سیاست جمعیتی آل خلیفه در سال ۲۰۱۰ نه تنها به ثبات این رژیم کمک نکرد که اثر معکوس خود را در تنش جمعیتی نشان داد. اعتراضات سال ۲۰۱۱ که یکی از خواسته های معترضین توقف دادن تابعیت بود نشان داد که سیاست جمعیتی حمدبن عیسی طی ۹ سال گذشته کاملا به شکست منجر شده است.
به گزارش الوقت آهنگ رشد جمعیت در کشرهای جهان در سال ۲۰۱۸ نشان میدهد که بحرین با نرخ رشد 4/99 درصد بیشترین نرخ رشد جمعیت را در میان کشورهای جهان عرب به خود اختصاص داده است. این در حالی است که نرخ رشد جمعیت در این کشور نسبت به سال ۲۰۱۵، 2/95 درصد بیشتر شده است. این رقم رشد بسیار چشمگیر بوده و در آهنگ طبیعی رشد جمعیت قرار ندارد. حال باید دید دلیل این رشد سریع جمعیت چیست؟
براساس اخرین گزارش سازمان ملل در بخش چشم انداز جمعیت جهان، جمعیت بحرین در سال ۲۰۱۸ بالغ بر 1 میلیون 545 هزار 155 نفر بوده که در جایگاه ۱۵۲ کشور جهان قرار دارد. با توجه به وسعت کم بحرین که ۷۶۵ کیلومتر مربع می‌باشد، در هر کیلومتر مربع ۱۶۲۷ نفر زندگی می‌کنند که برخلاف رتبه ۱۵۲ جمعیت جهان ، بحرین از نظر تراکم جمعیت در جایگاه هفتم جهان قرار می‌گیرد. منطقه شمال بحرین بسیار پرجمعیت تر است و در جنوب آن یا جمعیت بسیار کم یا در قسمتهایی به دلیل بیابانی بودن خالی از سکنه است.
دموگرافی (جمعیت شناسی)بحرین
در سرشماری سال ۲۰۱۰، از 1 میلیون و دویست هزار نفر جمعیت بحرین ۵۶۸ هزار نفر بومی بحرین و ۶۶۶ هزار نفر غیربومی بوده اند. اکثر مهاجرین ازکشورهای خاورمیانه هستند، اگرچه تعداد زیادی نیز از جنوب آسیا می‌باشند. بزرگترین جامعه مهاجر در بحرین هندیان هستند که تعداد آنها حدود ۲۹۰هزار نفر است. در حال حاضر در بحرین ۷۰ درصد مسلمان و ۳۰ درصد شامل بقیه مذاهب که عمدتا مسیحیان ارتدکس هستند. اکثریت جمعیت این کشور را شیعیان تشکیل می دهند که شیعیان بیشتر در محرق و منامه هستند. سنی‌های بحرین عمدتا اعراب شهری هستند که طبق آمارهای سازمان ملل با نفوذترین گروه در بحرین و دارای بهترین موقعیت در دولت هستند که البته این شکاف و تبعیض خواست حکومت آل خلیفه است. زبان غالب مردم بحرین عربی ست اما زبان فارسی و اردو نیز در این کشور در بین جمعیت ایرانی و پاکستانی آن هست.
سیاست جمعیتی حکومت بحرین
اگر به آهنگ رشد جمعیت در بحرین طی سالهای گذشته نگاه کنیم بیشترین رشد جمعیت در بحرین در سالهای ۲۰۰۵ با 5/99 درصد، در سال ۲۰۱۰ با 6/98 درصد و سال ۲۰۱۸ با 4/99 درصد بوده است.
