برخی کشورهای منطقه مطرح شد که بیشتر آنها روی مسئله عادی سازی عربستان و اسرائیل و ائتلاف سازی در منطقه متفق القول بوده‌اند. در همین ارتباط برای اطلاع از اهداف سفر بایدن به منطقه، «الوقت» با صباح زنگنه، کارشناس مسائل غرب آسیا به گفتگو نشسته است.
رئیس جمهور آمریکا در روز اول سفر به منطقه بیانیه‌ای مشترک را با نخست وزیر موقت رژیم صهیونیستی تحت عنوان بیانیه قدس صادر کرد که بر تقویت همکاریهای امنیتی میان آمریکا و اسراییل و تعهد آمریکا به حفظ امنیت رژیم صهیونیستی اشاره دارد. نگرانی‌های امنیتی صهیونیستها چیست و چه نقشی در اهداف سفر بایدن به منطقه ایفا می‌کند؟
اشتباه بایدن و روسای جمهور قبلی آمریکا به ویژه دونالد ترامپ این است که تصور می‌کنند ایجاد امنیت برای بخشی از منطقه به خصوص رژیم صهیونیستی بدون رعایت امنیت مردم اصلی آن سرزمین که فلسطینی‌ها باشند قابل تحقق است، اما هنوز مسئله مناقشه فلسطین حل نشده است و میلیونها فلسطینی از خانه‌های خود آواره شده‌اند و همچنان شهرکها و روستاهای فلسطینی هر روز توسط صهیونیستها مورد تعرض و اشغالگری قرار می‌گیرند. بنابراین، تا زمانی که امنیت مردم فلسطین، چه آوارگانی که بتوانند به حقوق خود برسند و به سرزمین اصلی برگردند، بدون تامین امنیت ساکنان روستا و شهرنشینهای فلسطین و بدون اعمال حق حاکمیت و حق زندگی آزاد بر سرزمین خود و بدون داشتن مرزهای آزاد و داشتن امکانات رفت و آمد به سرمین خود، امنیت در سرزمینهای اشغالی محقق نخواهد شد. لذا برنامه‌ای که آمریکاییها در پی آن هستند در حقیقت انداختن بار هزینه‌های اسرائیل روی دوش اعراب و ایجاد فضای خاصی از حاکمیت این رژیم بر سرنوشت و امنیت کشورهای عربی است و این تعریف امریکاییها از واژه امنیت در منطقه است.
آمریکا سالهاست که بحث ائتلاف سازی منطقه‌ای علیه ایران را دنبال می‌کند چنانکه حتی ماهیت تشکیل شورای همکاری خلیج فارس بر این مبنا بوده است. در سالهای اخیر هم بحث ناتوی عربی مطرح شده اما تاکنون در حد حرف باقی مانده است. آیا دور جدید تلاشهای واشنگتن می‌تواند به نتیجه دلخواه آمریکا بینجامد؟
در حقیقت بحث امنیت کشورهای عربی بهانه‌‌ای برای فروش تسلیحات آمریکا به منطقه و تلاش برای تفوق رژیم صهیونیستی بر کشورهای عربی است که اگر هدف اصلی از ائتلاف سازی این باشد که هیچ وقت عملی نخواهد شد. تامین امنیت کشورهای عربی می‌تواند در دست خودشان باشد و با ایجاد یک نظامنامه واقعی از لحاظ امنیت درون منطقه‌ای برای افزایش همکاری‌ها و بدون صرف هزینه‌های هنگفت برای خرید تسلیحاتی قابل تحقق است. هدف اصلی امنیت رژیم صهیونیستی است و ادعای تهدیدات ایران یک بهانه بسیار کهنه شده است تا تسلیحات خود را به اعراب فروخته و مسئولیتهای خود را به اعراب تحمیل کنند.
