بدون تردید، مهم‌ترین بُعد و هدف سفر ولادیمیر پوتین به کشور چین را می‌توان تلاش برای مقابله با نفوذ ناتو به سوی شرق و ایستادگی در برابر تغییر معادلات ژئوپلیتیکی موردنظر غرب دانست. در تایید این مساله به وضوح می‌توان مفاد بیانیه مشترک امنیتی بعد از دیدار مشترک میان رهبران دو کشور را مورد اشاره قرار داد که توسط کاخ کرملین انتشار یافت.
الوقت – ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه و شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین، در 4 فوریه 2022 (15 بهمن 1400) پیش از مراسم افتتاحیه المپیک زمستانی ۲۰۲۲ و در میانه تنش روسیه با غرب و ناتو، با یکدیگر در پکن دیدار کردند. این دیدار در شرایطی صورت گرفت که طی ماههای گذشته وتین و شی جین پینگ به طور دائم در تماس بوده و در کنفرانس های ویدئویی شرکت و با یکدیگر گفتگو کرده‌اند. همچنین، در ماههای اخیر دو ابر قدرت شرق یعنی روسیه و چین با آمریکا و دیگر طرف‌های غربی با مشکلات زیادی در مناسبات مواجه شده‌اند. به‌گونه‌ای که در ماههای اخیر تنش بر سر اوکراین و امنیت در اروپای شرقی، روسیه و غرب را در برابر یکی از شدیدترین بحران‌های امنیتی از زمان پایان جنگ سرد قرار داده است.
از سوی دیگر مناسبات چین و آمریکا به دلیل جنگ تجاری دو کشور، سرنوشت تایوان، توسعه طلبی چین در دریای جنوبی چین و ادعای نقض حقوق بشر در هنگ کنگ و ایالت مسلمان‌نشین سین کیانگ دچار تنش است. با ابن اوصاف، اکنون این پرسش اساسی قابل طرح است که در کوران رویارویی های چین و روسیه با آمریکا، دیدار پوتین و شی جین پینگ از چه جهاتی حائز اهمیت است و چه تأثیراتی می‌تواند بر رقابت ژئوپلیتیکی میان طرفین داشته باشد؟ در پرداختن به پرسش مهم، می‌توان سه محور اساسی را مورد توجه قرار داد.
مخالفت تام با نفوذ ناتو به سوی شرق و تلاش برای مقابله با تغییر معادلات ژئوپلیتیکی
بدون تردید، مهم‌ترین بُعد و هدف سفر ولادیمیر پوتین به کشور چین را می‌توان تلاش برای مقابله با نفوذ ناتو به سوی شرق و ایستادگی در برابر تغییر معادلات ژئوپلیتیکی موردنظر غرب دانست. در تایید این مساله به وضوح می‌توان مفاد بیانیه مشترک امنیتی بعد از دیدار مشترک میان رهبران دو کشور را مورد اشاره قرار داد که توسط کاخ کرملین انتشار یافت.
در بیانیه مشترک رهبران دو کشور آمده است که روابط جدید چین و روسیه "برتر از اتحادهای سیاسی و نظامی دوران جنگ سرد" است. بر اساس این بیانیه دو کشور متعهد هستند همکاری خود را برای خنثی کردن "انقلاب‌های رنگی" و مداخله خارجی افزایش دهند و هماهنگی استراتژیک را عمیق تر کنند. در این بیانیه آمده است: «دوستی بین دو کشور هیچ محدودیتی ندارد و زمینه‌های همکاری ممنوعه ای وجود ندارد. مسکو و پکن همچنین در بیانیه پایانی مخالفت خود را با گسترش بیشتر ناتو ابراز داشتند و از این ائتلاف خواستند «رویکردهای ایدئولوژیک جنگ سرد خود را کنار بگذارد».
در بخش مهم دیگری از بیانیه مشترک میان طرفین تصریح شده که روسیه و چین در برابر تلاش‌های نیروهای خارجی برای تضعیف امنیت و ثبات در مناطق مشترک مجاور خود می ایستند و قصد مقابله با مداخله نیروهای خارجی در امور داخلی کشورهای مستقل به هر بهانه‌ای، مخالفت با انقلاب‌های رنگی و افزایش همکاری‌ها در زمینه‌های مختلف را دارند. همچنین، از ایالات متحده نیز در این بیانیه مشترک بارها یاد شده و انتقاد از این کشور به خاطر ایجاد اتحاد AUKUS در منطقه هند و اقیانوس آرام با این واکنش روبرو شد: طرفین در مورد تأثیر منفی راهبرد هند-اقیانوس آرام ایالات متحده بر صلح و ثبات در منطقه بسیار هوشیار هستند. مسکو همچنین مخالفت خود را با "هر شکلی از استقلال تایوان" که چین آن را بخشی از قلمرو خود می داند و آمریکا نیز بارها از این جزیره حمایت کرده، تکرار کرد.
مفاد مورد اشاره در بیانیه مشترک میان دو کشور به وضوح بدین معنا است که اکنون دو کشور چین و روسیه در مقابله با نفوذ ناتو به سوی شرق وحدت نظر داشته و مخالف نفوذ غرب به سوی مناطق حیاتی و همجوار خود هستند. همچنین، این دو قدرت بین‌المللی نسبت به مقابله با تغییر معادلات ژئوپلیتیکی در نقاط مختلف جهان اشتراک‌نظر دارند و به اتحاد در برابر نقشه‌های غرب برای تغییر تحولات متحد هستند.
