الوقت- درحالی که همه کشورها به دلیل جنگ اوکراین، با چالشهای بزرگی دست و پنجه نرم می کنند و تحمل بحران جدیدی را ندارند اما دولتمردان ترکیه بدون توجه به وضعیت امنیتی جهان، به بحران سازی های خود ادامه می دهند.
سیاستهای جدید ترکیه در تعیین پروازها به بخش ترک نشین قبرس به عنوان مسیر پرواز داخلی و تبدیل فرودگاه اصلی بخش شمالی به فرودگاه ترکیه، نگرانی ها را نسبت به ماجراجویی های خطرناک آنکارا افزایش داده است. در همین راستا، نیکوس آناستاسیادس، رئیس جمهور قبرس یونانی نشین در سخنانی گفته که کمک مالی جدید دولت ترکیه به قبرس ترک نشین، در کنار تغییراتی در شکل پروازهای این کشور، نشان دهنده تمایل آنکارا برای احاطه کامل بر قبرس شمالی است و گفته که به سازمان ملل شکایت خواهد کرد. اگرچه بخش شمالی قبرس مدت هاست به کمک های اقتصادی ترکیه وابسته است، اما بسیاری از ترکهای قبرس نگران هستند که کمک مالی جدید 240 میلیون یورویی آنکارا در واقع با هدف تضعیف فرهنگ و هویت اصیل منطقه، محدود کردن آزادی بیان و تسهیل خرید ملک توسط شهروندان ترکیه است و این بخش هزینه خواهد داشت.
بسیاری از لیبرال‌های قبرس ترکنشین از این قرارداد مالی و اقدام ترکیه نسبت به فرودگاه این منطقه نگرانند و معتقدند که اینها اقداماتی است که نشان می دهد رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه قصد ضمیمه کردن این قسمت از جزیره قبرس را به ترکیه دارد. علی رغم تلاشها بین المللی برای دستیابی به توافقی جامع، اما نزاع بین یونانیان و ترکهای قبرس برای چند دهه است که ادامه دارد و مقامات ترکیه همواره تلاش کرده اند تا این منطقه را تحت کنترل کامل خود درآورند و این سناریو در سالهای اخیر با جدیت دنبال شده است.
ترکیه برای اینکه از محدودیت و حبس شدن در سواحل خود در مدیترانه رهایی یابد نیازمند حضور نظامی در قبرس شمالی است. به گفته برخی تحلیلگران، ترکیه در دوران اردوغان بر اساس شاخصه‌های منتهی به نتیجه برنامه‌ریزی برای سال ۲۰۲۳ و توسعه قدرت دریایی و حاکمیت بر آبها همچون دوران عثمانی حرکت می کند و بر همین اساس مقامات این کشور مفهوم «میهن آبی» را به خوبی در میان جامعه جا انداخته‌اند و با توسل به رسانه ها آن را به افکار عمومی جهان نیز القا میکنند. در این راستا قبرس شمالی به عنوان بخشی از میهن آبی برای ترکیه از اهمیت بسیاری برخوردار است، زیرا ترکیه درصدد است تا آینده سیاسی قبرس شمالی را بر اساس جدایی مطلق از ایده وحدت قبرس رقم بزند.
باتوجه به سیاستهای تنش زای ترکیه در سالهای اخیر در قبرس ترکنشین و تنشها با یونان بر سر استخراج منابع گاز از دریای مدیترانه، یونان و قبرس جنوبی نیز در پی تشکیل ائتلاف منطقه‌ای علیه آنکارا برآمده اند و با گذشت زمان ابعاد محرمانه مانور نظامی مشترک اخیر اسرائیل و قبرس یونانینشین بیشتر آشکار شده است. هر چند مقامات صهیونیستی ادعا کردند که این مانورها برای مقابله با سیاستهای ترکیه نیست و در راستای ارتقای توان نظامی انجام می شود اما مقامات تل آویو برای اینکه بتوانند دست ترکیه را از دسترسی به منابع نفت و گاز دریای مدیترانه کوتاه کننند، با یونان و قبرس متحد شده اند.
تنشها بین ترکیه و قبرس در یکسال گذشته به سطح بی‌سابقه ای رسیده است و رفت و آمد مکرر سیاستمداران آنکارا به قبرس ترکنشین و دیدار با مقامات این منطقه، به مهمترین کانون اختلاف سیاسی بین ترکیه و اتحادیه اروپا تبدیل شده است. قبرس ترکنشین تنها از سوی ترکیه به رسمیت شناخته شده است و دهها هزار نیروی نظامی ترکیه از سال 1974 در این منطقه مستقر هستند. اردوغان سال گذشته در سفر به قبرس، بار دیگر بر وجود دو دولت مستقل در این جزیره مشرف بر آب‌های مدیترانه تاکید کرد و خواستار حل اختلافات موجود از طریق گفتگو شد که نشان می‌دهد آنکارا برای آینده این منطقه برنامه‌هایی در سر دارد.
