الوقت- مایک پنس معاون رئیس جمهور آمریکا روز گذشته در سفری از پیش اعلام نشده وارد بغداد شده و بلافاصله پس از ورود به این کشور به جای سفر به بغداد راهی پایگاه نظامیان آمریکایی در استان الانبار شد. اما در شرایطی که معاون رئیس جمهور آمریکا برای دیدار با مقامات اقلیم کردستان عراق به اربیل عزیمت کرد در اقدامی معنادار تنها به گفتگوی تلفنی با عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق اکتفا نمود تا تاکیدی مجدد بر سردی روابط واشنگتن- بغداد باشد. در این میان با وجود اینکه در بیانیه دفتر نخست وزیری درباره موضوعات مورد مذاکره بر مسئله ارتقای روابط دو جانبه و افق های مشترک همکاری تاکید شده است اما عدم دیدار با مقامات عراقی این موضوع را ثابت می کند که هدف اصلی این مقام بلندپایه آمریکایی از سفر به عراق رایزنی با دولتمردان این کشور یرای بهبود مناسبات فی مابین نیست.
کانالیزه کردن تحولات عراق
سفر پنس به عراق در شرایطی صورت می گیرد که این کشور با بحران اعتراضات خیابانی در بغداد و بخش دیگری از استان‌های جنوبی مواجه است. با آغاز اعتراضات که ابتدائاً در انتقاد از وضعیت معیشتی شکل گرفت و سپس با افزایش شدت و حدت آن رادیکالتر شده و خواسته‌های معترضان به سمت استعفا دولت و انحلال پارلمان سوق یافت، وزارت خارجه آمریکا بر حمایت از ناآرامی‌ها و همچنین بر لزوم تصویب قانون جدید انتخابات و برگزاری انتخابات زودهنگام به معنای استعفای دولت تأکید کرد. پمپئو وزیر خارجه آمریکا صراحتاً از لزوم تصویب قانون جدید انتخابات و انحلال پارلمان سخن گفت. سخنانی که به مضاق دولتمردان عراقی خوش نیامده و برخی از رهبران سیاسی و نخست وزیر و رییس جمهور عراق علیه آن موضع گرفته و آن را مصداق دخالت در امور داخلی عراق دانستند. استقبال سرد از پنس نشانگر این موضوع است.
دلایل مواضع واشنگتن کاملاً قابل فهم است. اولاً برگزاری انتخابات پارلمانی سال 2018 به پیروزی گروه های مخالف آمریکا انجامید که موجب شد تا هم پارلمان و هم دولت را در اختیار گیرند. شکست بزرگ کاخ سفید رد این انتخابات را وقتی می توان بهتر درک کرد که به ماجرای کلید خوردن طرح اخرج نیروهای آمریکایی از عراق نظری دوباره افکند. در فوریه (بهمن ماه) گذشته ترامپ هدف از حضور نیروهای آمریکایی در عراق را نظارت بر ایران اعلام کرد که در پی آن موجی از واکنش های منفی در پارلمان عراق شکل گرفت و اکثر فراسیونهای پارلمانی بویژه دو فراکسیون «الفتح» به رهبری «هادی العامری» و «سائرون» مورد حمایت مقتدا صدر در بیانیه ای با حضور نظامی آمریکا در خاک کشورشان مخالفت کردند. از طرف دیگر حتی برهم احمد صالح رئیس جمهور عراق با اعلام اینکه «هدف از حضور نیروهای آمریکایی در عراق آموزش و مشاوره است نه زیر نظر داشتن ایران» خواستار تعیین حد و مرز برای حضور آمریکا در خاک عراق شد.
این در حالی است که پس از خروج آمریکا از توافق هسته ای با ایران، کاخ سفید همواره از دولت عراق خواسته است که برای کاهش مناسبات اقتصادی با تهران اقدام کند. موضوعی نه تنها از سوی دولت و پارلمان عراق اجابت نگردید بلکه حتی در پی سفرهای مقامات بلندپایه دو کشور توافقاتی برای گسترش دادن روابط اقتصادی تا 20 میلیارد دلار در سال منعقد گردید.
