پاکستان پیام خود را از طریق موشک باران مناطق شرقی افغانستان منتقل می‌کند. تمام پیام پاکستان به افغانستان این است که بدون تامین نظر پاکستان، صلح در افغانستان عملی نخواهد بود.
الوقت- روابط پاکستان و افغانستان این روزها بسیار پرتنش است و به دنبال موشک‌پرانی‌های اخیر پاکستان علیه افغانستان این تنش‌ها شعله‌ورتر نیز شده است. مقامات افغانستان همواره اسلام آباد را به دخالت در اوضاع سیاسی این کشور و حمایت از گروه‌های تروریستی بویژه شبه نظامیان طالبان متهم می‌کنند و در مقابل پاکستان به آنچه تجاوز نظامیان افغانستان به خاک خود می‌نامند اعتراض دارند.
لذا در ارتباط با تنش‌های اخیر در روابط پاکستان و افغانستان، پایگاه خبری و تحلیلی الوقت گفتگویی را با آقای عباس فیاض، کارشناس امور پاکستان ترتیب داده است که به شرح زیر می‌باشد.
طی چند هفته اخیر به نظر می‌رسد روابط پاکستان و افغانستان بسیار پرتنش شده و بویژه در مناطق شرقی افغاستان، میان نیروهای مرزی دو طرف درگیری‌هایی صورت گرفته است، ریشه تنش‌های اخیر در روابط دو کشور چیست؟
چند مسئله را در ارتباط با تنش اخیر در روابط پاکستان و افغانستان باید در نظر گرفت.
تنش در روابط پاکستان و افغانستان موضوع جدیدی نیست و همواره از سال 2001 و پس از سقوط طالبان و اشغال نظامی آمریکا این تنش جریان داشته است. اما در ارتباط با موشک پرانی‌های اخیر اسلام آباد علیه مناطق غربی افغانستان باید توجه داشت این اقدامات نوعی عکس العمل اسلام آباد به استراتژی جدید امریکا در مورد پاکستان است.
آمریکا پاکستان را متهم به حمایت از تروریسم کرده است و در مقابل پاکستان مدعی است که از گذشته گروه «طالبان پاکستان» که در سال 2007 تشکیل و سپس در نتیجه مقابله با آن به افغانستان فرار کرد، در همین مناطق شرقی افغانستان و کوه‌های کنر مستقر می‌باشند. لذا پاکستان توجیه خود را مقابله با گروه‌های تروریستی عنوان می‌کند که امنیت مرزها را به خظر انداخته‌اند. بر این اساس پاکستان با توجیه تامین امنیت مرزها حملاتی را متوجه شرق افغانستان کرده است. هفته گذشته نیز دو سرباز مرزی پاکستان جان خود را از دست دادند و بعد از این حادثه حملات پاکستان علیه مناطق شرقی افغانستان تشدید شده است. البته این ظاهر قضیه است.
اما در حقیقت پاکستان که به طور تاریخی از طالبان حمایت کرده است، در حال حاضر مدعی است که رهبران طالبان را به افغانستان فرستاده و از آن ها حمایت نمی کند. در واقع پاکستان مرز خود را تثبیت کرده و از طرف دیگر به منابع آبی که از افغانستان می‌آید نیازمند است و این نیازمندی باعث شده است تا ، اسلام اباد به حمایت از کسانی که در استان‌های شرقی با کابل می‌جنگند بپردازد. لذا موشک باران ها و عملیات نظامی که پاکستان علیه مناطق شرقی افغانستان انجام می‌دهد اگرچه با شعار سرکوب گروه‌های تروریستی و طالبان انجام می‌شود، اما در واقع کمک‌رسانی به کسانی است که در حال جنگ با دولت مرکزی افغانستان می‌باشند. چون این موشک باران‌ها باعث تخلیه روستاها و مناطق مسکونی در مرزهای شرقی افغانستان می‌شود و با تخلیه این مناطق فضا و امکانات لازم برای جولان گروه‌های تروریستی در این مناطق فراهم می‌شود. یعنی گاهی این اهداف در موشک پرانی پاکستان علیه مناطق شرقی افغانستان دنبال می‌شود.
بناراین اگرچه پاکستان در سیاست اعلامی از مخالفت با طالبان سخن می گوید، اما در سیاست اعمالی خود همچنان از گروه‌های طالبان حمایت می‌کند.
با این حال اهداف پاکستان از تداوم بخشی به تنش با افغانستان را چگونه ارزیابی می کنید؟
پاکستان می‌خواهد بگوید که صلح در افغانستان بدون اسلام آباد عملی نخواهد شد. حال این پیام گاهی از طریق عملیات‌های گسترده انجام می‌شود و گاهی در یک ماه چندین عملیات گسترده از سوی طالبان در افغانستان انجام می‌شود که این عملیات‌ها را طالبان بدون پشتوانه اطلاعاتی و لجستیکی پاکستان نمی‌تواند انجام دهد. همچنین گاه پاکستان پیام خود را از طریق موشک باران مناطق شرقی افغانستان منتقل می‌کند. تمام پیام پاکستان به افغانستان این است که بدون تامین نظر پاکستان، صلح در افغانستان عملی نخواهد بود.
