الوقت- بیش از یک سال است که جنگ ویرانگر در منطقه تیگرای اتیوپی، دومین کشور پرجمعیت آفریقا با 115 میلیون نفر را فرا گرفته است. درگیری در حال گسترش است، تلفات انسانی گسترده گزارش شده، و چشم انداز صلح به هیچ عنوان روشن نیست.
در روزهای اخیر، گروه های شورشی حرکت خود را به سمت آدیس آبابا، پایتخت پرجمیعت اتیوپی و مقر اتحادیه آفریقا، سرعت بخشیده و تهدید کرده‌اند که دولت نخست وزیر آبی احمد، برنده جایزه صلح نوبل را که اکنون سربازانش مظنون به جنایات جنگی هستند، سرنگون خواهند کرد. اکنون نخست وزیر از شهروندان خواسته تا برای جلوگیری از پیشروی جنگجویان، اسلحه به دست بگیرند، که به گفته او "کشور را به سمت نابودی سوق می دهد."
آینده دولت اتیوپی آنقدر نامشخص است که صندوق بین المللی پول (IMF) از انتشار پیش‌بینی در مورد وضعیت اقتصادی این کشور در آخرین گزارش از چشم‌انداز اقتصاد جهانی خودداری کرد. بر اساس گزارش سازمان ملل علاوه بر جنایت سازماندهی شده علیه غیرنظامیان، سوءتغذیه و قحطی جان هزاران نفر را تهدید می‌کند.
جبهه آزادیبخش تیگرای کیست و چرا شورش کردند؟
جبهه آزادیبخش خلق تیگرای در اواسط دهه 1970 به عنوان یک گروه شبه نظامی کوچک از قوم تیگرایان متولد شد، گروهی که مدت‌ها توسط دولت مرکزی به حاشیه رانده شده بود تا با دیکتاتوری نظامی مارکسیستی اتیوپی مبارزه کند.
دو گروه قومی بزرگ این کشور، اوروموها و آمهارا، بیش از 60 درصد جمعیت را تشکیل می‌دهند، در حالی که تیگرایان، سومین گروه بزرگ، 6 تا 7 درصد هستند. با این حال، جبهه آزادیبخش خلق تیگرای به قدرتمندترین نیروی شورشی در کشور تبدیل شد و در نهایت اتحادی را رهبری کرد که در سال 1991 دولت را سرنگون کرد. ملس زناوی رهبر این جنبش از سال 1991 تا زمان مرگش در سال 2012 قدرت را در اتیوپی در دست داشت.
دولت تحت سلطه تیگرایان به طور سیستماتیک مخالفان سیاسی را سرکوب کرد و شکنجه در بازداشتگاه های دولتی امری عادی بود .
تظاهرات ضددولتی که در سال 2016 شروع شد، راه را برای نخست وزیر شدن آبی احمد در سال 2018 هموار کرد. آبی احمد، افسر اطلاعاتی سابق در دولت تحت سلطه جبهه آزادیبخش خلق تیگرای بود که برای نزدیک به سه دهه بر اتیوپی تسلط داشتند. اما پس از روی کار آمدن در سال 2018، او تصمیم گرفت تا قدرت و نفوذ این گروه را در اتیوپی از بین برده و دست به اصلاحات سیاسی بزند. موضوعی که منجر به عصبانیت رهبران جبهه آزادیبخش تیگرای شد.
دولت او مقامات تیگرایان را پاکسازی کرد و برخی را به فساد یا نقض حقوق بشر متهم کرد که باعث خشم رهبری جبهه تیگرایی شد.
جبهه آزادیبخش خلق تیگرای به مأمن خود، یعنی منطقه تیگری در کوهستانهای شمال اتیوپی، عقب نشینی کرد. در تابستان سال گذشته، تیگریان‌ها با برگزاری انتخابات پارلمانی منطقه‌ای به سمت خودمختاری حرکت کردند و در نتیجه دولت اتیوپی بودجه این منطقه را قطع کرد.
