الوقت- نتایج انتخابات اول نوامبر 2015 نشان می دهد که اردوغان تا حدی به اهداف خود در کاهش آرای حزب دموکراتیک خلق ها دست یافته است. زیرا حزب دمکراتیک خلق ها که می توان گفت، پیروز انتخابات پیشین بود و با موفقیت بزرگی توانسته بود 13.2 درصد آرا را به دست آورد، در این انتخابات آرای خود را به 10.4 درصد رساند. بررسی آرای حزب دمکراتیک خلق ها نشان می دهد که احتمالا آرای این حزب به دو طریق کاهش یافته است:
نخست آنکه احتمالا بخشی از محافظه کاران کرد که در انتخابات گذشته از حزب عدالت و توسعه روی برگردانده و به حزب دموکراتیک خلق ها رای داده بودند، در این انتخابات مجددا آرای خود را به سبد حزب عدالت و توسعه ریختند. در واقع آن دسته از محافظه کاران کرد در مناطق کردنشین شرق و جنوب شرق ترکیه که در پی اظهارات اردوغان که مساله ای به نام مساله کرد در ترکیه وجود ندارد و توافقی که به «توافق دلمه باغچه» اشتهار داشت را رد کرد، با رویگردانی از حزب آک در انتخابات 7 ژوئن از حزب دمکراتیک خلق ها حمایت کرده بودند، در انتخابات اول نوامبر در واکنش به سیاست های این حزب مبنی بر اینکه پشتیبان آنها پ.ک.ک و پ.ی.د ( حزب اتحاد دمکراتیک سوریه) و سایر گروه هایی است که مبارزه مسلحانه ای را برای آزادی کردها دارند و همچنین در اعتراض به نقض آتش بس سه ساله و از سرگیری درگیری میان پ.ک.ک با نیروهای انتظامی و ارتش ترکیه، دوباره به حزب آک روی آوردند. در این مناطق در سال های اخیر به لحاظ متوقف شدن درگیری ها، مردم طعم زندگی در امن را چشیدند و از همین رو مایل به بازگشت دوران درگیری و کشت و کشتار نیستند و امید خود به حزب دمکراتیک خلق ها را نیز تا حدودی از دست داده اند و به این باور رسیده اند که دیگر نمی تواند در پارلمان آنها را نمایندگی کند.
دوم آنکه بسیاری از کردها با این پیش‌فرض که «حزب دموکراتیک خلق‌ها» به «حزب دموکراتیک خلق کرد» گرایش دارد و نماینده کردهای ترکیه و حامی حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) است، در انتخابات 7 ژوئن به این حزب رای داده بودند. در واقع روند صلح میان آنکارا و حزب ممنوعه پ.ک.ک، به حزب دموکراتیک خلق ها که واسطه و میانجی طرفین بود، مشروعیت داده بود و به این ترتیب نفوذ و حضور کردها را که از مدت‌ها پیش به دلیل اعمال رادیکال پ.ک.ک از جامعه و سیاست جدا شده بودند، بیشتر کرده بود. بر این اساس در انتخابات اول نوامبر، بخشی از کردهای رادیکال که صرفا به مبارزه مسلحانه اعتقاد دارند، با توجه به وقایع 5 ماه گشدته به یقین رسیدند که حل مسئله کردی از طریق سیاسی امکان پذیر نمی باشد. به همین دلیل نیز اقبال چندان زیادی به حضور در انتخابات و حمایت از حزب دموکراتیک خلق ها نشان ندادند.
به هر روی علیرغم کاهش آرای حزب دمکراتیک خلق ها، باید توجه داشت که حضور این حزب در پارلمان ترکیه می تواند آغازگر راهی باشد که حل و فصل مسئله کردی را از طریق سیاسی پیش ببرد. در واقع حضور این حزب با 59 نماینده در مجلس از نظر نمایندگی بخش مهمی از مردم کرد منطقه در مرکز سیاست ترکیه حایز اهمیت است. چرا که حضور حزب دموکراتیک خلق ها در پارلمان ترکیه می تواند سرآغاز روند جدیدی برای حل و فصل مسئله کردی در ترکیه باشد و دورانی نوین را در گذار کردها از مبارزه مسلحانه به رقابت های سیاسی آغاز نماید. این امر می تواند فضای سیاسی و اجتماعی ترکیه در خصوص مسئله کردی را به شدت دگرگون نماید. در عین حال باید توجه داشت که همچنان اختلافات تاریخی میان کردها و ترک ها، چند دستگی میان رهبری پ.ک.ک و ابعاد منطقه ای مسئله کردها، چشم انداز خل و فصل مسئله کردی را در ترکیه با چالش های عدیده ای مواجه می کند. به خصوص که همچنان در مورد شیوه های حقوقی حل و فصل منازعه ترکیه با اکراد نیز ابهامات بسیار زیادی وجود دارد. با این حال حضور حزب دموکراتیک خلق ها در پارلمان ترکیه به معنای یک پیروزی بزرگ برای کردها است و می تواند سرنوشت مطالبات سیاسی و اجتماعی آنها را در جامعه ترکیه دستخوش دگرگونی نماید.
از سوی دیگر باید توجه داشت که مسئله کردی در ترکیه با سرکوب و اعمال خشونت نظامی حل و فصل نخواهد شد. زیرا کردها بخش مهمی از مردم ترکیه هستند که دولت به هیچ وجه نمی تواند آنها را در آینده کشور نادیده بگیرد. به خصوص که کردها در خارج از مرزهای ترکیه نیز عقبه قومی دارند. ضمن آنکه دارای شاخه های نظامی و دیپلماتیک در منطقه و کشورهای اروپایی هستند و می توانند در درازمدت بر دولت ترکیه تاثیرگذار باشند. بنابراین در درازمدت دولت ترکیه نمی تواند با عملیات نظامی، مسئله کردی را حل و فصل کند. به خصوص که تداوم چنین وضعیتی به معنای وخیم شدن اوضاع اقتصادی و همچنین چالش های امنیتی عدیده ای خواهد بود. علاوه بر این عملیات نظامی دولت ترکیه علیه کردها، در سطوح خارجی و بین‌المللی نیز مورد انتقاد قرار گرفته است. انتقادها معطوف به این است که دولت ترکیه از فرصت مقابله با داعش برای سرکوب و حمله نظامی به کردها سود برده است.
به هر روی چنانچه کردها بتوانند همبستگی خود را در داخل ترکیه حفظ کنند، می توانند مجددا دولت آینده ترکیه را به چالش بکشند. در واقع همانطور که حزب دموکراتیک خلق ها با کسب بیش از 10 درصد آراء به آرزوی رجب طیب اردوغان به منظور تغییر نظام سیاسی ترکیه پایان داد، در آینده نیز کردها می توانند با حضور در ساختارهای سیاسی ترکیه، اهداف و مقاصد خود را پیش ببرند. در این بین باید توجه داشت که موفقیت حزب دموکراتیک خلق ها در این انتخابات، قدمی تاریخی است و بر مساله کرد در سایر بخش‌های کردستان و خود ترکیه تاثیر خواهد داشت. بنابراین الگوی بکار گرفته شده توسط این حزب می تواند در آینده به الگویی برای سایر احزاب کردی در منطقه تبدیل شود.
مجتبی بهرامی
