الوقت- در حالی که طی سالهای ریاست جمهوری دونالد ترامپ دیدگاه‌های کاخ سفید در مورد سیاست‌ها و شیوه‌های اداره پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) یک موضوع چالش برانگیز در روابط کشورهای عضو این پیمان بوده است، ترامپ اخیراً اعلام کرد که در تماسی با ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو پیشنهاد تغییر نام این پیمان به «ناتو می» را داده است.
ترامپ پنجشنبه (نهم ژانویه) در مورد دلایل انتخاب این پسوند گفت: «گمان می‌کنم او از این [پیشنهاد] واقعا هیجان‌زده شد. من اسمی انتخاب کردم. ناتو به علاوه سرواژه "می" که از کلمه خاورمیانه گرفته شده باشد (Nato Middle East). آن را «ناتو می» صدا بزنند. خب، اسامی خوبی انتخاب می‌کنم. چه اسم قشنگی است؛ ناتو می.»
مع الوصف با توجه به استراتژی کلی ترامپ برای خروج نیروهای آمریکایی از منطقه و همچنین افزایش تهدیدات و چالش‌های امنیتی و نظامی آمریکا در خلیج فارس برای حمایت از متحدانش، این پرسش مطرح است که اهداف کاخ سفید از طرح چنین پیشنهادی چیست و چه چشم اندازی را می توان برای آن متصور بود؟
1- خروج از باتلاق سیاسی عراق
پس از تصویب لایحه اخراج نیروهای خارجی از عراق در پارلمان این کشور طی هفته گذشته، مقامات واشنگتن تحرکات گسترده ای را در پیش گرفته اند تا به هر نحو ممکن از اجرایی شدن این موضوع جلوگیری کنند و در نهایت موجبات عقب‌نشینی پارلمان، دولت و حتی ملت عراق را ایجاد کنند. در همین راستا ترامپ طی روزهای گذشته دولت عراق تهدید کرد که در صورت تلاش برای بستن پایگاه‌های آمریکایی تحریم‌های اقتصادی سختی را علیه این کشور اعمال کرده و اجازه دستیابی بغداد به پول فروش نفت را نخواهد داد. این مواضع و تاکید دیگر مقامات آمریکایی مبنی بر عدم اعتنا به خواست ملت و دولت عراق برای خروج نظامیانش، عملاً آمریکا را از متحد عراق به شکل اشغالگر تغییر وضعیت خواهد داد که شکست بزرگی برای این کشور پس از 16 سال حضور نظامی و صرف میلیادرها دلار پول و هزاران کشته و زخمی خواهد بود.
در این شرایط با توجه به اینکه واشنگتن برای کوتاه مدت و میان مدت امکان چرخش معادلات سیاسی در دولت و پارلمان عراق را برای خود مشاهده نمی‌کند، به منظور دور زدن مصوبه پارلمان خواهان مشارکت ناتو در عراق شده تا نیروهای آمریکایی در قالب ناتو و در پوشش ائتلافی بین المللی بتوانند همچنان در خاک عراق باقی بمانند.
2- احتمال خلأ پس از لشگرکشی به شرق
سالهاست که افزایش سریع قدرت اقتصادی و نظامی چین در شرق آسیا و تلاش چشم بادامی ها برای توسعه حضور خود به دیگر نقاط جهان، زنگ خطر جا ماندن واشنگتن از پکن در رقابت قدرت‌های جهانی را برای نخبگان سیاسی آمریکایی به صدا درآورده است. به واسطه این امر از دوران اوباما واشنگتن راهبرد چرخش به شرق و کاستن از حضور نظامی آمریکا در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا را در دستور کار قرار داد. این چرخش در دوران ترامپ نیز با شعار پایان دادن به جنگ‌های بی پایان در خاورمیانه و تمرکز بر چین مورد تایید قرار گرفت اگرچه در واقعیت امر چنین اتفاقی نه تنها روی نداده بلکه به واسطه سیاست های ضدایرانی و صهیونیست‌پسند کاخ سفید تعداد نظامیان آمریکایی در منطقه افزایش نیز یافت.