یکسال پیش، نیروهای جبهه آزادیبخش خلق تیگرای به یک پایگاه نظامی فدرال در تیگرای حمله کردند. این گروه گفته بود این حمله را به منظور آمادگی برای مقابله با حمله احتمالی نیروهای فدرال صورت داده بود. در پی این رویداد نخست‌وزیر دستور حمله نظامی به تیگرایان و نیروهای امنیتی آن را صادر کرد.
آبی احمد با استقرار جنگجویان شبه نظامی از قوم آمهارا (حبشی‌ها)، در جنوب تیگرای، نیروهای ارتش را تقویت کرد. سپس نیروهایی از اریتره، دشمن سابق اتیوپی، از سمت شمال به تیگرای سرازیر شدند تا در کنار نیروهای ارتش اتیوپی علیه شورشیان بجنگند.
نیروهای فدرال و متحدان آنها به سرعت کنترل پایتخت منطقه ای تیگری، مکله و دیگر شهرها را به دست گرفتند تا جبهه آزادیبخش خلق تیگرای و حامیان مسلح آن مجبور به فرار به مناطق روستایی و کوهستانی شوند.
با این حال از اوایل تابستان روند جنگ سیر متفاوتی به خود گرفت و ارتش اتیوپی در ژوئن متحمل شکست بزرگی شد که مجبور به عقب نشینی از تیگری شد و چندین هزار نفر از سربازان آن به اسارت درآمدند. در واقع علی‌رغم شکست اولیه تیگرایان اما این گروه همچنان قدرت نظامی خود را حفظ کرده بود. گروه بین المللی بحران در آغاز جنگ در سال 2020 گفت، جبهه آزادیبخش خلق مجموعه ای از نیروهای امنیتی را کنترل می‌کند که تعداد آنها بالغ بر 250000 مرد مسلح تخمین زده می‌شود . همچنین موضوع دیگری که ورق معادلات را به سود تیگرایان برگرداند اتحاد جبهه آزادیخش خلق با ارتش آزادیبخش اورومو بود که در ماه مه 2021، به دولت آبی احمد اعلام جنگ کرد.
در نتیجه پیشروی شورشیان به سمت آدیس آبابا در اوایل نوامبر، نخست وزیر مجبور شد که وضعیت فوق العاده اعلام کرده و از همه شهروندان بخواهد که برای دفاع از پایتخت سلاح به دست گیرند.
درگیری قومی و بحران بی‌اعتمادی
درگیری تیگرای ریشه در تنش‌هایی دارد که به نسل‌های قبل در اتیوپی بازمی گردد. این کشور از ۱۰ منطقه و دو شهر تشکیل شده است که دارای خودمختاری قابل توجهی در زمینه پلیس منطقه‌ای و شبه نظامیان هستند.
هیچ ناظر معتبری بر این باور نیست که جنگ و راه‌حل نظامی پایداری برای خاتمه دادن به درگیری‌های متعددی که دولت اتیوپی را از هم پاشیده است، وجود داشته باشد، اما موانع بزرگی بر سر راه راه‌حل‌های سیاسی وجود دارد. از ابتدای درگیری، مخالفان از یکدیگر مشروعیت زدایی کرده‌اند. دولت فدرال اصرار دارد که با سازمان‌های تروریستی می‌جنگد زیرا در ژانویه 2021، دولت فدرال وضعیت جبهه آزادیبخش خلق تیگرای را به عنوان یک حزب قانونی سلب کرد و در ماه مه، این گروه را یک سازمان تروریستی نامید. در طرف مقابل شورشیان نیز انتخابات ژوئیه که به تداوم نخست وزیری آبی احمد انجامید را به رسمیت نمی‌شناسند و هرگونه گفت‌وگو با هدف مصالحه را بی‌معنا می‌دانند.