بنابراین در این شرایط بسیاری از دولتمردان عراقی معتقدند که آمریکا یکی از بازیگران اصلی پشت پرده تشدید اعتراضات عراق برای سرنگون کردن دولت و انحلال پارلمان است. اعتقاد بر این است که آمریکا همچنان می کوشد تا با برگرداندن زمان به عقب، نخست وزیر دلخواه خود را در عراق سرکار بیاورد و برای همین بر طبل انتخابات زودهنگام می کوبد.
این در حالی است که در 30 آبان در اتفاقی غیرقابل انتظار برای آمریکا نشستی با حضور اکثر گروه های سیاسی مهم عراق برگزار و در آن در مورد منتفی شدن مسئله استعفای دولت و انتخابات زودهنگام توافق شد. مهمترین بند این توافق را می توان - تعیین یک مهلت ۴۵ روزه برای پارلمان و وزارتخانه ها به منظور پیشبرد اصلاحات دانست که واشنگتن را ناخرسند کرده است.
در این نشست غیر از عادل عبدالمهدی نخست وزیر و ائتلاف سائرون (مورد حمایت مقتدا صدر) بقیه گروه ها شامل الفتح (هادی العامری) ، دولت قانون (نوری المالکی)، النصر(حیدر العبادی)، جریان حکمت ملی (سید عمار حکیم)، حزب دمکرات کردستان (مسعود بارزانی)، اتحادیه میهنی کردستان، تحالف القوی الوطنیه (محمد الحلبوسی)، ائتلاف الوطنیه (ایاد علاوی)، جبهه نجات و توسعه (اسامه النجیفی)، گروه العطاء (فالح الفیاض)، گروه العقد الوطنی (رشید العزاوی) و جبهه ترکمنان (ارشد صالحی) حضور داشتند.
مع الوصف می توان گفت حضور پنس در عراق و تاکید وی بر حمایت از خواسته معترضان به معنای اعلام حمایت از تشدید اعتراضات و پیگیری خواسته برگزاری انتخابات زودهنگام می باشد. معاون رئیس‌جمهوری آمریکا گفت: «من از همگان در عراق درخواست دارم تا به درخواست‌های معترضان گوش دهند و اصلاحاتی که درخواست‌های آنها را محقق می‌سازد، انجام دهند.»
سفر به اقلیم کردستان و دیدار با نیچروان بارزانی نیز در همین راستا قابل تحلیل است چرا که کردهای عراق در جریان اعتراضات به صورت یکپارچه و برخلاف دیدگاه آمریکا از دولت عبدالمهدی حمایت کرده اند.
التیام بخشیدن به زخم کردها از خیانت‌های آمریکا
از بعدی دیگر در تحلیل اهداف سفر پنس به عراق و بویژه دیدار با مقامات کرد در اربیل می توان به اهمیت موضوع دیدگاه منفی ایجاد شده در میان کردهای عراق نسبت به همپیمانی با واشنگتن اشاره کرد. در این موضوع علاوه بر مشاهده پشت کردن آمریکا به مهمترین متحدانش در اروپا و خلیج فارس در دوران ترامپ، کردها برای چندمین بار پیاپی مزه خیانت آشکار آمریکا به خود را در جریان چراغ سبز به حمله اخیر ترکیه به شرق فرات تجربه کردند که این امر دیدگاه بسیار منفی نسبت به اتحاد با آمریکا در میان کردهای عراق بوجود آورده است.
پنس در دیدار با نیچروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق گفت، او از "فرصتی که به نیابت از رئیس‌جمهوری ترامپ برای تکرار دوباره پیوندهای قوی که در بحبوحه آتش‌های جنگ، میان مردم ایالات متحده و مردم کرد در سراسر این منطقه ایجاد شد" استقبال می‌کند. اگرچه پنس در پاسخ به خبرنگارانی که از خیانت آمریکا به کردهای سوریه پرسیدند از عدم وجود شک و تردید در میان رهبران کرد نسبت به "تغییرناپذیر بودن" تعهد ترامپ به متحدین خود خبر داد اما واقعیت آن است که نه تنها شک و تردیدها در مورد قابل اعتماد بودن آمریکا بوجود آمده بلکه حتی اکنون این دیدگاه در میان افکار عمومی کرد عراق و سوریه مطرح است که آیا اصولاً اتحاد با آمریکا به سود آنها بوده و یا به زیان منافع آنها؟
