سایت تحلیلی خبری الوقت | Alwaght Website

الوقت- رجب طیب اردوغان به دلیل عدم کسب اکثریت پارلمانی در انتخابات روز یکشنبه، شرایط بدی را پشت سر می گذارد. این مسئله برای بلندپروازی ها و دستورکار سیاست خارجی ترکیه چه معنایی خواهد داشت؟ به نظر می رسید هیچ چیز نتواند روند دگرگونی سیاست خارجی ترکیه در سال ٢٠١١ را تغییر دهد، زمانیکه که اردوغان به عنوان نخست وزیر مانند یک ستاره راک که البته به موعظه دموکراسی اسلامی می پرداخت، در پایتخت های بهار عربی مورد استقبال قرار می گرفت. رهبر ترکیه در آن سال طی سفری به لیبی در میدان شهدای طرابلس در مقابل نمازگزاران زانو زد. امام جمعه لیبی آن روز رو به جمعیت گفت: «پس از سپاس از خداوند، دوستمان اردوغان را سپاس می گوئیم و پس از آن تمام مردم ترکیه را». اما امروز چنین لحظات پیروزمندانه ای بیش از هر زمانی دور از دسترس به نظر می رسد؛ در شرایطی که اردوغان- حال به عنوان رئیس جمهور- و حزب عدالت و توسعه که از نتایج ضعیف انتخابات پارلمانی روز یکشنبه گیچ شده اند، یا مجبورند برای نخستین بار از سال ٢٠٠٢ تاکنون یک دولت ائتلافی تشکیل دهند یا باید خواستار برگزاری انتخابات جدید شوند .تحلیلگران می گویند این نتیجه همچنین پایانی است بر سیاست خارجی «امپریالیستی» بلندپروازانه و به طور فزاینده ایدئولوژیکی که در جنگ سوریه گرفتار شد و شاهد خشکیدن نفوذ ترکیه بود. سیاست همراه با خودستایی «صفر کردن مشکلات با همسایگان» در سال های اخیر شکل مجادله ای و به طور افراطی اسلام گرایانه ای به خود گرفت. ترکیه حال در پنج کشور خاورمیانه هیچ سفیری ندارد، در میان آنها رژیم اسرائیل، دوست سابق و لیبی و مصر به چشم می خورند، جای که اردوغان در سال ٢٠١١ به شدت مورد توجه قرار گرفت . مقامات حزب عدالت و توسعه به دنبال آن بودند که انزوای جدید ترکیه را نتیجه مواضع اخلاقی شجاعانه این کشور در مسائل بین المللی جلوه دهند که منجر به «تنهایی گرانبها» شده است اما این یک دیدگاه حداقلی است. حسین باقچی، استاد روابط بین الملل دانشگاه فنی سابانجی در آنکارا معتقد است انتخابات روز یکشنبه احتمالا باعث یک «تغییر محور» در سیاست خارجی ترکیه می شود چراکه حزب عدالت و توسعه «توانمندی ها و منابع خود را بیش از آنچه در توانش بود گسترش داد ». باقچی می گوید: «آنچه ترکیه قصد انجامش در خاورمیانه را داشت، دقیقا برعکس اتفاق افتاد. در خاورمیانه هیچ دموکراسی، امنیت و ثباتی وجود ندارد و آنها تمامی اینها را وعده داده بودند. اما محاسبات شان اشتباه از آب درآمد، آنها تحولات را اشتباه تعبیر کردند «. در اینجا به چهار منطقه ای که سیاست خارجی ترکیه احتمالا در دولت ائتلافی جدید تغییر خواهد کرد اشاره شده است. سوریه شاید قابل توجه ترین تغییر در کشور همسایه یعنی سوریه رخ دهد. اردوغان و احمد داوود اغلو، نخست وزیر ترکیه با صدور پنهانی مجوز عبور نیروهای تندرو و تسلیحات شان از ترکیه و در عین حال با مشروط کردن همکاری خود با