سایت تحلیلی خبری الوقت | Alwaght Website

به گزارش الوقت، خروج‌های سریالی دونالد ترامپ، از معاهدات  توافقات بین‌المللی در فاصله چند ماه مانده تا پایان دوران ریاست جمهوری او و برگزاری انتخابات در نوامبر 2020 فصلی جدید را به خود دید. این بار در قطار دکترین خروج کاخ سفید، نوبت به ایستگاه پیمان آسمان باز  (OST)رسید. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا  در 21 می 2020 (1 خرداد 1399) اعلام کرد آمریکا به طور رسمی از معاهده آسمار باز خارج خواهد شد.

البته باید توجه داشت که این نخستین بار نبود آمریکا قصد خروج از این معاهده را اعلام کرده بود؛ زیرا اولین بار در اکتبر 2019 چنین اخباری منتشر گردید. دولت ترامپ در اواسط ماه نوامبر به متحدانش در ناتو هشدار داد كه ایالات متحده ممكن است از پیمان آسمان باز خارج شود مگر آنكه نگرانی‌های مربوط به پایبندی روسیه به تعهداتش در این پیمان برطرف شود

از بدو ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، واشنگتن تاکنون از بسیاری از معاهدات و پیمان های مهم بین‌المللی خارج شده است که این امر تلاطمات سیاسی جهانی را به همراه داشته است که می‌توان به خروج از پیمان‌های آب و هوایی پاریس، پیمان تجاری نفتا، پیمان موشک‌های اتمی میان‌برد و توافق هسته‌ای ایران اشاره کرد. اکنون توجه به این مساله ضروری است که معاهده آسمان باز چیست و بهانه آمریکا برای خروج از این معاهده چه بوده است؟

معاهده آسمان باز

معاهده آسمان‌های باز، توافقنامه‌ای بین ۳۴ کشور جهان است که در خصوص اجازه پرواز هواپیماهای جاسوسی و تجسسی بر فراز مناطق کشورهای عضو این معاهده است.  این معاهده برای ایجاد درکی متقابل و اطمینان به کشورهای امضاکننده در خصوص کلیه تحرکات و فعالیت‌های نظامی که ممکن است باعث نگرانی آن‌ها شود، ایجاد شده است. معاده آسمان‌های باز یکی از بزرگ‌ترین تلاش‌های بین‌المللی برای هرچه شفاف‌تر کردن فعالیت‌های نظامی است.

مفهوم اولیه این طرح در سال ۱۹۵۵ توسط دوایت آیزنهاور رئیس جمهوری وقت آمریکا، به شوروی در کنفرانس ژنو ارائه شده بود که با مخالفت روس‌ها روبه‌رو شد. بعد از مخالف شوروی، این طرح برای سال‌ها از دستور کار خارج شد که در نهایت در دوران ریاست جمهوری جورج بوش پدر مجدداً در مورد آن بحث شد که منجر به امضای توافقنامه‌ای در ۲۴ مارس ۱۹۹۲ شد. در نهایت نیز از اول ژانویه ۲۰۰۲ این طرح عملیاتی و اجرا شد.

خروجی دیگر، این بار با اتهام وارد کردن به مسکو

در تمامی تصمیمات کاخ سفید برای خروج از معاهدات بین‌المللی، همواره واشنگتن نوک پیکان حملات را متوجه دیگر بازیگران کرده است. در واقع، ترامپ با وارد کردن اتهاماتی علیه دیگر کشورها، اعلام کرده که راهی جز خروج از این معاهدات ندارد. در شرایط کنونی نیز شاهد هستیم وزارت خارجه آمریکا آماج حملات خود را به سوی روسیه و اقدامات این کشور معطوف کرده و دلیل خروج خود از معاهده آسمان باز را متوجه اقدامات این کشور کرده است. این مساله در شرایطی است که بیش از مسکو، تمامی کشورهای جهان بر این باور هستند بیشترین نقض این معاهده از سوی آمریکا بوده است.

در این زمینه، مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا روز پنج‌شنبه هفته گذشته، در بیانیه‌ای مطبوعاتی اعلام کرد: ایالات متحده فردا خروج خود را از پیمان آسمان‌های باز به اطلاع طرف‌های دیگر این پیمان می‌رساند و ۶ ماه دیگر به طور رسمی دیگر بخشی از این پیمان نخواهد بود. وی افزود: با این حال، در صورت بازگشت روسیه به اجرای کامل این معاهده، نسبت به این تصمیم خود تجدیدنظر می‌کنیم. سنگ بنای استراتژی امنیت ملی رئیس جمهوری ترامپ، محافظت از مردم، شیوه زندگی و منافع امنیتی آمریکا است. همانطور که رئیس جمهوری روشن کرده است، ایالات متحده باید با نگاهی روشن،هرگونه توافق را ارزیابی کند که آیا به نفع ایالات متحده است یا خیر.

پمپئو اضافه کرد: اجرای این معاهده از روسیه و نقض آسمان‌های باز، کارکرد اصلی اعتمادسازی این پیمان را تضعیف کرده است و در حقیقت، بی اعتمادی و تهدیدهای مربوط به امنیت ملی ما را برانگیخته است. همین باعث شده است که ادامه مشارکت ایالات متحده غیر قابل دفاع باشد. روسیه سالهاست که به طور آشکار و مداوم پیمان را به طرق مختلف نقض کرده است. این داستان به عهدنامه پیمان آسمان‌های باز منحصر نیست. متاسفانه روسیه ناقض بسیاری از تعهدات خود مربوط به کنترل تسلیحات بوده است.

