اگر ترکیه بخواهد در محورهای دیگری با آمریکا روابط راهبردی ایجاد کند و تصمیم به تغییر استراتژی نظامی و دفاعی بگیرد باید متقابلاً تغییرات استراتژیک در سیاست خارجی آمریکا نسبت به ترکیه بویژه در مساله کردها، استرداد یا اخراج گولن و اجرای تعهدات نظامی دیگر را مشاهده کند
الوقت- خریداری سامانه روسی اس 400 از سوی ترکیه موضوعی است که پس از اعلام نهایی شدن انعقاد قرارداد آن در دی ماه 96 از سوی آنکارا، به دامنه اختلافات سال‌های اخیر میان این کشور و اعضا غربی عضو ناتو بویژه دولت ایالات متحده افزوده است. اما در شرایط جدید که از سطح تنش‌ها در روابط میان آنکارا- واشنگتن پس از آزادسازی اندرو برنسون کشیش آمریکایی تاحدودی کاسته شده است، تحرکات واشنگتن برای منصرف کردن اردوغان از خرید سامانه اس 400 آغاز شده به صورتی که روز گذشته (29آبان) اریک پاهون سخنگوی وزارت دفاع آمریکا اعلام کرد: این وزارتخانه با کنگره همکاری می‌کند تا جایگزین‌هایی برای ترکیه به جای خرید اس۴۰۰ روسی پیدا کنند. اما سوالی که اکنون مطرح می شود این است که آیا ترکیه که طی سال‌های اخیر به چرخش‌های یکباره در مواضع سیاست خارجی در محیط بین‌المللی شهره یافته است از خرید اس 400 چشم‌پوشی خواهد کرد؟ چالش بزرگ نهفته در این پرسش برای ترکیه هنگامی بهتر درک می‌شود که از یکسو با اصرار ترک‌ها بر خرید اس 400، آنکارا خود را در معرض تحریم‌های اعمالی کنگره بر خریداران سلاحهای روسی (CAATSA) قرار می‌دهد و از سوی دیگر چشم پوشی بر قرارداد با روسها برای اردوغان هزینه‌های دفاعی و سیاسی در پی خواهد داشت.
دلایل نگرانی آمریکا از استقرار اس ۴۰۰ در ترکیه
طبیعتاً از دست ندادن سهم از بازار پرسود و بزرگ تسلیحات بویژه در منطقه غرب آسیا که کشورهای امیرنشین ثرتمند نفتی را در خود جای داده است بخش مهمی از دلیل حساسیت های آمریکا می‌باشد. این موضوع وقتی جدی تر می شود که آمریکا جایگزینی با توانمندی‌های اس 400 برای عرضه به شرکای قدیمی خود ندارد. استقبال به خرید اس ۴۰۰ افسانه برتری سامانه پاتریوت آمریکایی را از بین برد.اس-۴۰۰ قادر به تشخیص ۱۰۰ هدف به طور هم‌زمان و درگیر شدن با ۱۲ هدف به طور هم‌زمان از محدوده ۴۰۰ کیلومتری تا ارتفاع 30 کیلومتر است. این در حالی است که برد سامانه پاتریوت آمریکا 30 کیلومتر است و ارتفاع اصابت به هدف تا ۲۴ کیلومتر. این مساله باعث شده آمریکا به دنبال معرفی سامانه ای بالاتر از اس ۴۰۰ باشد یا جلوی گسترش فروش آنرا بگیرد. از این رو باید گفت چون از حنگ جهانی دوم به بعد بخش زیادی از تجارت آمریکا، مربوط به سود سرشار مجتمع های نظامی صنعتی در این کشور بوده است، اکنون گستش فروش اس ۴۰۰ سود این مجتمعها مانند مجتمع نظامی صنعتی لاکهید را کم می‌کند. بیشتر سهامداران این مجتمع ها در وزارت دفاع آمریکا یا مسئولیت دارند یا نفوذ علاوه بر اینکه از نفوذ زیادی در کنگره نیز برخوردار هستند.
از بعدی دیگر آمریکا در منطقه خاورمیانه به دنبال برتری نظامی اسرائیل نسبت به سایر کشورهاست. گنبد آهنین اسرائیل که به پاتریوت مجهز است با تحویل اس ۴۰۰ به ترکیه دچار ضعف جدی می‌شود.آمریکا از گسترش سلاحهای روسیه در منطقه نگران است.
