الوقت- در جریان سفر دو روز پیش شیخ «صباح الاحمد الجابر الصباح» امیر کویت به عراق و دیدار وی با نخست وزیر عراق در طرف در بیانیه ای مشترک بر اتخاذ «مواضع حکیمانه در تعامل با تحولات اخیر در منطقه خلیج فارس به منظور جلوگیری از تشدید تنش‌هایی که ممکن است منجر به درگیری در این منطقه شود» تاکید کردند تقویت تعاملات دیپلماتیک کویت در ماههای اخیر این پرسش را برجسته میکند که نقش کویت در تحولات منطقه چیست؟ و چرا در این بین بر روابط با عراق تاکید بیشتری میکند؟
روابط کویت-بغداد
تا پیش از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 و سقوط حکومت بعث در این کشور، روابط کویت و بغداد به صورت کاملاً تیره و نبود روابط دیپلماتیک رسمی دنبال می شد که ناشی از حمله ارتش عراق به کویت و اشغال این کشور در سال 1990 بود. این شرایط اما با تغییر نظام سیاسی عراق دچار دگرگونی شد و کویت پس از دو دهه در سال 2008 سفارت خود را در بغداد بازگشایی کرد.
پس از آنکه عراق 47 میلیارد از غرامت جنگ را به کویت پرداخت نمود کویت سعی کرد اجازه ندهد مساله غرامت مانعی برای رفع تیرگی روابط دو کشور شود و پیشنهاد عراق را برای صادرات گاز به جای بخشی از غرامت پذیرفت همچنین در شورای همکاری خلیج فارس از عضویت مجدد عراق حمایت کرد. اولین کنفرانس بازسازی عراق در سال 2018 در کویت برگزار شد و کویت توانست موافقت اعضا را برای تعهد 30 میلیارد دلار کمک به عراق جلب کند. این اقدامات کویت در این جهت انجام میگیرد که شکنندگی دولت و اقتصاد عراق میتواند به تولید ناامنی در کویت که 190 کیلومتر مرز مشترک باعراق دارد منجر شود. بنابراین می توان گفت بخش مهمی از هدف سفر امیر کویت به بغداد در واقع نشان دادن اعتماد این شیخ نشین مهم عضو شورای همکاری به نظام سیاسی جدید عراق می باشد. علت اصلی اینکه برهم صالح، کویت را به عنوان نخستین سفر خارجی خود انتخاب کرد نیز در همین نگرش مثبت و سازنده کویت در خصوص روابط با عراق است لذا دولت و رئیس جمهوری جدید این کشور نیز درصدد توسعه روابط دوجانبه با کویت هستند.
تهدیدات مشترک امنیتی
کویت به دلیل ویژگی ها و مختصات ژئوپلتیکی خاص به شدت از بحرانهای منطقه تاثیر می پذیرد. در سالهای اخیر و به خصوص پس از تحریم قطر توسط شواری همکاری خلیج فارس، تلاش برخی از کشورهای عربی برای تنوع بخشی به روابط امنیتی بیشتر شده است در این بین سه کشور کویت، عراق و عمان شرایطی مشابه پیدا کرده اند. بسیاری از تحلیل گران معتقدنداگر تحریم قطر توسط عربستان با موفقیت انجام می شد کشور بعدی کویت بود. این پیش بینی زمانی تقویت شد که در جریان سفر دو سال قبل «خالد الروضان»، وزیر صنایع، تجارت و وزیر امور جوانان کویت به دوحه، «ترکی آل شیخ»، از افراد نزدیک به محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی با انتقاد از سفر وی را «مزدور» توصیف کرد. روزنامه الاخباردر گزارشی نوشت بحران عربی بین عربستان، مصر، امارات و بحرین با قطر موجب نگرانی کویت و عمان شده است تا جایی که بیم دارند هر لحظه مانند قطر در معرض تحریم های چند جانبه محور سعودی قرار بگیرند. بنابراین کویت روز به روز تنش آفرینی عربستان و حمایت از جنگ در منطقه توسط این کشور را خلاف منافع خود می بیند.