همچنین، پمپئو اظهار کرد: روسیه از دسترسی پروازهای نظارتی در کریدور ۱۰ کیلومتری در امتداد مرز خود با مناطق تحت اشغال روسیه در گرجستان، آبخازیا و اوستیای جنوبی، امتناع ورزیده است و از این طریق برای پیشبرد ادعاهای دروغین روس مبنی بر اینکه این سرزمین‌های اشغالی کشورهای مستقل هستند، کوشیده است. وی ادامه داد: شناسایی آسمان کریمه، اوکراین،  به عنوان یک میدان سوخت رسانی هوایی از سوی روسیه، تلاشی برای پیشبرد ادعای خود در الحاق این شبه جزیره است که ایالات متحده آمریکا آن را نمی پذیرد و هرگز نخواهد پذیرفت. پمپئو اضافه کرد: در صورت عدم بازگشت روسیه به پیروی کامل از این پیمان اعتماد ساز، ما ممکن است حاضر به تجدید نظر در این تصمیم باشیم اما بدون چنین تغییر مسیری از سوی کرملین ، راه ما در مدت ۶ ماه به خروج از پیمان منجر می‌شود.

مخالفت اروپا و ناتو با خروج آمریکا

تصمیم آمریکا برای خروج از معاهده آسمان باز با واکنش‌های انتقادی زیادی در سطح جهانی همراه شد. در همین راستا، آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد در واکنش به آماده شدن آمریکا برای خروج از این پیمان گفت نگران ابطال دیگر پیمان‌های نظامی و تسلیحاتی میان روسیه و آمریکا است. به گفته او این عهدنامه‌ها فواید زیادی برای برقراری صلح و ثبات در جهان داشته است.

در سطحی دیگر، کشورهای اروپایی که از اقدامات تنش افرین آمریکا در تقابل جویی با روسیه نگران هستند و بارها نسبت به خروج آمریکا از پیمام آسمان باز مخالفت کرده بودند در مواضع جدیدی به محکوم کردن اقدام واشنگتن پرداختند. «جوزپ بورل»، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از دولت دونالد ترامپ خواست درباره تصمیمش برای خروج از معاهده آسمان‌های باز تجدیدنظر کند. به گزارش خبرگزاری «اسپوتنیک»، بورل در بیانیه‌ای گفت: من از اعلام تصمیم آمریکا درباره خروج از معاهده آسمان‌های باز متأسفم. این معاهده عنصر اصلی معماری کنترل سلاح ماست و مثل سوپاپ اطمینان و تدبیر امینت‌ساز عمل می‌کند. وی افزود: در حالی از روسیه می‌خواهم فوراً به اجرای کامل این معاهده بازگردد که از ایالت متحده نیز درخواست دارم در تصمیم خود تجدیدنظر کند.

در سطحی دیگر، هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان در بیانیه‌ای اظهار کرد: من از قصد دولت آمریکا برای خروج از پیمان آسمان‌های باز بسیار متاسفم. این پیمان بخش مهمی از ساختار کنترل تسلیحات در اروپا است. آمریکا با این خروج گستره پیمان آسمان‌های باز را به طور چشمگیری کاهش خواهد داد و نظام کلی آن را تضعیف خواهد کرد. طبق بیانیه وزارت خارجه آلمان، این کشور تلاش خواهد کرد تا آمریکا را برای تجدید نظر در این تصمیم متقاعد کند. در این بیانیه آمده است: تصمیم دولت آمریکا پس از شش ماه عملی خواهد شد. در این بازه زمانی با شرکای هم‌فکر خود برای متقاعد کردن آمریکا به تجدید نظر در این تصمیم همکاری خواهیم کرد.

روسیه هم گفته این تصمیم بر منافع همه اعضای این پیمان تاثیر خواهد گذاشت اما کرملین به آن وفادار خواهد ماند. این واکنش مسکو البته با استقبال ناتو نیز همراه شد. به گونه‌ای که ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، دیروز جمعه با استقبال از تصمیم مسکو گفت، ماندن روسیه در این پیمان امکان بقای آن را فراهم می‌کند.

کارشناسان بر این اعتقادند که روند تقابل میان آمریکا و روسیه شرایط جهانی را به سوی جنگ سرد جدیدی میان غرب و شرق سوق می دهد. در این میان یک عامل بسیار مهم لغو پیمانهای کنترل تسلیحاتی است که آمریکا در حال توقف پی در پی آنهاست. خروج از پیمان موشکهای میانبرد هسته ای (INF) نمونه مهمی از تلاش آمریکا در این راستاست. تداوم این اقدامات اکنون پرسش مهمی در مورد سرنوشت پیمان موشکهای بالستیک هسته ای موسوم به استارت ایجاد کرده است که سال آینده به پایان می رسد. اگرچه روز گذشته رابرت اوبراین مشاور امنیت ملی امریکا اعلام کرد ترامپ پیمان استارت جدید را با روسیه تمدید می کند اما کاخ سفید بارها اعلام کرده زمان آن فرا رسیده که چین هم به این پیمان بپیوندد و روسیه اگر نگران است چین را به میز مذاکره بکشاند. مواضعی که زنگ خطر درگیر شدن جهان با یک رقابت تسلیحات هسته ای را گوشزد میکند.