الوقت- به‌طور مسلم اعلام مرگ ملاعمر، حكایت از پایان تاریخ مصرف طالبان و جایگزین كردن داعش به جای طالبان است. حامیان طالبان كه سالها با استفاده ابزاری از القاعده و طالبان، به دنبال پیاده كردن اهداف خود در منطقه بودند، با ایجاد انشعاب در طالبان و سپس تضعیف آن، داعش آلترناتیو مناسبی حداقل برای یك دهه دیگر برای پیگیری اهداف كلانشان در منطقه خواهد بود. پس از مرگ ملامحمد عمر رهبر گروه طالبان، گزارش‌هایی از انشعاب و چنددستگی رهبران این گروه در حال منتشر شدن است كه بدون شك این چنددستگی سبب انحلال گروه طالبان خواهد شد. با آنكه زمان و مكان مرگ رهبر گروه طالبان به صورت دقیق مشخص نیست، اما بر اساس موثق‌ترین گزارش‌ها كه برخی مقامات دولت كابل آن را تأیید كرده‌اند، ملاعمر در شهر كراچی حدود دو سال و چهار ماه پیش مرده‌است. اینكه تاكنون فرماندهی گروه طالبان را چه كسی به عهده داشته و اطلاعیه‌ها به‌نام ملاعمر و دستورهایی از جانب وی از طرف چه كسی یا كدام گروه منتشر شدند تاكنون مشخص نیست، اما بر اساس تازه‌ترین گزارش‌ها «ملا اخترمحمد منصور» معاون پیشین این گروه با سمت رهبری گروه طالبان آغاز به كار كرده است. سایت‌های مرتبط با گروه طالبان ملااخترمحمد منصور را امیر مسلمانان و رهبر گروه طالبان خطاب كرده است، اما بازهم انشعاب‌های پیدا و پنهانی در سه روز گذشته در گروه طالبان دیده می‌شود. سایت‌های خبری طالبان اعلام كردند شیوخ و فرماندهان نظامی طالبان با اخترمحمد منصور بیعت كرده و وی به صورت رسمی مسئولیتی را به عهده گرفته كه پیش از این ملامحمد عمر به عهده داشت، اما طالبان در خصوص اینكه پس از كشته شدن ملاعمر چه كسی رهبری طالبان را به عهده داشت چیزی نگفته و به این صورت فرمان‌ها و اطلاعیه‌هایی كه از آدرس ملاعمر صادر می‌شد در ابهام باقی مانده است. اكثر اطلاعیه‌ها و دستورهایی كه به نام ملاعمر در بیش از دو سال گذشته صادر شده، اجرا شده و بر اثر آن هزاران شهروند بی‌گناه افغانستان جان داده‌اند، اما بر اساس گزارش‌هایی كه گروههای مخالف رهبری ملامنصور آن را تأیید كرده‌اند، بخشی از این فرمان‌ها اجرا نشده است. رسانه‌های داخلی افغانستان دلیل این عدم اطاعت را آگاهی فرماندهان نظامی طالبان از مرگ ملا عمر عنوان كرده و تأكید داشتند انشعاب داخلی و درون سازمانی طالبان از این پیشتر آغاز شده بود. «ملا عبدالقیوم ذاكر» فرمانده مشهور نظامی طالبان با تأكید بر اینكه ملااخترمحمد منصور و «گل‌آقا اسحق‌زی» مسئول مالی طالبان در قتل رهبر این گروه دست داشته، رهبری ملامنصور را نپذیرفته و حدود هفت ماه پیش و پس از آنكه از سوی ملامنصور اجازه ملاقات با ملاعمر را نمی‌یابد، به خاك افغانستان فراری می‌شود. در كنار اینكه تاكنون عبدالقیوم ذاكر اعلام موضع مشخصی نكرده، گزارش‌هایی وجود دارد كه «مولوی محمد یعقوب» پسر ملاعمر در یك نشست سری اعلام كرده آمادگی رهبری طالبان را دارد و از سوی دیگر «ملا عبدالمنان» كه برادر ناتنی ملاعمر است نیز رهبری ملا منصور را نپذیرفته است. «ملا نجیب‌الله» فرمانده بزرگ نظامی طالبان كه گفته می‌شود گروه «محاذ فدایی» را نیز رهبری می‌كند، از چندی قبل با ملااختر منصور اعلام مخالفت كرده و پیش از اینكه مرگ ملا عمر از سوی گروه طالبان تأیید یا رد شود، این گروه مرگ ملاعمر را اعلام كرده است.