در روزهای اخیر گزارشهایی از احتمال اعلام عادی سازی روابط میان عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی مطرح شده است. آیا می‌توان در سفر بایدن منتظر پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در روند عادی سازی بین دو طرف بود؟
عربستان سعودی در موضوع فلسطین و درگیری و یا اختلافات اعراب و اسرائیل چندین طرح ارائه کرده بود که هیچ کدام از آنها به مرحله اجرا گذاشته نشد و آمریکا هم عملا به اجرای آنها نیز کمک نکرد. بنابراین عربستان نیاز دارد تا عملا سرنوشت طرحهای خود را مشخص کند که آیا از برنامه‌های قبلی خود عقب نشینی کرده یا نه. اساس این طرحها ایجاد کشور فلسطین با پایتختی قدس بود که باید دید آیا اهداف این طرحها محقق شده یا خیر. لذا عربستان به لحاظ تاریخی و سیاسی قادر نخواهد بود از این طرحها عدول کند، مگر اینکه به طور رسمی اعلام کند که مسئله فلسطین و قدس برایش اهمیتی ندارد. درحالی که در منشور سازمان همکاریهای اسلامی اولین هدف کمک به آزادی فلسطین و قدس بوده است. اگر عربستان از این اهداف دست کشیده باید رسما اعلام کند که این کار مشکل است. حتی خاندان آل سعود هم با این روش موافق نیستند که بخواهند امنیت اسرائیل را تامین کرده و روند عادی سازی را با این رژیم عملی کنند بدون اینکه اسرائیل هزینه‌ای در این راه داده باشد و یا از سرزمینهای اشغالی خارج شده و بدون اینکه به حقوق مردم فلسطین و به پایتختی قدس اعتراف کرده و آنرا به رسمیت شناخته باشد. بنابراین عربستان در این راه مشکلات زیادی را هم در محیط داخلی و منطقه و هم عرصه بین‌المللی خواهد داشت.
کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در سالهای اخیر تمایلاتی از کاهش اتکای صرف به آمریکا و گرایش به سمت قدرت‌های شرقی همانند روسیه و چین از خود نشان داده‌اند. آیا سفر بایدن می‌تواند اعتماد گذشته میان این کشورها و آمریکا را بازگرداند؟ مثلا در مورد جنگ اوکراین آمریکا انتظار همراهی جدی کشورهای عربی با تحریم نفتی روسیه را دارد آیا این همراهی آنگونه که کاخ سفید انتظار دارد روی خواهد داد؟
بایدن از کشورهای عربی چندین خواسته را مطرح خواهد کرد و برای رسیدن به اهدافش، اعراب به ویژه عربستان سعودی را در محذوریت‌های زیادی قرار خواهد داد. اول، از سعودیها می‌خواهد تا با چین همکاری نکنند و قصد دارد مانع خرید تسلیحات از این کشور شود و همچنین اجازه ندهند چین در پروژه‌های ساخت سلاح در عربستان مشارکت کند. همچنین عربستان از فروش نفت بیشتر به چین خودداری کند.
دوم، از کشورهای عربی خواهد خواست تا از توافق اوپک پلاس که با روسیه امضا کرده‌اند خارج شوند و خواسته روسها را عملی نکنند و برعکس سیاستهای مسکو عمل کنند و تولیدات نفتی خود را افزایش دهند تا بحران حاصل از انرژی که پس از شروع جنگ اوکراین در جهان شروع شده است را کاهش دهند تا روسیه از این وضعیت به وجود آمده سودی نداشته باشد که این مسئله هم موفقیت آمیز نخواهد بود. زیرا خواسته غیرمعقولی است که بر خلاف منافع اوپک و اوپک پلاس است و لذا تامین انرژی ارزان برای آمریکا و اروپا از این طریق فراهم نخواهد شد.
در سفر بایدن اشاره‌ای به موضوع حساس افغانستان نشده است در حالی که وضعیت افغانستان بویژه در بحث انسانی بسیار ملتهب است. تحلیل شما از این قضیه چیست؟
آمریکا هر جا که پا گذاشته در آنجا خرابکاری کرده است و آثار منفی این خرابکاری‌ها هم در موضوعات انسانی و اجتماعی و فرهنگی دیده می‌شود و آمریکا بدون توجه به این معضلات، منطقه را تخلیه کرده است. در افغانستان هم این کار را انجام داده است و اغلب کشورهای عربی هم با آمریکا در افغانستان همراهی کرده بودند. الان هم که طالبان به قدرت بازگشته و با تسلیحات باقی مانده امریکا در افغانستان معظل بزرگی در این کشور به وجود آمده است و آثار آن بر کشورهای منطقه هم منعکس خواهد شد. عدم ذکر نام افغانستان در سفر بایدن ناشی از حجم عظیم خرابکاریهای امریکا است و وارد شدن به این بحث، کل سفر بایدن را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد و سرنوشت ائتلاف منطقه‌ای با آمریکا را زیر سوال خواهد برد و مردم منطقه متوجه خواهند شد که آمریکا نه قابل اعتماد است و نه می‌توانند از طریق این کشور مشکلاتشان را حل کنند.
