از عوامل مهم در دشواری به نتیجه رسیدن فرآیند صلح در سوریه را می‌توان در ارتباط با اختلافات بنیادین قدرت‌های خارجی نسبت به روند و نتیجه صلح در سوریه دانست.
الوقت – در بحران سوریه، بازیگران و قدرت‌های مختلف منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای وارد صحنه و درگیر در بحران شده اند.در این میان ، روسیه و ایران در راستای مبارزه با تروریزم، دولت این کشور را همراهی می نمایند. آمریکا در پیدا و پنهان، حمایت از داعش و گروههای تروریستی و بطور آشکار در قالب ایجاد نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) حمایت از کردها، ترکیه با حمایت از نیروهای اپوزیسیون مسلح موسوم به ارتش آزاد و برخی کشورهای دیگر همچون عربستان حمایت از گروههای تکفیری و رادیکال را در پیش گرفتند. مجموع این روند در سال 2014 عرصه بحران در این کشور را به شکلی جدی وخیم‌تر کرد و به‌نظر می‌رسید که آینده‌ای کوتاه مدت برای پایان یافتن بحران وجود ندارد.
با این وجود، تدابیر و مدیریت مثبت کشورهای روسیه و ایران از اواخر سال 2015 موثر واقع شد و در نتیجۀ پیروزی‌های میدانی بزرگ نیروهای ارتش سوریه، بخش عظیمی از مناطق اشغال شده از کنترل داعش و دیگر جریان‌های رادیکال، خارج شد و با بازپس‌گیری شهر ابوکمال در 19 نوامبر 2017 (28 آبان 1396) آخرین ضربه بر پیکره گروه تروریستی داعش وارد شد. در این بین به طور همزمان تلاش‌های دیپلماتیک نیز برای حل بحران سوریه و ایجاد صلح میان نیروهای درگیر در قالب دو جریان نشستهای ژنو ونشستهای آستانه در جریان بوده است. نشستهای ژنو به دلایل مختلف نتوانست به یک راه حل مناسب در این زمینه دست بیابد. نشستهای آستانه نیز اگرچه توفیقات نسبتاً خوبی بویژه در رابطه با کاهش تنش در برخی مناطق و یکسری اقدامات مثبت مانند کمک رسانیها به مردم داشته است، اما همان دلایلی که نشستهای ژنو را بی نتیجه گذاشت، در این نشستها نیز مانع از دست یابی به نتایج مطلوب و مورد انتظار گردید. دلیل این امر را می‌توان در وجود موانع جدی در پیشرفت فرآیند صلح دانست. در همین رابطه می‌توان به چند محور مهم اشاره کرد:
تداوم حضور نظامی آمریکا
یکی از مهم‌ترین موانع در به نتیجه رسیدن فرآیند صلح در سوریه را می‌توان حضور نظامی آمریکا در این کشور دانست. در حقیقت، آمریکایی‌ها به بهانه تداوم مبارزه با داعش قصد دارند که با ایجاد چند پایگاه نظامی در شمال، جنوب و شرق سوریه، به حضور خود در سوریه ادامه دهند. این مساله در شرایطی است که طی هفته‌های گذشته با اعلام پایان داعش در سوریه، بخش مهمی از نیروها و تجهیزات روسیه به فرمان پوتین از سوریه در حال خارج شدن هستند. در تایید این موضوع امروز 5 دی ماه سرگئی لاوروف تداوم حضور غیر قانونی آمریکا در سوریه را به عنوان مانعی بزرگ برای تحقق صلح برشمرد. لازم به ذکر است که در صورت تداوم حضور نظامی آمریکا، این کشور می‌تواند همچنان به کمک رسانی به گروههای مسلح بویژه کردها ادامه دهد و بدین طریق امکان پایان منازعات مسلحانه به عنوان مقدمه اصلی شروع فرآیند مذاکرات فراهم نگردد.