ملا عبدالقیوم ذاكر، «مولوی محمد یعقوب»، «ملا عبدالمنان» و «ملا نجیب الله» فرماندهان پرنفوذ و محبوب میان فرماندهان نظامی طالبان هستند كه بر اساس گزارش‌ها در برابر ملامنصور اعلام موضع كردند، اما این اعلام موضع طالبان به صورت هماهنگ نبوده بلكه هر كدام به صورت جداگانه مخالفت خود را با ملامنصور اعلام كرده‌اند. این نشان می‌دهد علاوه بر ملا منصور، طالبان در آینده نزدیك چندین رهبر دیگر نیز خواهد داشت و به صورت كامل به سمت انشعاب و چندپارچگی خواهد رفت. انشعاب طالبان از نگاه كارشناسان افغانستان امری قطعی است، اما اینكه این گروه به چند شاخه تقسیم خواهد شد و آیا این شاخه‌ها از سوی حمایت‌كنندگان گروه طالبان حمایت خواهند شد یا خیر، امری است در ابهام كه گذر زمان مشخص خواهد كرد. گذشته از این، احزاب و گروههای سیاسی كه انشعاب و چندپارچگی را تجربه كرده‌اند نشان می‌دهد یك بخش آن كه اكثریت افراد با نفوذ در آن هستند از سوی حمایت‌كنندگان خارجی مورد حمایت قرار گرفته‌اند و دسته‌های دیگر اكنون در انزوای كامل قرار گرفته‌اند. با این وجود می‌توان گفت شاخه ملا منصور كه گروه حقانی را نیز با خود دارد و «سراج‌الدین حقانی» پسر «جلال‌الدین حقانی» مؤسس این گروه در سمت معاون گروه طالبان قرار گرفته، از سوی حمایت‌كنندگان خارجی این گروه مورد حمایت قرار خواهند گرفت و به این صورت به عمر خود ادامه خواهند داد اما در این میان فرماندهان مخالف ملا منصور سه راه عمده پیش رو دارند و آن اینكه در گام نخست با دولت كابل مصالحه كرده و از خونریزی دست بكشند، دوم اینكه در تلاش برای پیدا كردن حامی برآیند و یك حمایت‌كننده پر قدرت پیدا كرده و به تداوم هراس‌افكنی بپردازند و سوم اینكه به یك گروه دیگر كه احتمالاً «داعش» است، بپیوندند و از تقابل با این گروه در خاك افغانستان دست بكشند. به نظر می‌رسد، این شاخه‌ها در آینده با ملامنصور مخالفت كرده و در میدان‌های نبرد در برابر هم قرار خواهند گرفت كه بدون شك سبب انحلال و از بین رفتن اكثریت گروه طالبان خواهد شد. واقعیت مهمی كه باید اشاره كرد اینكه با اعلام مرگ ملاعمر، حامیان طالبان عملا می‌خواهند برای جایگزین كردن داعش به جای طالبان اقدام كنند و به همین خاطر بحث مذاكره با طالبان را هم پیش می‌كشند. به نظر می‌رسد نوعی هماهنگی در سیاست‌های امریكا و پاكستان و عربستان وجود دارد كه در فرصت دیگری به دلایل آن اشاره خواهیم كرد اما شاید بهتر باشد به موضع كشورمان نیز اشاره شود كه اخیراً محمدرضا بهرامی سفیر ما در كابل در یك نشستی اعلام كرد: «ما از گفت‌وگوهای صلح حمایت می‌كنیـم و سه موضوع در ارتباط با ایـن مذاكـرات وجود دارد؛ اول باور مـا ایـن اسـت كـه مذاكره بهترین مسیر رسیدن بـه صلـح اسـت، دوم ایـن مذاكـرات باید تحت مالكیت، هدایت و رهبری دولـت افغانستان باشد و سومیـن موضوع اینكه بین سیاسـت‌های جمهوری اسلامی ایـران و گروه‌هایی كـه برای حل مشكلات، اعتقادی بـه اسـتفاده از روش‌های مسالمت‌آمیز ندارند، مـرز واقعی و عینی وجود دارد و ایـران هرگز از گروه‌هایی كـه چنین اعتقادی داشته باشند، حمایت نخواهد كـرد.»
اسماعیل باقری- ابوالفضل صدقی