تاکید بر دوستی و تقویت مناسبات بر مبنای تهدید مشترک
یکی دیگر از ابعاد مهم دیدار پوتین و شی جین پینگ در بُعد نمادینِ دوستی و نزدیکی میان دو طرف قابل خوانش می‌باشد. در سطح ابتدایی توجه به این مساله ضروری است که در نشست 4 فوریه، رهبران دو کشور برای سی و هشتمین بار از سال ۲۰۱۳ با یکدیگر دیدار کردند. همچنین، این نشست اولین تعامل رو در رو رییس جمهوری چین با یک رهبر خارجی در دو سال گذشته بود که به وضوح نشان می‌دهد که تا چه اندازه این سفر برای طرفین حائز اهمیت بوده تا طی آن دوستی و نزدیکی میان دو کشور را در بحبوحه بحران و تنش با غرب نشان بدهند.
در همین سفر اظهارات رهبران دو کشور نیز به وضوح نشان می‌دهد که تا چه اندازه به نمایش گذاشتن دوستی طرفین و نیز تقویت مناسبات دو سویه برای آنها اهمیت داشته است. در همین راستا شاهد هستیم که ولادیمیر پوتین در نشست خبری خود که مستقیما از تلویزیون دولتی چین پخش می‌شد تاکید کرده بود که «مناسبات روسیه و چین به شکل بی‌سابقه‌ای تحکیم شده و نمونه‌ای از مناسبات محترمانه و دوستانه است.» در سوی مقابل نیز شی جین‌پینگ در جریان این دیدار نادر دیپلماتیک آن هم در بحبوحه همه‌گیری کرونا، پوتین را «دوست» خود خطاب کرد.
افزون بر این، ولادیمیر پوتین رد جریان دیدار با همتای چینی خود تاکید کرد: «نزدیکی روابط دوجانبۀ ما، توأم با تقویت روحیه دوستی و افزایش مشارکت‌های استراتژیک بوده و اکنون به سطح بی سابقه‌ای رسیده است.» او همچنین، این رابطه را «نمونه‌ای از یک رابطۀ شرافتمندانه» توصیف کرد «که در آن هر یک از طرفین به دیگری برای توسعه کمک و از او حمایت می‌کند». در راستای این اظهارات دیپلماتیک صمیمانه رهبران دو ابرق درت شرق نسبت به یکدیگر، تقوبت مناسبات دو جانبه نیز مورد توجه طرفین قرار گرفت و در همین زمینه شاهد هستیم که چند توافق نامه بزرگ در زمینه انرژی و تجارت میان دو کشور به اما رسید. با این وجود همچنان می‌توان وجه غالب دیدار میان سران دو کشور را مناسبات سیاسی و امنیتی دانست که بر مبنای مقابله با تهدید مشترک اشی از فشارهای غرب شکل گرفته است.
مقابله مشترک با تحریم‌های غرب
تحریم یا به عبارت بهتر اعتیاد غرب به استراتژی تحریم رقبای خود در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی، یکی دیگر از محورهای مشترکی است که پکن و مسکو را در مواجهه با آنها در یک مسیر مشترک قرار داده است. در این زمینه، تحریم المپیک زمستانی چین توسط کشورهای غربی، یکی از جالب توجه‌ترین نمودهای این امر است که روسیه به وضوح به مخالفت با آن برخاسته است. در واقع، تنش‌های دیپلماتیک میان چین و آمریکا موجب شد که واشنگتن و برخی دیگر از کشورهای متحد آن همانند بلژیک و استرالیا از فرستادن ورزشکاران خود به المپیک زمستانی که از 4 فوریه آغاز شده، خودداری کنند یا به نوعی این بازی‌ها را تحریم نمایند.
اما برخلاف بایکوت سیاسی این بازی‌ها از سوی غرب به دلیل نقض حقوق اقلیت‌ها در چین و بطور خاص اویغورها در استان سین‌کیانگ، روسیه میزبانی چین در این بازی‌ها را ستود و و در اقدامی نمادین ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری این کشور ساعاتی قبل از آغاز مراسم افتتاحیه وارد پکن شد. این امر به وضوح بدین معنا است که مسکو به هیچ عنوان تحریم‌ها و سیاست‌های ضدچینی، غربی‌ها را به رسمیت نمی‌شناسد و حاضر به همکاری همه جانبه با پکن برای مقابله با فشارهای آمریکا و متحدان‌اش است.
همچنن، در موضع روسیه نیز شاهد هستیم که پیرامون بحران اوکراین، آمریکا و اروپا به طور مداوم از تحریم‌های سنگین و سخت سخن به میان می‌آورند. برای نمونه رییس کمیسیون اروپا خاطر نشان کرده که لغو بهره‌برداری از خط لوله «نورد استریم ۲» با همان خط لوله انتقال گاز روسیه به اروپا با محوریت آلمان، بخشی از این تحریم‌هاست. اما بر خلاف این رویکرد غربی‌ها، چین نشان داده که حاضر به همکاری با روسیه در موضوع مقابله با چنین سطحی از تحریم‌های غرب می‌باشد. در همین زمینه شاهد هستیم که پوتین اعلام کرد که روسیه طرحی برای صدور ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به چین آماده کرده است. در واقع، در صورت لغو بهره‌برداری از خط لوله «نورد استریم۲» که گاز روسیه را به آلمان منتقل می‌کند، اهمیت افزایش صادرات گاز به چین، بیش از بیش مشخص خواهد شد.