همچنین باید به این واقعیت اشاره کرد که گسترش مناسبات نظامی متحدین سنتی آمریکا با روسیه، می‌تواند مقدمه ای برای سست شدن روابط استراتژیک این کشورها با واشنگتن شود که برای سیاست خارجی و اهداف هژمونیک این کشور یک خطر جدی است. عربستان سال گذشته قراردادی دو میلیارد دلاری برای استقرار ۴ واحد از این سامانه با روسیه بست. دو ماه پیش نیز هندوستان قراردای ۵ میلیارد دلاری برای خرید این سامانه امضا نمود .دهلی‌نو علی‌رغم تهدیدهای آمریکا این قرارداد را لغو نکرد.
ترکیه و چالش اعتماد به آمریکا
ترکیه و روسیه طی سال‌های اخیر موفق شده‌اند روابط راهبردی جدیدی بین خود تعریف کنند اما اکنون با توجه به حساسیت‌های کلان غرب نسبت به روند همکاری‌های مسکو-آنکارا و فشارهای آمریکا، ترکیه باید ارزیابی کند که آیا می‌تواند زیربنای جدیدی از روابط استراتژیک با آمریکا بر اساس واقعیت‌های ژئوپلتیک بوجود آورد؛ چرا که آنکارا برای قبول کردن لغو قرارداد اس 400، باید برخی از مهتمرین زیرساختهای استراتژیک سیاستهای منطقه‌ای و نظامی خود را تغییر دهد و امتیازات قابل توجهی هم دریافت کند، که چنین چرخشی قابل توجیه باشد.
دهه ۶۰ میلادی لیندن جانسون رئیس جمهور آمریکا به ترکیه هشدار داد اگر آنکارا به منظور دفاع ازترک نشینان قبرس در برابر خشونت یونانی تبارها اقدام به مداخله نظامی در قبرس کند، آمریکا و ناتو از ترکیه حمایت نخواهند کرد.این اقدام آمریکا ضربه‌ای سخت به منافع ترکیه بود که در ناتو هم پیمان نظامی آمریکا محسوب می‌شد. آمریکا در بحبوحه کودتای ناموفق دو سال پیش در ترکیه، انتقاداتی به ترکیه وارد نمود.
در شرایط کنونی زمینه‌های بی‌اعتمادی اردوغان به واشنگتن به مراتب بیشتر است. آمریکا فتح الله گولن را که از نظر آنکارا چهره اصلی پشت پرده ناآرامی و کودتا ناموفق ژوئن 2016 بود را پناه داده و در مقابل درخواست‌های مکرر اردوغان برای اخراج و استرداد او به ترکیه مقاومت می‌کند. همچنین آمریکا تا کنون از شورشیان کرد شمال سوریه حمایت کرده است که این مساله تعارض جدی با منافع ترکیه دارد و یکی از خط قرمزهای امنیتی این کشور می‌باشد. از سوی دیگر کنش‌گری واشنگتن در تعلل‌های بی دلیل برای تحویل جنگنده اف 35 به آنکارا تحت تأثیر فشارهای تل آویو بود که ناخرسندی و اعتراض ترک‌ها را در پی داشت. این در حالی است که ترکیه دستیابی به تکنولوژی ساخت سلاحهای پیشرفته را به عنوان بخشی از الزامات و تعهدات غرب نسبت به خود در ازای عضویت در ناتو می‌داند. موضوعی که در مورد سامانه دفاع هوایی پاتریوت تحقق نپذیرفت.
بنابراین اگر ترکیه بخواهد در محورهای دیگری با آمریکا روابط راهبردی ایجاد کند وتصمیم به تغییر استراتژی نظامی و دفاعی بگیرد باید متقابلاً تغییرات استراتژیک در سیاست خارجی آمریکا نسبت به ترکیه، مساله کردها، استرداد یا اخراج گولن و اجرای تعهدات نظامی دیگر را دریافت کند. اما سابقه رفتار آمریکا در پنجاه سال گذشته نسبت به ترکیه ، و همچنین الگوی رفتاری ترامپ که به راحتی پیمانهای منعقد شده با سایر کشورها را لغو می‌کند چنین اعتمادی ریسک بزرگی محسوب می‌شود. از طرف دیگر آمریکا نیز اولاً قادر نیست در شرایط فعلی سامانه دفاعی ای تحویل این کشور دهد که برای ترکیه معادل کارکردهای اس ۴۰۰ باشد و ثانیاً سیاستهای مورد انتظار آنکارا را که برای روابط قویتر با ترکیه لازم هست را اتخاذ نخواهد کرد.
