گرایش جهانی به سمت افزایش همکاری با چین به عنوان تنها قدرتی که در حال حاضر با کناره گیری آمریکا می تواند نقش رهبری اقتصاد جهانی را بر عهده بگیرد، عزم پکن را برای بازتنظیم نظام اقتصادی جهانی پسا برتن وودز راسختر کرده است که RCEP را می توان نمودی از این گرایش دانست
الوقت- سنگاپور این روزها میزبان نشست مجمع کشورهای جنوب شرق آسیا موسوم به »ASEAN«است که از روز یکشنبه 20 آبان به ریاست «لی هسینگ لونگ» رئیس جمهور این کشور آغاز شده بود و روز پنجشنبه به کار خود پایان میدهد. این نشست با ۱۰ عضو کشورهای آ.سه .ان شامل مالزی، اندونزی، سنگاپور، فیلیپین، برونئی، میانمار، کامبوج، لائوس، ویتنام و تایلند و هشت کشور شریک آن ؛ آمریکا، استرالیا، چین، نیوزیلند، ژاپن، کره جنوبی، هند و روسیه برگزار میشود. رهبران برخی از کشورهای بزرگ مانند «ولادیمیر پوتین »رییس جمهور روسیه ،«لی کچیانگ »نخست وزیر چین،«مون جائه این» رئیس جمهوری کره جنوبی، «نارندرا مودی» نخست وزیر هند، «شینزو آبه» نخست وزیر ژاپن از جمله کسانی هستند که در اجلاس آ سه آن حضور دارند. مایک پنس معاون رئیس جمهور آمریکا نیز به نمایندگی از ایالات متحده دراین نشست حضور دارد.
سی وسومین نشست آ.سه .آن از در بحبوحه جنگ تجاری آمریکا و چین و نگرانی اقتصادهای بزرگ جهان از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است در این نشست، چین در مورد بسته مشارکت اقتصادی جامع منطقهای (RCEP) حمایت مذاکره میکند که یکی از اتفاقات مهم و سرنوشت ساز در این نشست خواهد بود در این بسته 16 کشور از جمله چین، هند، ژاپن، کرهجنوبی حضور دارند اما آمریکا عضو آن نیست. اکنون سوال اینجاست؛ چرا ترامپ در این نشست مهم شرکت نکرد؟ چین تاچه میزان موفق خواهد شد برای جلب حمایت از بسته مشارکت اقتصادی منطقه ای موفق شود؟ چالش های این نشست چیست و چه تاثیری بر آینده روابط اقتصادی این منطقه و جهان خواهد داشت؟
اهمیت سی و سومین نشست آ.سه آن
کشورهای عضو اتحادیه جنوب شرق آسیا با جمعیتی بالغ بر ۶۰۱ میلیون نفر ، با هدف تسریع رشد اقتصادی و همبستگی اجتماعی و فرهنگی گرد هم آمدند. تولید ناخالص داخلی این اتحادیه در یک بازه زمانی ۵۰ ساله تا سال 2016توانست 96 برابرشود. رشد اقتصادی آ.سه .ان در سال ۲۰۱۶ رقم 4.4 بود و پیش بینی میشود در پایان سال ۲018 رشد۵.۱ درصدی را تجربه کند که حاکی از تجربه موفق این کشورهاست.
برخی از کشورهای آسه آن مانند سنگاپور،تایلند،مالزی،اندونزی فیلیپین رشد اقتصادی قابل توجهی داشته اند تا جایی که مرکز تحقیقات جهانی 'مک کنزی' در گزارشی که شهریورماه منتشر کرد اندونزی، مالزی، سنگاپور، تایلند، کامبوج، لائوس، میانمار و ویتنام جزو فهرست کشورهایی با اقتصاد برتر و نوظهور قرار دارد. این موفقیت ها و موقعیت خاص جغرافیایی آسه آن باعث شده تا کانون توجه کشورهای مهم دنیا از جمله چین ،آمریکا، روسیه، ژاپن واسترالیا قرار بگیرد. از جمله کشورهای عضو این اتحادیه میانمار است که در چند سال گذشته دچار بحران داخلی شد و باعث شد تا چین و روسیه و آمریکا هر کدام در مورد این کشور سیاستهای متفاوتی پیش بگیرند و موفقیت نشست سی وسوم در گرو حل بحران میانمار است. مساله دوم اختلافات اعضا و شرکا در مورد دریای چین جنوبی و حدود دریای سرزمینی چین است که دومین چالش این نشست است. در این زمینه آمریکا همواره سعی نموده از این اختلاف اعضا در جهت منافع خود استفاده کند.