کنترل مناطق شمال و شرق سوریه توسط کردها و حمایت واشنگتن از آنها
دیگر عاملی که می‌تواند مانعی مهم در برابر تحقق صلح در سوریه باشد در ارتباط با کنترل بخشی از مناطق سرزمینی سوریه توسط نیروهای دموکراتیک سوریه یا به عبارت دیگر نیروهای وابسته به حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) است. کردهای سوریه در قالب نظام کانتونی مناطقی مهم و استراتژیک از جمله در استان‌های حسکه، رقه، حلب و دیرالزور را در کنترل خود دارند و در سایه حمایت‌های نظامی آمریکا حاضر به بازگرداندن کنترل این مناطق به حکومت مرکزی نیستند. این موضوع، از یک سو موجب نگرانی بیش از اندازه دولت ترکیه شده که کردهای سوریه را وابسته به حزب کارگران کردستان (PKK) می‌داند و به شکل جدی با خودمختاری یا قانونی شدن منطقه فدرال خودخوانده آنها مخالف است. از سوی دیگر، احاطه کردهای سوریه بر این مناطق موجب نارضایتی دیگر بازیگران و پیچده تر شدن فرآیند صلح در سوریه خواهد شد.
پیش‌شرط‌های غیرمنطقی در مذاکرات
یکی دیگر از موانع تحقق صلح را می‌توان خواسته‌های غیرقابل مذاکره و نامعقول بازیگران معارض با حکومت مرکزی دانست. در واقع، پیش‌شرط نیروهای اپوزیسیون، در ضرورت کنار رفتن بشار اسد از قدرت و ایجاد نظام سیاسی جدید به عنوان نتیجه لازم التحقق مذاکره برای آغاز گفتگو با دولت مرکزی، درخواستی است که از سوی سعودی‌ها مطرح می‌شود و پیرو این موضع عربستان برخی از جریان‌های اپوزیسیون (معارضه سیاسی برآمده از نشست ریاض2) در مذاکرات آن را دنبال می‌کنند. این درخواست به شکل جدی در تعارض با واقعیت‌های میدانی و پیروزهای بزرگ محور مقاومت با حمایت روسیه است و می‌تواند به شکل جدی روند مذاکرات را از بنیان مخدوش کند.
عدم انسجام معارضین
دیگر مانع موجود در تحقق و پیشبرد فرایند صلح در سوریه را می‌توان هدم انسجام و نبود وحدت‌نظر در خواسته های معارضین سوری دانست. آنها به هیچ عنوان در بیان خواسته‌های خود هیچ گونه وحدت‌نظر ندارند و هریک از آنها خواسته‌های مختلفی را بیان می‌کنند. این موضوع موجب شده که حکومت مرکزی در مواجه با خواسته‌های معارضین با مشکل مواجه باشد و در روند مذاکرات اختلال ایجاد شود.
اختلافات بنیادین در اهداف بازیگران خارجی
یکی دیگر از عوامل مهم در دشواری به نتیجه رسیدن فرآیند صلح در سوریه را می‌توان در ارتباط با اختلافات بنیادین قدرت‌های خارجی نسبت به روند و نتیجه صلح در سوریه دانست. در حالی که ایران ، روسیه و ترکیه بر حفظ یکپارچگی و تمامیت ارضی سوریه تأکید دارند اما ایالات متحده در راستای حمایت از منافع و امنیت رژیم صهیونیستی در حالت حداقلی طرح واگذاری خودمختاری به کردهای سوریه را در نظر دارد. سرنوشت اسد موضوع دیگر چالش‌برانگیز در اختلافات میان روسیه ، ایران و ترکیه یک سو و حامیان مخالفان و گروههای تروریستی از سوی دیگر بوده است. باقی ماندن نظامیان خارجی در سوریه بخش دیگری از اختلافات میان بازیگران عمده ذی‌نفوذ در صحنه تحولات است. آمریکا و متحدان آن تأکید دارند که نیروهای ایران از سوریه خارج شوند. این در حالی است که ایران تأکید می کند نیروهایش با خواست دولت سوریه وارد این کشور شده اند و ماندن و نماندن آنها در این کشور تصمیمی مربوط به دولت سوریه است. از طرف دیگر، روسیه، ایران و دولت سوریه تأکید دارند که حضور نیروهای آمریکایی، بدون موافقت دولت سوریه و غیر قانونی است. علاوه بر این، آمریکا ، عربستان و متحدان آنها تأکید داشتند که اسد باید در روند سیاسی انتقال قدرت کنار برود اما روسیه و ایران تأکید می کنند که این امر یک مداخله خارجی است و لذا خود مردم سوریه در این رابطه باید تصمیم بگیرند.
