ایجاد ثبات و آرامش در افغانستان می تواند به نفع امنیت جمهوری اسلامی ایران باشد و این نکته ای نیست که سعودی‌ها بدان تن دهند از اینرو ریاض به دنبال نقش آفرینی در مسئله افغانستان با بهره گیری از نفوذ پاکستان در این کشور می باشد
الوقت؛ امروز اسلام آباد تحت شدیدترین تدابیر امنیتی که نخست وزیر این کشور شخصا بر آن نظارت دارد، میزبان محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان خواهد بود. این برنامه که در آغاز سفر چهار روزه بن سلمان به جنوب شرقی آسیا و چین صورت می گیرد، برای پاکستان از اهمیت زیادی برخوردار است.
این کشور در حال حاضر بیش از هفت میلیارد دلار کسری بودجه دارد و از این امیدوار است همچون گذشته بتواند کمک های مالی بیشتری از عربستان دریافت کند. سال گذشته میلادی وزیرخزانه داری پاکستان اعلام کرد: «قرار است 6 میلیون دلار وام از ریاض دریافت کنیم که این رقم می تواند تاثیر زیادی بر جبران کسری بودجه کشور بگذارد.»
لذا با توجه به اهمیت اقتصادی عربستان برای پاکستان، عمران خان تصمیم گرفت علیرغم سیاست های انقباضی و صرفه‌جویانه‌ای که از زمان به قدرت رسیدن در پیش گرفته، برای استقبال از بن سلمان هزینه زیادی بپردازد، بلکه بتواند حمایت‌های مالی بیشتری از جانب ریاض کسب کند.
اگرچه رقم مشخصی بابت این استقبال ذکر نشده است اما اعلام برخی برنامه ها از قبیل اسکورت هواپیمای بن سلمان با جنگنده های JF17، رزور صدها هتل پنج ستاره برای اقامت هسات هزار نفره همراه ولیعهد سعودی، اختصاص 300 دستگاه اتومبیل تویوتای لندکروز برای استفاده میهمانان و همچنین پرواز هزاران کبوتر در مراسم استقبال نشان می‌دهد که مقامات اسلام آباد به نتایج مثبت این سفر بسیار دلبسته اند.
دلایل اهمیت پاکستان در استراتژی سیاسی عربستان
آخرین باری که یک رهبر سعودی از پاکستان دیدن کرد به سال 2006 و سفر عبدالله بن عبدالعزیز، پادشاه وقت عربستان برمی گردد. از آن زمان مناسبات اسلام آباد و ریاض نوساناتی را تجربه کرده است اما از نگاه سعودی ها، این کشور همواره جایگاه ویژه ای در سیاست های آنها دارد.
عربستان با وجود برخورداری از ثروت زیاد، ارتش چندان قدرتمندی ندارد. این کشور تلاش کرده است با تجهیز ارتش به جدیدترین تجهیزات نظامی، این ضعف را تا حدی پوشش دهد اما کماکان یکی از مسائل مهم در حوزه نظامی گری، نیروی انسانی است. لذا ریاض امیدوار است بتواند از سربازان پاکستانی در جهت پیشبرد اهداف خود استفاده کند هرچند که در جنگ یمن، رهبران این کشور حاضر به پذیرش نقش اینچنینی نشدند. اما با این حال در سیاست دفاعی عربستان در خدمت مزدوران خارجی به ویژه از سوی ارتش پاکستان همچنان بسیار حائز اهمیت است. از این رو احتمال دارد یکی از نتایج این سفر، تخصیص کمک های مالی بیشتر ریاض به اسلام آباد باشد.