ائتلاف آمریکا علیه داعش به پیوستن آمریکا به موضع ضد اسد تلاش کردند، بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه را سرنگون کنند. نیروهای داعش و نیروهای وابسته به القاعده پس از بیش از چهار سال جنگ کنترل بخش قابل توجهی از سوریه را در آن سوی مرزها به دست گرفته و موجب درگیری هایی شدند که یک میلیون و ٧٠٠ هزار پناهجوی سوری از خود به جای گذاشته و هیچ پایانی برای آن متصور نیست. بیانیه هر سه حزب اپوزیسیون با وعده متوقف کردن این نیروهای مسلح سوری همراه بود. صلاح الدین دمیرتاش، رئیس مشترک حزب دموکراتیک خلق ها به سی ان ان گفت: یک دولت ائتلافی «نمی تواند به حمایت از گروه هایی مانند داعش و دیگر گروه های افراط گرا در سوریه ادامه دهد. جهان اسلام در دوره ای که انقلاب های بهار عربی دیکتاتورها را سرنگون می کرد، ترکیه خود را مدل جدیدی از یک کشور مدرن و سکولار که هنوز به سمت اسلام گرایش دارد، جلوه داد اما خیلی زود بر شدت گرایشات مذهبی افزوده و روابط مستقیم با احزاب سیاسی اسلام گرا از جمله اخوان المسلمین در مصر و حماس در سرزمین های فلسطین را توسعه داد. باقچی گفت:«آنها در سیاست خارجی خود بخشی از اخوان المسلمین شدند و حتی امروز این رئیس جمهور از اخوان المسلمین حمایت می کند. این مسئله به یک سیاست خارجی ایدئولوژیک تبدیل شد که دیگر عقلانی یا بر اساس منافع نبود». بهلول ازکان از دانشگاه مرمره استانبول با اشاره به تاریخ احزاب اسلامی مانند عدالت و توسعه و تفاوت آن با دیگر کشورهای منطقه گفت: «حزب عدالت و توسعه انتظار داشت که مانند اسلام گرایان ترکیه، اسلام گرایان مصری، سوری، تونسی و لیبیایی نیز به قدرت برسند. اما تجربه ترکیه کاملا متفاوت است؛ این یک استثنا است و آنها قیاس اشتباهی داشتند». ازکان در ادامه افزود: «آنها گمان می کردند ترکیه میتواند یک قدرت امپریالیستی در منطقه شود اما با توجه به اینکه دیگر احزاب اسلام گرا به دلایل مختلف شکست خورده اند، سیاست خارجی حزب اسلام گرای عدالت و توسعه نیز شکست خورد». آمریکا روابط ترکیه-آمریکا در مورد برخی مسائل با شکاف روبرو شده، از عدم اجازه ترکیه –یک عضو ناتو- به ائتلاف ضدداعش آمریکا برای استفاده از پایگاه هوایی اینجرلیک تا روابط مشکل دار آن با اسرائیل پس از حمله به کشتی کمک رسانی ترکیه به غزه در سال ٢٠١٠ . فدی هاکورا، کارشناس ترک که با چتهم هاوس در لندن همکاری می کند، در اینباره گفت: «آمریکا از شرکت دادن ترکیه در هرگونه بحث استراتژیک در مورد برنامه هسته ای ایران، در مورد پیشرفت های آتی در سوریه، در مورد شرایط فعلی عراق، اجتناب کرده است». هاکورا متذکر شد: «اردوغان و حزب عدالت و توسعه هنوز بخش عمده دستگاه امنیت دولتی این کشور را اداره می کند و این مسئله طی انتخابات اخیر تغییری نکرده است. ترکیه هیچ دستورکار سیاست خارجی منطقه ای مهمی نخواهد داشت چراکه اردوغان و ترکیه پس از انتخابات به شدت نگاه به داخل خواهند داشت». کریستین ساینس مانیتور