روابط چین با آسه آن و بسته مشارکت اقتصادی چین
چین در اجلاس آسه آن بسته مشارکت اقتصادی جامع منطقه ای (RCEP)را ارایه میدهد که بزرگترین توافق تجارت آزاد جهان است و ۱۶ اقتصاد بزرگ جهان در آن شرکت میکنند. رایزنی ها برای این توافق مهم از ۶ سال قبل شروع شده است. آمریکا در این توافق حضور ندارد پس از اینکه آمریکا از توافق مشارکت دو سوی اقیانوس آرام (TPP) خارج شد، امید کشورهای منطقه جنوب شرق آسیاوپاسفیک به تواقق تجاری چند جانبه با آمریکا بسیار کمتر شد.
RCEP شامل اقتصادهای بااهمیت نوظهور و منطقهای مانند چین، ژاپن و هند و همچنین تمام اعضای آسه آن میشود. تجارت دوجانبه چین و آسه ان در سال ۲۰۱۵ به بیش از ۴۷۰ میلیارد دلار افزایش یافت که نسبت به ۲۵ سال قبل ۶ برابر شده است. کشورهایی که در مورد این بسته مذاکره نموده اند بلوک اقتصادی قدرتمندی هستند که نیمی از اقتصاد جهان را در اختیار دارند. پیش بینی میشود این مجموعه تا سال ۲۰۵۰ بیش از ۷۵ درصد اقتصاد جهان را در اختیار خواهد داشت.
مذاکرات قبلی RCEP شامل تجارت کالا، تجارت خدمات، سرمایه گذاری، همکاری اقتصادی و فنی، مالکیت معنوی، رقابت، حل اختلاف، تجارت الکترونیک، شرکت های کوچک و متوسط و سایر مسائل بوده است. پکن درسالهای گذشته و بخصوص در بازه زمانی ۲۰۱۷تا ۲۰۱۸ تلاشهای خود را برای حل موانع همکاری با اسه آن چندین برابر نموده است.
درهمین راستا سال گذشته در حاشیه نشست وزرای دفاع اسه آن (ADMM)وزیر دفاع چین بر سر مقابله با تروریسم و همچین همکاری در دریای چین جنوبی و روابط دوستانه تاکید کردند. در نشست مهرماه امسال نیز به توافقاتی در زمینه تنش زدایی و تردد هواپیماهای نظامی در دریای چین جنوبی دست پیدا کردند. چین سعی میکند تا شکافی را که بین خود و برخی کشورهای آسه آن و ژاپن ،که آمریکا سعی میکند از آن بهره ببرد را کاهش دهد. معاون نخست وزیر چین در بیست هفتمین اجلاس مجمع جهانی اقتصاد در ویتنام از کشورهای آسه ان خواست تا از جنگ تجاری آمریکا حمایت نکنند. تلاشهای چین تا کنون در این زمینه موفقیت آمیز بوده اما نیاز به اصلاحات فنی و اضافه نمودن بندهای برای شفافیت سازی های مالی دارد.به همین منظور کشورهای شرکت کننده روز دوشنبه با بخشهای زیادی از توافق موافقت کردند و بخشهایی از آن را برای اصلاح به سال ۲۰۱۹ موکول نمودند از جمله این بخشهایی که نیاز به اصلاح دارد کاهش تعرفه هاست. وزیر کشاورزی نیوزلند در این زمینه به خبرنگاران گفت، ما پیشرفت چشمگیری داشتیم اما نتیجه نهایی نیست و امیدوار است سال آینده به نتیجه برسند وزیر تجارت ژاپن گفت اعضا برخی جلسات رابه تعویق انداختند.
وزیر بازرگانی هند گفت ما بسیار خوشحال هستیم که نگرانی های هند مورد توجه قرار گرفته و باید توافقی دراز مدت برای بهره مندی همه کشورها دست یابیم نخست وزیران ژاپن و هند بر پیگیری مذاکرات برای به دست آوردن مزایای کامل تاکید کردند. نگرانی های در مورد قوانین مربوط به فولاد و داروسازی وجود دارد که اعضا در مذاکرات بعدی در صدد دستیابی به توافق مشترک هستند.
جنگ تجاری آمریکا وتقویت همکاری های منطقه ای
ترامپ در سند امنیت ملی ۲۰۱۷ خود به صراحت از پیمان های تجاری دو جانبه آمریکا با سایر کشورهای مهم اقتصادی حمایت کرده بود و چین را متهم به نفوذ اقتصادی با وام و پیمان های مبهم کرده بود. در همین راستا در منطقه شرق و جنوب شرق آسیا تمایل به توافقات دوجانبه با هند ، ژاپن ،نیوزلند،و همچنین توافق چهارجانبه با ژاپن و استرالیا و هند دارد. او در استراتژی اقتصادی خود صراحتاً فیلیپین و تایلند را به عنوان بازارهای مهمی برای آمریکا قلمداد نموده بود. این سیاست های اقتصادی دو جانبه و چند جانبه به آمریکا این فرصت را میدهد تا قراردادهایی با هدف تراز تجاری مثبت به سود آمریکا ایجاد کند. این مساله باعث شده است تا این کشورها برای پرهیز از آسیب دیدن از سیاستهای اقتصادی ترامپ، به سمت همکاری های اقتصادی مشترک منطقه ای سوق پیدا کنند.