اما چرا بین سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ بحرین شاهد اولین رشد سریع جمعیت بود؟
پس از اینکه حمدبن عیسی در سال ۱۹۹۹حکومت را بدست گرفت سیاست کاملا جدیدی را در پی گرفت .او با وعده اصلاحات منشور جدیدی تهیه کرد و با این وعده مردم در فوریه ۲۰۰۱ به منشور او با درصد بالایی رای دادند اما وی در سال ۲۰۰۲م. به خواسـت خود، قانون اساسی جدیدی صادر كرد و قانون اساسی ۱۹۷۳م. را که به دست مردم نوشته شده ملغی اعلام کرد و عنوان خود را از امیر به پادشاه تغییر داد. این تغییر رویه مطمئنا اعتراضهای شدید مردمی که فریب خورده بودند را در پی داشت. بحرین کشوری است که در برابر اعتراض اجتماعی و نافرمانی بسیار آسیب پذیر است جمعیت متراکم این کشور عمدتا در قسمتهای شمالی قرار دارد و درصد شیعه آن نسبت به سایرین بیشتر بوده و مهمتر اینکه آل خلیفه خود بومی بحرین و هم مذهب با اکثریت مردم این کشور نیستند و قبلا با حمایت انگلیس به بحرین حمله کرده بودند و آنرا برای همیشه جزو غنائم خود برشمردند.
زمانی که حمدبن عیسی قانون اساسی بحرین را تغییر داد ۸۵ درصد مردم این کشور شیعه بودند. درصد بسیاری از بومیان نیز در تفکرات سیاسی و مدنی خود با شیعیان همراه بوده و نسبت به سیاستهای جدید آل خلیفه معترض بودند. بنابراین حمدبن عیسی تصمیم به تغییر ترکیب جمعیتی کشور گرفت از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵ به سرعت رشد جمعیت بحرین افزایش یافت که این افزایش جمعیت براساس پذیرش مهاجر از کشورهای خاورمیانه بود. با این سیاست جدید ترکیب جمعیتی شیعه به زیر ۸۰ درصد آمد.
تغییرات جمعیتی بحرین در سال ۲۰۱۰
بین سال ۲۰۰۷ تا۲۰۱۱ آل خلیفه شدید ترین سیاستهای مهاجرپذیری را در پیش گرفت به طوری که در سال ۲۰۱۰ رقم رشد جمعیت در بحرین 6/98 بود که بالاترین رشد جمعیت در تاریخ بحرین تا کنون بوده است. بین سالهای ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۱ جمعیت بحرین نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر افزایش یافت که عمدتا از عراق و پاکستان و مصر و هند وسودان بودند. بخش عمده ای از مهاجرین از شبه نظامیان حزب بعث عراق بودند. کسانی که بهترین حامیان رژیم چه در شکل مزدوران حکومتی و چه در شکل فعالین اجتماعی واقتصادی طرفدار حکومت برای آل خلیفه محسوب می‌شدند.
نتیجه معکوس
سیاست جمعیتی آل خلیفه در سال ۲۰۱۰ نه تنها به ثبات این رژیم کمک نکرد که اثر معکوس خود را در تنش جمعیتی نشان داد. اعتراضات سال ۲۰۱۱ که یکی از خواسته های معترضین توقف دادن تابعیت بود نشان داد که سیاست جمعیتی حمدبن عیسی طی ۹ سال گذشته کاملا به شکست منجر شده است. آل خلیفه نیز به این مساله پی برد بنابراین رشد جمعیت بحرین از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ به شدت کاهش پیدا کرد واز 6/98 درصد در سال ۲۰۱۰ به رقم 2/30 درصد در سال ۲۰۱۵ کاهش یافت.