واکنش کابل به این تنش‌ها چیست؟ افغانستان چه اقداماتی را در مقابل پاکستان می‌تواند دنبال کند؟
واکنش افغانستان تنها به برخی اقدامات دیپلماتیک محدود و شفاهی منحصر می‌شود و دولت افغانستان نمی‌تواند بصورت جدی و قاطع این موضوع را دنبال کند، چون این کشور نمی‌تواند واکنش متقابل و مشابه برای گلوله باران خاک پاکستان را نشان دهد. در واقع هیچ شباهتی نظامی میان قدرت پاکستان و قدرت نظامی افغانستان نیست. پاکستان یکی از قدرتمندترین ارتش‌ها و واحدهای نظامی دنیا را دارد و حتی دارای تسلیحات اتمی نیز هست. لذا وضعیت نظامی پاکستان و افغانستان به هیچ عنوان حتی قابل مقایسه نیز نمی‌باشد.
از طرف دیگر درگیری و تنش‌های داخلی در افغانستان بسیار زیاد است و «موسسه سیگار» که اداره ویژه ایالات متحده برای بازرسی در افغانستان می باشد اعلام کرده مناطق تحت نفوذ دولت- حتی بعد از استراتژی جدید ترامپ و افزایش نظامیان غربی در این کشور. - از 72درصد به 57 درصد کاهش یافته است.
در واقع افغانستان در شرایطی نیست که توانایی پاسخگویی و واکنش مشابه را داشته باشد و معمولا کابل از ناتو و یا نیروهای آمریکایی می خواهد که به پاکستان فشار وارد کنند چون خود افغانستان توانایی اقدام متقابل را ندارد.
در این میان اما با وجود تداوم تنش میان پاکستان و افغانستان، عکس العملی از سوی آمریکایی‌ها که در افغانستان حضور دارند، دیده نشده است. بطور کلی آمریکایی‌ها چه اهدافی را در این وضعیت دنبال می‌کنند؟
آمریکایی‌ها نمی‌توانند وضعیت افغانستان را به ثبات مورد نظر برسانند و تنها کاری که الان بدنبال آن هستند این است که وضعیت از شرایط فعلی بدتر نشود. آمریکایی ها بدنبال ان هستند که در چند سال گذشته روند حمایت از ارتش افغانستان را با اعزام ده‌ها فروند هلی کوپتر، هواپیماهای پیشرفته و.... به راه بیاندازند تا سهم طالبان در افغانستان به 20 درصد در دو سال آینده برسد، وعده‌ای که چندان عملی به نظر نمی‌رسد.
از طرف دیگر برخی معتقدند که امریکایی‌ها اگرچه توانایی حل وضعیت فعلی را ندارند، اما چندان بی میل نسبت به ادامه همین وضعیت نیستند چون در صورت برقراری امنیت، دیگر توجیهی برای حضور آمریکا در افغانستان وجود ندارد. در حال حاضر اگر مردم و برخی مسئولان افغانستان به حضور آمریکایی‌ها تن می‌دهند ترس از قدرت گیری طالبان و یا داعش در افغانستان است . لذا آمریکایی‌ها هم این موضوع را القا می‌کنند که اگر ما نباشیم طالبان بلافاصله باز خواهد گشت. لذا آمریکایی ها بدنبال حضور طولانی مدت در افغانستان است و برخلاف اوباما، ترامپ نیز هیچ مدت زمانی برای خروج و تخلیه نظامیان از افغانستان در نظر نگرفته و گفته است تا هر وقت لازم باشد نیروهای نظامی این کشور در افغانستان خواهند ماند. در عین حال یکی از شرایط حضور آمریکا در افغانستان تداوم میزانی ناامنی و بی ثباتی در افغانستان است که در حال حاضر نیز همین وضعیت وجود دارد. لذا آمریکایی ها در افغانستان بدنبال بی ثباتی کنترل شده می‌باشد تا توجیه ادامه حضورشان در منطقه وجود داشته باشد.
با توجه به روابط پر فراز و نشیب فعلی میان پاکستان و افغانستان، بطور کلی چشم انداز روابط دو کشور چگونه ارزیابی می‌شود؟
پاکستان بیش از 40 سال است که در افغانستان نفوذ دارد. پاکستان در میان بسیاری از مسئولان، احزاب و جریان های سیاسی افغانستان نفوذ دارد. از زمان سیستم کمونیستی داوودخان در افغانستان که بسیاری از رهبران و فعالان سیاسی این کشور به پاکستان فرار کردند، نفوذ پاکستان شروع شد و همچنان نیز ادامه دارد. در افغانستان اراده و تصمیم و توان برای رویارویی جدی با پاکستان وجود ندارد و تنها راهشان متوصل شدن به آمریکاست.
از سوی دیگر آمریکایی‌ها نیز توان مقابله با پاکستان را ندارند، به این دلیل که به موقعیت لجستیکی پاکستان نیاز دارند و راه جایگزینی نیز برای واشنگتن وجود ندارد. لذا اینکه ترامپ حملات تند لفظی علیه پاکستان می‌کند و یک هفته بعد کنگره بودجه 700 میلیون دلاری را برای پاکستان در نظر می‌گیرد ، نشان می‌دهد آمریکا نمی‌تواند پاکستان را نادیده بگیرد.
آمریکایی‌ها حتی از شرط مبارزه با لشکر طیبه صرف نظر می‌کنند و تنها از پاکستان مبارزه با گروه حقانی را می‌خواهند. در واقع روابط آمریکا و پاکستان تلفیقی از نیاز و بی اعتمادی است. لذا به دلیل نیاز واشنگتن به اسلام اباد و به طور همزمان عدم اعتماد به آن، مجبور هستند که با پاکستانی ها کجدار و مریز رفتار کنند. این را همه افغانستانی‌ها هم می‌دانند و مجبورند تنش‌ها را با پاکستان تحمل کنند.