همچنین در حالی که عربستان به دنبال آن است تا توانمندی هسته ای خود را پایه ریزی و گسترس دهد، پاکستان به عنوان کشور دارنده بمب اتم می تواند نقش مهمی را در این راستا ایفا کند. این موضوع به ویژه با قرار گرفتن آینده توافق هسته ای ایران در هاله ای از ابهام، بر نگرانی های سعودی ها افزوده است. سعودی‌ها در سال 2014 تعدادی از موشک‌های بالستیک DongFeng 21 را که قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای دارند با نظارت سازمان اطلاعات آمریکا خریداری کرده‌اند. بنابراین برآورد ریاض آن است که حفظ اتحاد استراتژیک با اسلام اباد برای دریافت سلاح هسته‌ای از این کشور در شرایط اضطراری لازم است و در این صورت اسلام اباد از دادن آن خودداری نخواهد کرد. در این زمینه توجه به مسئله هزینه بسیار زیاد شرایط خاص نگهداری از چاشنی هسته ای که قابل خرید نیست و آنرا نمی توان برای ذخیره انبار کرد، می تواند در فهم دوجانبه بودن این نیازمندی تأثیرگذار باشد.
افزون براین، گفتگو میان رهبران دو کشور بر سر موضوع مذاکرات با طالبان از دیگر مسائل مورد توجه عربستان است. در حالی که در کنار مذاکرات آمریکا، پاکستان و هند با طالبان، ایران نیز با اعلام قبلی به کابل نشست هایی با این گروه آغاز کرده، ریاض نگران است که ساختار آتی قدرت در افغانستان به سود ایران شکل بگیرد. از این رو قرار گرفتن در روند نتایج این نشست ها و اعلام نگرانی ها و مطالبات عربستان در این باره به دولت عمران خان از جمله برنامه های ولیعهد خواهد بود.
ایجاد ثبات و آرامش در افغانستان می تواند به نفع امنیت جمهوری اسلامی ایران باشد و این نکته ای نیست که سعودی‌ها بدان تن دهند. در این رابطه تقویت و گسترش مدارس آموزش وهابیت، جهت دهی به گروه های رادیکال و تروریست در پاکستان توسط عربستان در این راستا قابل ارزیابی است. افزایش تحرکات گروه های تروریستی مانند جیش العدل و جندالله در مرزهای شرقی ایران با چشم پوشی و یا کندی پیگیری های امنیتی از سوی پاکستان می تواند به این هدف ریاض جامه عمل بپوشاند.
نکته پایانی آنکه به نظر می رسد بن سلمان در این سفر به دنبال انجام وظیفه دیگر خود برای دوستان آمریکایی و اسرائیلی اش است؛ عادی سازی روابط اسلام آباد با تل آیو. این مساله روز گذشته نیز از سوی شاه محمود قریشی، وزیر خارجه پاکستان اعلام شد. تاکید قریشی بر مشروط بودن این اقدام موید برنامه عمران خان برای کسب امتیاز برای پاکستان از این طریق است. در واقع اسلام آباد با علم به اهمیت برقراری روابط عادی با تل آوی برای آمریکا و اسرائیل، می خواهد این کالای استراتژیک را به بهای گزاف بفروشد.
از این رو بن سلمان نقش میانجی را بازی می کند و احتمالا بخشی از هزینه های این عادی سازی از خزانه سعودی ها تامین خواهد شد. اجرای این پروژه می تواند به تکمیل پازل پذیرش اسرائیل در منطقه کمک کند، طرحی که در دوسال گذشته از سوی دولت ترامپ به شدت پیگیری می شود.
اما با درنظر گرفتن این انتظارات سعودی‌ها می توان گفت هزینه های پاکستان و عمران خان برای دریافت حمایت‌های مالی از ریاض بسیار سنگین است. هم اکنون اسلام آباد نه تنها از سوی کشورهای همسایه بلکه حتی از سوی متحدان غربی بویژه ایالات متحده تحت فشار برای حمایت سازمان اطلاعاتی این کشور از تروریسم قرار دارد روابط اسلام اباد با این کشورها را به سمت تنش افزایی سوق می دهد. همچنین تروریسم امنیت و ثبات داخلی پاکستان را نیز نشانه رفته است که این امر می تواند بر روند همکار یهای اسلام اباد با چین در آینده تأثیر منفی داشته باشد. در موضوع عادی سازی روابط نیز مردم پاکستان که همواره مشی ضداسرائیلی پر رنگی داشته اند چنین اقدامی را از سوی دولت بر نخواهند تابید و این ضربه مهلکی میتواند بر مشروعیت دولت عمران خان باشد.
