به گزارش الوقت، افغانستان در سال 2020 شاهد تحولات و رویدادهای متنوعی بود. سال 2020 در افغانستان از گفتگوهای صلح آغاز شد و در آخرین روزها تا تشدید تنش ها ادامه یافته است.
گفتگوهای طالبان و آمریکا
نمایندگان آمریکا و طالبان پس از چند دور مذاکره، سرانجام اسفند سال ۱۳۹۸ اعلام کردند که توانستند در پایتخت قطر به توافق برسند.
از میان ۱۱ نشست میان دیپلمات‌های آمریکا و نمایندگان طالبان ۱۰ نشست در دوحه پایتخت قطر و یک نشست در شهر ابوظبی در امارات متحده عربی برگزار شد.
دور پنجم این نشست ها ۲۵ فوریه سال ۲۰۱۹ در دوحه قطر برگزار شد و در این نشست، «زلمی خلیل زاد» نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور افغانستان برای نخستین بار با «ملا عبدالغنی برادر» معاون رهبر طالبان دیدار کرد. این دور از گفتگوها ۱۶ روز ادامه یافت.
دور ششم گفت‌وگوهای آمریکا و طالبان پس از ۹ روز پنجشنبه ۱۹ اردیبهشت سال ۱۳۹۸ (۹ مه ۲۰۱۹) پایان یافت. دو طرف اعلام کردند که این نشست با پیشرفت‌هایی همراه بوده است. دور هفتم ۲۹ ژوئن(۸ تیر ۹۸) در دوحه، پایتخت قطر آغاز شد و برای چند روز طول کشید. در این دور، دو طرف گفته بودند پیشرفت‌هایی حاصل‌شده و روی بسیاری مسائل توافق به‌دست‌آمده است.
دور دهم مذاکرات آمریکا و طالبان نیز ۱۶ آذرماه ۹۸ آغاز شد و تا تاریخ ۲۲ آذرماه ادامه یافت. موضوع اصلی این دور کاهش خشونت و آتش‌بس اعلام‌شده بود. در پایان این دور آمریکا به طالبان فرصت داد تا درباره کاهش خشونت و آتش‌بس با رهبران خود گفت وگو کنند. دور یازدهم مذاکرات نیز بهمن‌ماه ۱۳۹۸ در دوحه برگزار شد. وزیر خارجه آمریکا گفته بود ما امیدواریم به نقطه‌ای برسیم که خشونت‌ها نه‌فقط روی کاغذ، بلکه به‌صورت قابل‌توجهی کاهش پیدا کند.
آمریکا پس از ۱۱ دور مذاکره اعلام کرد نیروهای خود را از افغانستان خارج می‌کند این در حالی است که نزدیک به ۱۷ هزار نیروی نظامی آمریکایی در افغانستان حضور دارند و یکی از خواسته‌های گروه طالبان خروج نظامیان آمریکا از افغانستان است.
مهم‌ترین بندهایی که در توافق صلح واشنگتن ملزم به اجرای آن شده است عبارت‌اند از خروج تدریجی همه نیروهای نظامی آمریکا و همپمانانش، تخلیه پایگاه‌های نظامی، آزادی زندانیان طالبان در مقابل آزادی افرادی که نزد این گروه اسیرند، آغاز اقدامات قانونی در واشنگتن برای تغییر و رفع تحریم‌ها علیه این گروه و اعضای آن. همچنین آمریکا متعهد شد که تمامیت ارضی و استقلال سیاسی افغانستان را تهدید نکند. در مقابل طالبان نیز متعهد شده است که ضمن آزادی زندانیان، مانع اقدامات تروریستی القاعده از خاک افغانستان علیه ایالات‌متحده و متحدان کاخ سفید شود. طالبان از همکاری یا هر اقدامی که ایالات‌متحده یا شرکا و شهروندان این کشور را تهدید می‌کند خودداری و جلوگیری خواهد کرد.
توافق اشرف غنی و عبدالله عبدالله
5 ماه پس از آغاز سال میلادی 2020، اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان و رقیب انتخاباتی او عبدالله عبدالله توافقنامه‌ای برای تقسیم قدرت امضاء کردند. عبدالله عبدالله رئیس شورایی به نام "شورای عالی مصالحه ملی" خواهد شد و در تعیین وزرای کابینه نقش خواهد داشت.
