الوقت- در حالی که با تشدید درگیری های نظامی در لیبی طی ماه‌های اخیر، این کشور را به یکی از کانون‌های اختلاف میان قدرت‌های منطقه ای و بین المللی تبدیل کرده است، در اقدامی غافلگیرکننده نمایندگی آمریکا در شورای امنیت از مصر خواست تا به حمایت خود از التهامی محمد، رئیس دستگاه امنیتی سابق لیبی،که تحت پیگرد کیفری بین المللی قرار دارد، پایان دهد.
نماینده هیئت آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل متحد گفت: سیف الاسلام قذافی و محمود الورفلی و التهامی محمد خالد،به علت جنایاتی که مرتکب شده اند، باید محاکمه شوند. وی افزود از کسانی که سیف الاسلام قذافی و محمود الورفلی را پناه داده اند، می خواهیم هر چه سریعتر آنها را به مقامات لیبی تحویل دهند.وی اضافه کرد از کسانی که التهامی رئیس سابق دستگاه امنیت داخلی لیبی را پناه داده اند می خواهیم به حمایت از این جنایتکار پایان دهند. اما اینکه چرا سالها از سقوط دولت قذافی، واشنگتن موضوع پیگیری کیفری مقامات سابق لیبی آنهم با انتقاد از متحد نزدیک خود در آفریقا را در دستور کار قرار داده است؛ پاسخ آن را باید عمدتاً به تحولات جاری در لیبی جستجو کرد.
لغو یکجانبه توافق صخیرات،نقطه عطف بحران لیبی
در شرایطی که خلیفه حفتر،چندی پیش از لغو یکجانبه توافق صخیرات که در سال 2015 منعقد شده بود،خبر داد و اعلام خودمختاری نمود؛ دور جدیدی از واکنش های بین المللی و مواضع بازیگران موثر در پرونده ی لیبی را شاهد بودیم.
در همین چارچوب سفارت امریکا در طرابلس در واکنش به اقدام خلیفه حفتر اعلام کرد که تنها از دولت وفاق ملی در لیبی حمایت می کند و واشنگتن با اقدام یکجانبه ژنرال خلیفه حفتر، فرمانده نیروهای شرق لیبی در تعیین آینده سیاسی جدید برای این کشور مخالفت است.سفیر آمریکا در طرابلس مدعی شده بود که نهادهای مرتبط با توافق سیاسی در لیبی (توافق صخیرات) از جمله دولت وفاق ملی، تنها چارچوبی است که برای حکومت در لیبی مورد تأیید و حمایت جامعه بین‌الملل است.
این درحالیست که دولت مصر در کنار امارات،عربستان و روسیه از مهم ترین حامیان خلیفه حفتر محسوب می شوند. در این بین مصر به دلیل همجواری با لیبی و همچنین نفوذ قابل توجه ترکیه در طرابلس، به عنوانی دولتی کاملا ناهمسو با این کشور؛ به پرونده لیبی به دید یک پرونده حیاتی و مرتبط با امنیت ملی می نگرد.
از همین رو قاهره بارها ضمن هشدارهایی جدی به آنکارا و نهی ترکیه از دخالت در امور داخلی لیبی، مدعی شده است ترکیه تروریست هایی که در سوریه حضور دارند را برای نبرد با خلیفه حفتر و ایجاد ناامنی در منطقه به لیبی گسیل کرده است.
در کنار این امر با توجه به مواضع کشورهای حامی خلیفه حفتر می توان به این نتیجه رسید که این کشورها با اقدام حفتر در پایان بخشیدن به توافق الصخیرات و فراهم کردن شرایط برای یک توافق جدید موافق هستند.
در واقع کشورهای حامی حفتر به دنبال آن هستند که به توافقی دست یابند که در آن حفتر جایگاهی مناسبی بر اساس وسعت قلمروی تحت کنترل خود داشته باشد و ضمن کسب مشروعیت بین‌المللی بتواند از حمایت دیگرکشورها نیز برخوردار شود.