به عنوان نمونه وزیران اقتصادی ASEAN و چین در حاشیه پنجاهمین اجلاس وزیران امور اقتصادی آسیا درسنگاپو بیانیه ای مشترک صادر و اعلام کردند که از قوانین تجارت آزاد برای گسترش روابط دو جانبه و همچنین برنامه چشم انداز همکاریهای مشترک تا سال 2030 حمایت میکنند .آنها همچین برنامه هایی جهت ساخت و ساز بنادر وراهها و حمایت از طرح یک جاده و یک کمربند وافزایش تجارت، دنبال کردند. بنابراین هم چین و هم کشورهای آسه آن و ۷ شریک کلیدی آن در این بحبوحه جنگ تجاری برای نجات اقتصادهای خود از آسیب و بحران ناچار به همکاری های مشترک هستند.
همکاری های آسیایی _اروپایی
گرایش اقتصادی اروپا به سمت افزایش مراودات تجاری با چین در نتیجه کلید زدن جنگ تجاری علیه این اتحادیه از سوی واشنگتن عملاً افزایش یافته است که هم برای حفظ رشد اقتصادی این اتحادیه می باشد و هم ابزاری برای ایجاد جبهه ای جهانی علیه سیاست ضدجهانی سازی واشنگتن خواهد بود. «یورکن کاتاین» نائب رئیس اتحادیه اروپا در یک مصاحبه گفت؛ تصور میکنم در زمینه تجارت(باچین)در حال پیشرفت هستیم چرا که چین و اتحادیه اروپا، خواهان نظام تجارت چند جانبه و قوانین تجاری منطبق بر نظم جهانی هستند. چین دومین بازار صاداراتی اروپاست به طوری که سطح مبادلات چین و اروپا بیش ازیک میلیارد یورو در روز است. همچنین روابط اروپا و آسه آن در حال افزایش است. در حاشیه پنجاه و یکمین نشست وزرای خارجه آسه ان در مردادماه ،فدریکا موگرینی با وزرای خارجه آسه ان دیدار کرد. اتحادیه اروپا و آسه آن مدتهاست در حال گفتگو برای یک پیمان تجارت آزاد هستند. موگرینی در این نشست تاکید کرد که اتحادیه اروپا به جای جنگ تجاری بر تجارت آزاد و منافع حاصل ازآن اصرار دارد و بر این موضع پافشاری میکند.
اما با گرایش جهانی به سمت افزایش همکاری با چین به عنوان تنها قدرتی که در حال حاضر با کناره گیری آمریکا می تواند نقش رهبری اقتصاد جهانی را بر عهده بگیرد، عزم پکن را برای بازتنظیم نظام اقتصادی جهانی پسا برتن وودز راسختر کرده است که RCEP را می توان نمودی از این گرایش دانست. کنفرانس برتون وودز (Bretton-Woods Conference) در ژوئیه سال ۱۹۴۴ برای تعیین ساختار و نظم اقتصادی جهان بعد از جنگ جهانی دوم بر اساس سیستم آمریکایی اقتصاد آزاد جهانی شکل گرفت. آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم بعنوان قدرت برتر نظامی و اقتصادی و سیاسی مطرح شد و سیستم اقتصادی جهان بر اساس اندیشههای هری دکستر وایت و جان مینارد کینز شکل گرفت.
در نهایت اینکه منطقه شرق و جنوب شرق آسیا بواسطه اقتصادهای نوظهور و موفق همواره برای سایر اقتصادها جهت سرمایه گزاری و تقویت تجارت از جذابیت وتنوع خاصی برخورداراست. زمینه ها و سوابق همکاری چین_اروپا و اروپا _آسه آن و چین _آسه ان میتواند بواسطه طرح RCEP تبدیل به یک همکاری فرامنطقهای با اروپا شود. الگوی توسعه کشورهای جنوب شرق آسیا با کشورهای اروپایی تا حدودی متفاوت بوده و این مساله باعث میشود در توافقهای چند جانبه نیاز به قوانین تخصصی تری برای انطباق با سیستم داخلی اقتصادی کشورهای عضو احساس شود. اگر چین در این زمینه بتواند پیشنهادهای قابل قبولی ارائه کند میتواند به عنوان کشوری محوری در توافقات چین با اروپا و آسه آن و همگرایی این کشورها نقش تعیین کننده ای را ایفا کند.