حدود هشت ماه پس از انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، دو رقیب بزرگ سیاسی این کشور در مورد چگونگی تقسیم قدرت به توافق رسیدند.
سخنگوی رئیس‌جمهمور افغانستان، صدیق صدیقی با انتشار پیامی در توییتر نوشت: «دکتر عبدالله عبدالله ریاست شورای عالی مصالحه‌ی ملی را به عهده می‌گیرد و اعضای تیم‌اش در کابینه مشارکت خواهند داشت.»
شورای عالی مصالحه نهادی متشکل از رهبران سیاسی، شخصیت‌های ملی، نماینده‌های از شورای ملی، نمایندگان اقشار مختلف سیاسی، اجتماعی، جامعه مدنی، زنان و جوانان است که دو بخش مجمع عمومی و کمیته رهبری دارد. کمیته رهبری شورا متشکل از رهبران سیاسی و شخصیت‌های ملی است.
شورای عالی مصالحه تشکیلات اجرایی دارد که شامل هیأت مذاکره کننده، وزارت دولت در امور صلح خواهد بود و در صورت نیاز پس از مشورت با رئیس‌جمهور تشکیلات دیگری به آن افزوده خواهد شد.
عبدالله عبدالله در دولت پیشین افغانستان که قرار بود دولت وحدت ملی باشد، رئیس اجرایی دولت و اشرف غنی رئیس‌جمهور بود. دولت وحدت ملی اما موفقیت چشمگیری در پیشرفت افغانستان نداشت.
عبدالله عبدالله با بدست گیری ریاست شورای مصالحه، رهبری روند صلح را بر عهده گرفت.
پس از انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان اشرف غنی و عبدالله عبدالله هر دو خود را پیروز انتخابات خواندند. غنی و عبدالله در دو مراسم تحلیف جداگانه سوگند یاد کردند. عدم توافق آنها بر سر نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری، تشکیل دولت را ماه‌ها به تعویق انداخت و به چالشی در مذاکرات صلح دولت آمریکا با طالبان تبدیل شد.
آزادی زندانیان خطرناک طالبان
در جریان آغاز مذاکرات صلح، دولت افغانستان اعلام و برقراری آتش‌بس را شرط آغاز مذاکرات تعیین کرده بود. از سوی دیگر نیروهای طالبان تأکید داشتند که دولت باید حدود ۵۰۰۰ زندانی آنها را آزاد کند.
برهمین اساس یک ماه یپش از آغاز مذاکرات دولت و طالبان، مقامات دولت افغانستان از آزادی نخستین گروه از ۴۰۰ زندانی «خطرناک» طالبان خبردادند که رهایی آنها از بند قرار است زمینه آغاز گفتگوهای رو در رو برای تحقق صلح در این کشور را فراهم کند.
گفتنی است که لویه جرگه مشورتی در کابل یک روز پیش از امضای فرمان آزادی زندانیان «خطرناک» طالبان توسط رئیس جمهوری در جریان نشستی با صدور یک قطعنامه این تصمیم را نهایی کرده بود.
در قطعنامه‌ای که اعضای لویه جرگه برای تایید آزادی زندانیان باقی مانده طالبان به تصویب رساندند، ضمن تاکید بر دستایبی به «صلح‌پایدار و با عزت که منجر به امنیت و ثبات در کشور شود»، از این تصمیم به عنوان راهکاری برای «رفع موانع جهت آغاز مذاکرات صلح، قطع خونریزی و رعایت مصلحت و خیر عام» یاد شده است.
سرنوشت ۴۰۰ زندانی باقی‌مانده طالبان یکی از مهم‌ترین پیش‌شرط‌های گروه طالبان برای شرکت در مذاکرات رو در رو و گفتگوهای بین افغانی برای حصول به توافق صلح عنوان شده است.
برخی از این زندانیان برغم انجام جرائمی نظیر حملات مرگبار که جان بسیاری از شهروندان و نظامیان افغان و نیز نیروهای خارجی را گرفته از زندان آزاد می‌شوند.
آغاز گفتگوهای صلح طالبان با دولت کابل
در نیمه سپتامبر 2020 نمایندگان دولت افغانستان و گروه طالبان گفت‌وگوهای خود را در دوحه، پایتخت قطر آغاز کردند.