اردوغان همواره تلاش کرده تا از بحرانهای جهانی به نفع خود استفاده کرده و بتواند به جنگ افروزی های خود در منطقه ادامه دهد. پس از بازپس گیری بخش زیادی از منطقه قره باغ توسط ارتش جمهوری آذربایجان ترکیه در سال 2020 که با حمایتهای ترکیه انجام شد و بدون واکنش جدی از سوی غرب همراه بود، سیاستهای جاه طالبانه ترکیه هم در دریای مدیترانه و خاورمیانه افزایش یافت و مقامات آنکارا اکنون هیچ ترسی از واکنشهای احتمالی غرب درباره پیاده کردن برنامه های خود در عرصه بین المللی ندارند.
اردوغان به این باور رسیده است که هر سناریویی را در سیاست خارجی پیگیری کند واکنشهای جدی را به همراه نخواهد داشت و چنین می‌اندیشد که در شرایط کنونی که همه توجهات به بحران اوکراین معطوف است، اگر قبرس شمالی را هم به خاک ترکیه ضمیمه کند نه روسیه و نه غرب واکنش جدی به آن نشان نخواهند داد. ترکیه بر سر اکتشاف و بهره برداری از منابع انرژی موجود در این بخش از دریای مدیترانه با دولت‌های قبرس و یونان اختلاف دارد و با اتحادیه اروپا نیز بر سر این موضوع در مناقشه به سر می برد. ترکیه در صورت الحاق این منطقه به خاک خود، با خیال راحت می تواند به استخراج منابع انرژی اقدام کرده و نیازهای خود را تامین کند.
اردوغان که سال آینده برای انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه شرکت خواهد کرد به هر حربه ای متوسل می شود تا نظر افکار عمومی را به سمت خود جلب کند. اردوغان به دلیل مشکلات اقتصادی ترکیه که در دو سال گذشته با آن مواجه است، محوبیتش بسیار کاهش یافته و به پایین ترین سطح خود رسیده است. نتایج نظرسنجی ماه ژوئن موسسه تحقیقاتی ORC ترکیه نشان داد، حمایت از حزب حاکم عدالت و توسعه در ترکیه به ۲۷.۷ درصد کاهش یافته است؛ درحالی که این حزب در جریان انتخابات ۲۰۱۸ بیش از ۴۲ درصد رای کسب کرده بود. بر اساس این نظرسنجی، حزب اصلی اپوزیسیون موسوم به حزب مردم جمهوری خواه ترکیه با کسب ۲۳.۸ درصد در جایگاه دوم قرار گرفته است. این نظرسنجی درحالی انجام می شود که ترکیه پس از سقوط ارزش لیر در ماههای اخیر و سیاست پولی اتخاذ شده از سوی اردوغان، با تورم ۷۰ درصدی دست و پنجه نرم می کند. وضعیت بد اقتصادی و افزایش محبوبیت مخالفان حزب حاکم عدالت و توسعه می تواند ابقای اردوغان در مسند قدرت را با چالش جدی مواجه کند و بنابراین او تلاش می کند تا در یکسال باقی مانده موفقیتی در عرصه بین المللی برای خود کسب کرده و پروژه های ناتمام خود در منطقه را عملی کند.
کاهش محبوبیت اردوغان در آستانه یکسال مانده به انتخابات ریاست جمهوری زنگ خطری برای او و حزبش است که برای دو دهه قدرت در ترکیه را قبضه کرده اند بنابراین، اردوغان که برای ماندن در قدرت تقلا می‌کند، در تلاش است تا ملی گرایان داخلی را با سیاستهای خود در منطقه همسو کند. شروع بازی خطرناک جدید در شمال سوریه و احتمالا تلاش برای الحاق قبرس ترک نشین به خاک ترکیه برای بالا بردن شانس موفقیت خود در انتخابات است.
اگر اردوغان بتواند با عملیات نظامی در سوریه به ادعای خود گروه تروریستی پ ک ک را از مرزهای ترکیه عقب براند و امنیت مرزهای کشورش را توسعه دهد، می‌تواند تا حدی وضعیت سیاسی متزلزل خود در داخل را نیز ترمیم کند. همچنانکه پس از شروع سیاستهای مداخله‌گرایانه اروغان در سوریه و قبرس و همچنین موضع گیریهایش در قبال بحران اوکراین، میزان آرای پیروزی او در انتخابات آتی سه درصد افزایش یافته است و در صورتی که در سوریه و قبرس بتواند موفقیتی کسب کند، بدون تردید مخالفان داخلی نیز به حاشیه خواهند رفت. با توجه به اینکه غرب و روسیه در اوکراین بایکدیگر درگیر هستند و توجهی به سایر مناطق جهان ندارند، اردوغان از فرصت استفاده کرده تا بتواند برنامه های خود را به پیش ببرد.
خوی جاه طلبی که اردوغان در یک دهه گذشته از خود به نمایش گذاشته است نشان می‌دهد که او حاضر نیست مسند رهبری در ترکیه را به مخالفان واگذار کند. اردوغان که شانس پیروزی مجدد خود در انتخابات ریاست جمهوری را کم می داند، به همین خاطر ممکن است دست به اقدامات غیرقابل پیش بینی بزند که اشغال شمال سوریه و الحاق قبرس ترک نشین به خاک ترکیه بخش مهمی از این پروژه خواهند بود که با پشتوانه قاطع ملی گرایان شانس به ثمر نشستن آن دور از دسترس نیست.