از طرف دیگر سیاستهای تنش زای آمریکا در منطقه باعث شده است تا کویت در سیاست پیروی از آمریکا دچار چالش جدی شود. پس از حمله صدام به کویت در سال 1990 و ناتوانی کشورهای عربی از دفع این حمله، کویت به نوعی تحت حمایه آمریکا قرار گرفته است. با این حال اگر کویت کاملا از سیاستهای آمریکا پیروی کند چالشهای امنیتی در منطقه ایجاد می شود که بیش از همه کویت از آن متاثر می شود. پس از حادثه نفت کشها در دریای عمان روزنامه «الرأی» اعلام کرد: کویت اعلام آماده باش کرده است. در اردیبهشت ماه گذشته روزنامه الشرق الاوسط از هشدار «مرزوق الغانم» رئیس پارلمان کویت نسبت به جنگ احتمالی در منطقه خلیج فارس خبرداد؛ او در یک جلسه محرمانه بین پارلمان و دولت گفت: «براساس اظهارات وزیران احتمالات جنگ در منطقه بالاست و این برخلاف آنچه است که همه ما آرزو می‌کنیم» .
بر این اساس کویت در سالهای اخیر سعی نموده دیپلماسی فعالی برای جلوگیری از بروز تنش در منطقه را در پیش گیرد. عراق نیز در زمینه تشدید تنش ها در منطقه این زمینه موضعی بسیار شبیه به کویت دارد. اکثر جریانهای سیاسی در عراق از تشدید تنش بین آمریکا و ایران نگران هستند در این راستا عادل عبدالمهدی هیئت هایی را برای کاهش تنش به ایران و آمریکا فرستاد. کویت سعی میکند چنین نقشی را به صورت مشترک با عراق در پیش بگیرد چنانکه به گزارش سومریه‌نیوز، عادل عبدالمهدی درباره سفر امیر کویت به بغداد گفت این سفر نه تنها برای دو کشور، بلکه برای منطقه بسیار مهم است.
نقش آفرینی جدید در معادلات منطقه
نقش ایران در مقابله با تروریسم و ناامنی در عراق و سوریه و در نظر گرفتن دغدغه های امنیتی کشورهایی مثل کویت و عراق باعث شده تا ثبات در مرزهای ایران به یک مساله بسیار مهم برای کویت و عراق تبدیل شود. حتی اگر شورای همکاری خلیج فارس تصمیم به همکاری با آمریکا در تنش آفرینی با ایران بگیردکویت نمی تواند با تصمیات این شورا همکاری کند. این تجربه مشابه برای کویت در مورد جنگ یمن نیز وجود داشت باوجودی که نام کویت در ائتلاف عربی بود اما این کشور حمایت چندانی از مواضع سعودی نکرد که موجب شد سال گذشته سعودی ها پرداخت 10میلیارد دلار از سوی کویت را به عنوان هزینه های جنگ درخواست کنند.
از طرف دیگر اخوان المسلمین در کویت یک گروه تروریستی محسوب نمی شود و حداقل سه نماینده در پارلمان کویت دارد. بنابرین هرگونه همکاری با سیاستهای تنش‌زای امارات و عربستان در داخل کویت نیز انشقاق های سیاسی و مشکلاتی درون این کشور ایجاد میکند. کویت یک برنامه بلند مدت تا سال 1414 به نام «شهر ابریشم» دارد که هدف آن جذب سرمایه گذاری خارجی و اتصال اقتصادی با همسایگان خود است. بخیت الرشیدی وزیر نفت کویت شهریور ماه گذشته اعلام کرد کویت در توسعه میادین مشترک نفتی با عراق مشارکت میکند در حالی که عربستان بدون هماهنگی با کویت قرارداد خود دریک میدان مشترک نفتی با شرکت شفرون تکزاکو را به مدت ۳۰ سال دیگر تمدید کرد.
بنابراین در مجموع میتوان گفت کویت می‌کوشد با تنوع بخشی به منابع امنیتی و اقتصادی سیاستهای مستقلی را پیش بگیردکه وابستگی منطقه ای و بین المللی امنیتی که بعد از 1990 تشدید شده بود را کاهش دهد و در میان انتخاب عراق برای سفر در مقطع حساس و پرتنش کنونی بی دلیل نیست چرا که عراق نیز به این مساله واقف است.