نمایندگان دولت افغانستان و هیئت نمایندگی اسلام‌گرایان طالبان بامداد شنبه (۱۲ سپتامبر) به دوحه، پایتخت قطر وارد شدند تا در مراسم گشایش "مذاکرات صلح بین‌الافغانی" شرکت کنند.
عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی صلح افغانستان، که در رأس هیئتی ۲۱ نفره به دوحه سفر کرده بود، گفت که این مذاکرات به عنوان لحظه پایان قهر و خشونت وارد تاریخ کشور خواهد شد.
او گفت: «ما با حسن نیت به اینجا آمده‌ایم تا به چهل سال خونریزی پایان دهیم و در سراسر افغانستان صلح پایدار برقرار شود.»
هیئت مذاکراتی طالبان به ریاست شیخ مولوی عبدالحکیم نیز با ۲۱ نفر در گفت‌وگوها شرکت جسته است. نیروهای طالبان سالیان دراز از مذاکره مستقیم با دولت افغانستان خودداری می‌کردند زیرا آن را "مترسک غرب و آمریکا" می‌دانستند.
جامعه بین‌المللی و همسایگان افعانستان، از جمله ایران، پشتیبانی خود را از آغاز گفت‌وگوهای دولت افغانستان با طالبان ابراز کرده‌اند.
آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل این نشست را فرصتی بزرگ برای رسیدن به آرزوی مردم افغانستان در رسیدن به صلح دانست و گفت که خود افغان‌ها باید فضا و روند مذکرات را تعیین کنند. او افزود که امیدوار است با آغاز مذاکرات آتش‌بس کامل برقرار شود و بیش از این جان غیرنظامیان هدر نرود.
این گفتگوها اما در میانه راه و پس از یک ماه متوقف شد و دو طرف برای رایزنی بیشتر خواستار ادامه مذاکرات در دور دوم شدند، اگرچه تاریخی را برای دور دوم مذاکرات اعلام نکردند، اما همزمان انتظار می رود دور دوم این مذاکرات نیز به زودی آغاز شود.
تشدید ناامنی، انفجار و ترورها در افغانستان
با وجود آن که انتظار می رفت که پس از گفتگوهای صلح، ناامنی و انفجارها در افغانستان کاهش یابد، اما این چنین نشد و بعد از امضای توافقنامه صلح، ناامنی در افغانستان ادامه داشته و حتی بیشتر هم شده است.
براساس آمارهای وزارت دفاع ملی افغانستان هم‌‌‌اکنون در بیش از ۲۰ ولایت این کشور جنگ‌‌ها میان نیروهای دولتی و طالبان جریان دارند.
بازرس ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان (سیگار) نیز در تازه‌ترین گزارش خود نوشته است که حملات "دشمن" در این کشور در سه ماه گذشته میلادی (از ژوئیه تا سپتامبر) در مقایسه سه ماه قبل آن (اپریل تا ژوئن) ۵۰ درصد افزایش یافته است.
براساس گزارش این سازمان بین ماه‌های ژوئیه تا سپتامبر ۸۷۶ غیرنظامی کشته و یک هزار و ۶۸۵ غیرنظامی دیگر زخمی شده‌اند.
به گفته این سازمان این رقم در مقایسه با ربع قبلی ۴۳ درصد افزایش و نسبت به ربع مشابه در سال گذشته ۳۶ درصد کاهش را نشان می‌دهد.
همچنین پس از مجموعه ای فزاینده از بمب گذاری ها و ترورهای هدفمند در مناطق مختلف این کشور جنگ زده، حالا تقریباً همه مردم، به ویژه روزنامه نگاران، فعالان اجتماعی، سیاسی و مدافعان حقوق بشر نگران زندگی خود هستند.
تنها در یک هفته گذشته یک روزنامه نگار، چهار کارمند صحی، رئیس یک سازمان نظارت بر انتخابات و راننده اش و یک فعال حقوق زنان و برادرش در حملات جداگانه در افغانستان ترور شدند.
البته در سال 2020 فقط چهره‌های فرهنگی نبودند که هدف ترور واقع شدند، بلکه چهره های دینی نیز به صورت زنجیره ای در معرض ترور قرار گرفتند.
وقوع سلسله انفجارها و حملات تروریستی علیه مقامات عالی‌رتبه، شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی و همچنین قتل‌ها و سوءقصدهای عالمان دینی برجسته و فعالان مدنی مطرح این کشور آن هم در فاصله کمتر از یکسال و در بحبوحه تلاش‌ها برای برقراری صلح و پایان جنگ، گمانه زنی‌ها را پیرامون اهداف این انفجارها تقویت کرده و باعث نگرانی بیشتر در این کشور شده است.