مهاجرپذیری تکمیل کننده سیاست سلب تابعیت
رژیم آل خلیفه با سیاست مهاجر پذیری قبلی خود نتوانست به اهداف خود برسد. ناآرامی ها و اعتراضها با وجود سرکوب ها و تمام اقدامات امنیتی همچنان پابرجا ماند. بنابراین برخلاف قوانین بین المللی و تعهدات خود تصمیم به سلب تابعیت بحرینی های معترض گرفت. سلب تابعیت شامل فعالان سیاسی و اجتماعی بحرینی می‌شود. به عنوان مثال شیخ عیسی قاسم که رهبر انقلاب مردمی سال 2011 و یکی از محبوب ترین و پرطرفدارترین شهروندان بحرین محسوب می‌شود ماه گذشته سلب تابعیت او توسط دیوان عالی بحرین تایید شد. در بین سلب تابعیت شدگان نماینده پارلمان نیز به چشم می‌خورد. تا کنون بیش از ۵۸۰ نفر از شهروندان بحرینی سلب تابعیت شده اند که هم رشد آن سریع بوده وهم محروم کردن این تعداد از حقوق شهروندی و تابعیت در کشوری مثل بحرین که سومین کشور کوچک آسیاست، اوج بحران و آشفتگی در نظام سیاسی را نشان میدهد. همچنان که برای مهار جمعیت معترض بیش از ۴۵۰۰ نفر از شهروندان را زندانی نموده که به نسبت جمعیت، اولین کشور دارای بیشترین زندانی سیاسی در جهان است.
افزایش مجدد جمعیت در سال ۲۰۱۸
طبق آمار چشم انداز جمعیت جهان روند رشد جمیعت بحرین بین سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ دوباره افزایش یافت و در سال ۲۰۱۸ به 4/99 درصد رسید. اگر به ترکیب جمعیتی نگاه کنیم طبق آخرین گزارش سازمان ملل در هر ۲۴ دقیقه یک تولد در بحرین به ثبت رسیده اما در هر ۱۱ دقیقه یک مهاجر به جمعیت بحرین افزوده شده است. بیش از ۵۴ درصد جمعیت بحرین مهاجرین هستند.
این آمار معنی دار نشان میدهد رژیم آل خلیفه هنوز نسبت به موقعیت و توانایی طبقه خودساخته حامی برای حفظ رژیم ناامید بوده لذا دوباره به سیاست مهاجر پذیری روی آورده است. با وجودی که در اعتراضات سال ۲۰۱۱ و همچنین در گفتگوها و مذاکرات با معترضین یکی از خواسته های آنها لغو اعطای تابعیت بوده است. اما حمدبن عیسی بدون توجه به این مساله مجددا به این حربه متوسل شده است. بخش عمده ای از این جمعیت مهاجر جدید از سرخ پوستان جنوب آسیا و هند و همچنین کشور سریلانکا هستند کسانی که به زعم حکومت بحرین با قرار گرفتن در ترکیب جمعیتی به دلیل تفاوت فرهنگی خود نخواهند توانست چیستی و ماهیت انقلاب بحرین را درک کنند و در ناآرامی ها نقشی نخواهند داشت .از طرف دیگر بخشی از ترکیب جمعیتی مهاجرین جدید کسانی هستند که نقش فعالی در حمایت از حکومت بحرین خواهند داشت مثل مهاجرینی از اعراب کشورهای افریقایی و خاورمیانه. البته این سیاست قبلا در سال ۲۰۱۱ یک بار شکست خورد و آل خلیفه ناچار شد از نیروهای شورای همکاری خلیج فارس که عمدتا عربستانی و اماراتی بودند برای سرکوب مردم کمک بگیرد.آنچه که آل خلیفه از این تغییرات دموگرافیک جمعیت انتظار دارد فرقه گرایی و شکافهای قومی و قبیله ای است. تا از این طریق انرژی یکپارچه جمعیت را برای اعتراض خنثی کند.
حمدبن عیسی با اتخاذ شیوه دیکتاتوری از سال ۲۰۰۲ تا کنون به جای اصلاح شیوه های حکومت داری و توجه به خواسته های مردم ،سیاست فرار به جلو را در پیش گرفته که یکی از نمودهای آن تغییر ترکیب جمعیتی این کشور برعلیه شیعیان و سنیان بومی معترض بوده است.