بنابراین این امر بسیار دور از ذهن به نظر می آید که حفتر در اعلام عدم پایبندی به توافق صخیرات، با کشورهای حامی خود بالاخص مصر، هماهنگ نباشد؛ این موضوع با یادآوری این نکته که حفتر بارها به طور رسمی و غیر رسمی در سفر به قاهره با رئیس جمهور مصر و رئیس دستگاه امنیتی این کشور دیدار و رایزنی داشته و پیوندهای امنیتی مستحکمی با قاهره ایجاد کرده است و وابستگی زیادی به کمک های این کشور دارد،بسیار تقویت می شود.
لذا به نظر می رسد کشورهای حامی خلیفه حفتر،به این نتیجه رسیده اند که مانع اصلی موفقیت خلیفه حفتر در شرایط فعلی، عدم مشروعیت وی در مجامع بین المللی است،هر چند برخی حامیان حفتر در ظاهر موضعی منتقد نسبت به لغو توافق صخیرات اتخاذ کرده اند،اما بدیهی است که در بطن این مواضع انتقادی تمایل به ایجاد یک توافق جدید که مشروعیت بیشتری به حفتر ببخشد،وجود دارد و لذا آنها به دنبال ایجاد مشروعیتی حداقلی برای وی برآمده اند تا در آینده مسیری هموارتر برای اقدامات نظامی گسترده در کنار توان مانور سیاسی داشته باشد که در نهایت این امر امکان تسلط وی بر طرابلس را تقویت می کند.
تقابل منافع واشنگتن و قاهره در لیبی
در شرایطی که پیش از این امریکا در پرونده لیبی از ابراز دقیق مواضع خود امتنا می کرد و صرفا بر پایبندی خود به توافقات بین المللی در این خصوص تاکید داشت، اینبار و با لغو یکجاننبه توافق صخیرات توسط خلیفه حفتر، این اقدام را محکوم و از این توافق و دولت وفاق ملی حمایت کرد.
بنابراین واضح است که واشنگتن با طرح حفتر و حامیانش مبنی بر لغو توافق صخیرات و سپس زمینه سازی برای رسیدن به توافقی جدید، مخالف است.
در این بین با توجه به مواضع آشکار قاهره در حمایت از حفتر و کمک های قابل توجه مصر به وی،واشنگتن تصمیم گرفته است، صراحتاً در موضع عمل وارد شده و با طرح موضوع حمایت مصر از بازماندگان رژیم سابق لیبی و نزدیکان معمر قذافی به قاهره فشار وارد کند.
این امر زمانی واشنگتن را به تعجیل وا می دارد که نیروهای خلیفه حفتر اخیرا و باتوجه به شکست برنامه آتش بس یکجانبه، که به نظر برنامه اول دولت طبرق برای زمینه سازی در راستای رسیدن به توافقی جایگزین پس از خروج از توافق صخیرات بود، وارد فاز اجرایی برنامه دوم یعنی حملات سنگین نظامی برای فشار به طرف مقابل جهت اعلام آمادگی برای رسیدن به توافقی جدید شدند که این امر خسارات سنگینی برای طرفین به بار آورد.
لذا واشنگتن با توجه به اشرافی که نسبت به روابط حفتر و قاهره دارد و از نقش موثر قاهره در زمینه ی حمایت های اطلاعاتی و نظامی از حفتر آگاه است،اقدام به فشارآوردن به مصر به بهانه حمایت این کشور از بقایای رژیم قذافی کرده است.
درحالی که صحت ادعای واشنگتن درباره پناه دادن و حمایت مصر از رئیس سابق دستگاه امنیتی لیبی ثابت نشده است و قاهره نیز تاکنون در این خصوص موضعی رسمی نداشته،به نظر میرسد این امر صرفا با هدف فشار بر قاهره در راستای کاهش حمایت هایش از حفتر دنبال می شود که هدف نهایی از آن نیز راضی کردن حفتر توسط مصر،برای بازگشت به توافق صخیرات میباشد. چرا که بدیهی است چنانچه واشنگتن از طرح این موضوع در شورای امنیت دغدغه ای به جز آنچه ذکر شد را داشت، پیشتر نیز فرصت کافی برای بیان آن در اختیار داشته است.