گرچه شاخه خراسان گروه تروریستی داعش به منظور زیر سوال بردن و تحت تأثیر قرار دادن گفت‌وگوهای آتی بین‌الافغانی به دست داشتن در برخی ترورهای اخیر در افغانستان اعتراف می‌کند. اما مسئولیت ادامه ترورهای زنجیره‌ای و هدفمند علما و روحانیون مذهبی و چهره‌های زیاد در افغانستان طی سال‌های اخیر و به‌ویژه یک سال گذشته را هیچ فرد یا گروهی برعهده نگرفته و طالبان نیز در وهله نخست این اقدامات را با شدت محکوم کرده‌اند.
ادامه بحران کرونا
همه گیری کرونا در افغانستان به مانند دیگر کشورها در سال 2020 یکی از مشکلات عمده این کشور بود.
جالب‌توجه‌ترین مساله درباره مرکز اصلی درمان کووید-۱۹ در افغانستان ، فقدان تدابیر اساسی برای جلوگیری از گسترش کووید-۱۹ است.
در واقع در افغانستان به عنوان کشوری آشنا با تراژدی و جنگ ، شیوع کرونا تا حدی با بی‌تفاوتی و سهل‌انگاری مواجه شده است اما آمار و ارقام همچنان در حال بالا رفتن است.
با فقر گسترده و نبود نظام رفاهی برای حمایت از مردم ، اکثریت بزرگی از مردم افغانستان قادر به دنبال کردن تغییرات رفتاری و سبک زندگی توصیه شده برای و موثر برای مهار شیوع کرونا در نقاط دیگر جهان نیستند . این شاید بزرگترین چالش رویاروی مقامات بهداشتی در افغانستان است. اعتقادات مذهبی فراتر از توصیه‌های پزشکی و تمایل فرهنگی به قضا و قدر نیز به رویکردی در برخورد با شیوع کرونا منجر شده که در بهترین حالت پراگماتیک و در بدترین حالت تسلیم‌گرایانه است.
بسیاری از افغان‌ها با علائم بیماری ترجیح می‌دهند که به انتظار پایان بیماری بنشینند بجای اینکه ریسک سرزدن به بیمارستان و انتظار طولانی برای نتایج را قبول کنند. برخی دیگر نیز به گفته سلطانی بطور کلی قید درمان را می‌زنند چون هراس دارند اگر بمیرند جسد آنها برده می‌شود و از کفن و دفن اسلامی محروم می‌شوند. در مناطق روستایی که دسترسی به اطلاعات و مراقبت‌های درمانی محدود است ، توصیه‌های بهداشتی تاحد زیادی نادیده گرفته می‌شود.
به علت ظرفیت پایین تست کرونا ، افراد جامعه و روزنامه‌نگاران به شاخص‌های روایی برای سنجش شدت بیماری و تلفات روی آورده‌اند. در گزارشها به نقل از یک گورکن ذکر شده که پیش از کرونا روزانه هفت یا هشت قبر حفر می‌کرد اما این تعداد الان به ۲۰ رسیده است.
این در حالی است که در مقایسه با بسیاری از کشورها ، دولت افغانستان تدابیر برای مهار شیوع کرونا را به‌سرعت اجرا کرد. اما تعداد کمی از افغان‌ها می‌توانند حتی با وجود افزایش ابتلا به کرونا دست از کار و کسب خود بکشند. یک سخنگوی برنامه جهانی غذا در افغانستان در ماه مه گفت که ۴۴ درصد از همه افغان‌ها - بیشتر از ۱۶ میلیون نفر - وابسته به وسایل امرار معاش ناپایداری هستند که به علت شوک‌های ناشی از کرونا دچار اختلال خواهد شد.
در حال حاضر به علت مشکلات اقتصادی بسیاری از ممنوعیت‌ها و تدابیر جلوگیری از شیوع کرونا فراموش شده است. در شهر کابل دستفروش‌هایی که اوایل هراس از کرونا در ماه مارس اقدام به فروش ماسک و دستکش کردند اکنون دوباره به فروش عینک آفتابی و لوازم جانبی موبایل رو آورده‌اند.