باا ین حال آنچه از طرح موضوع تغییر نام ناتو قابل برداشت است زمینه سازی آمریکا برای خروج از منطقه می باشد. در واقع کاخ سفید با توجه به تجربه عراق و گسترش نفوذ گفتمان مقاومت اسلامی در منطقه، بیمناک است که در صورت خروج بدون پشتوانه‌سازی از منطقه، ممکن است کشورهای رقیبی همچون ایران، روسیه و چین از خلا امنیتی ایجاد شده به عنوان فرصتی برای گسترش نفوذ خود استفاده کرده و منافع غرب به صورت جدی مورد تهدید قرار گیرد. بنابراین ترامپ با درگیر کردن ناتو با تحولات منطقه در پی جلوگیری از ایجاد این خلا می باشد.
3- ناتو به جای آمریکا
یکی دیگر از اهداف آمریکا از اقدام نمادین پیشنهاد تغییر نام ناتو، سیاست کلی ترامپ در کاهش بار هزینه‌های مالی و نظامی آمریکا در ناتو می باشد.
ترامپ روز پنجشنبه در گفت و گو با خبرنگاران در کاخ سفید مدعی شد که ایالات متحده شبه نظامیان دولت اسلامی را سرکوب کرده و رهبر داعش ابوبکر البغدادی را به قتل رسانده است و با این کار لطف بزرگی به اروپا کرده است.
وی افزود: "من فکر می کنم ناتو باید گسترش یابد و ما باید خاورمیانه را نیز بطور کامل شامل [حوزه ماموریت] کنیم. ... در حال حاضر مسئولیت یزعهده ما است و این عادلانه نیست. "
وی سپس بار دیگر به موضوع سهم آمریکا از بودجه نظامی ناتو پرداخت و به طرف‌های اروپایی گفت " شما باید پرداخت کنید ما نمی خواهیم مثل سالهای گذشته احمق باشیم. تقریباً 130 میلیارد دلار جمع آوری کردیم».
در واقع ترامپ معتقد است که منافع و تهدیدات کشورهای اروپایی در منطقه بیش از آمریکا بوده بنابراین ناتو باید برای حفظ منافع غرب به صورت فعال‌تری در تحولات منطقه شرکت کرده و هزینه بپردازد.
چشم‌انداز
برنامه های ترامپ برای درگیر کردن بیشتر ناتو در تحولات خاورمیانه و به عبارتی گسترش ناتو به شرق همانند سایر موضع‌گیری‌های وی در مورد ناتو عملاً بر چالش‌های حفظ انسجام ناتو در آینده خواهد افزود. هم اکنون نیز برخی از کشورهای اروپایی همانند فرانسه، با توجه به اختلافات موجود در این بلوک نظامی، از لزوم اقدام برای کسب استقلال نظامی و امنیتی اروپا از ناتو تاکید میکنند و حتی در این راستا مدتی پیش امانوئل مکرون از اصطلاح مرگ مغزی ناتو استفاده کرد. حتی منافع متفاوت بعضاً متعارض اعضا ناتو در منطقه موجب شده تا اروپا به سرکردگی آلمان و فرانسه اقدامات مستقلانه ای از ناتو برای افزایش حضور در منطقه انجام دهند که در این زمینه می توان به افتتاح ائتلاف دریایی اروپا در امارات در نوامبر 2019 که هم عرض با ائتلاف دریایی آمریکا در خلیج فارس تشکیل شد اشاره کرد. اقدامی که نشانگر اختلاف میان دو سوی آتلانتیک در موضوعات منطقه غرب اسیا است. همچنین می توان به اختلافات ترکیه و اروپا بر سر موضوع سوریه اشاره کرد که اردوغان به صورت مداوم تهدید به باز کردن درها به روی آوارگان و تروریست‌ها برای ورود به قاره سبز می کند و در مقابل کشورهای اروپایی برای کاستن نقش و اهمیت ترکیه در ناتو به تقویت همکاری‌های نظامی با متحدان غیرعضو ناتو در منطقه مانند اردن روی آورده اند.
همچنین نباید این موضوع مهم را از یاد برد که اولویت‌های اروپا و آمریکا در بحث تهدیدات ناتو به صورت آشکاری در دوران ترامپ تعارض یافته است. در حالی اروپا همچنان بر تمرکز بر مسئله روسیه به عنوان مهترین چالش ناتو تاکید دارد و سپس بحران‌های خاورمیانه و تروریسم اما آمریکا در استراتژي خود چین را در راس تهدیدات قرار داده است. بنابراین در مجموع می توان گفت که طرح گسترش ناتو به خاورمیانه با توجه به اختلافات و چالش‌های موجود همانند طرح تشکیل ناتو عربی (میسا) از چشم انداز روشنی برای تحقق برخوردار نیست.
