با توجه به محدودیت ها و مشکلات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی عربستان سعودی پروژه ساخت مگا شهر نئوم از سوی محمد بن سلمان رویایی دور از دسترس می باشد و این پروژه نیز همچون جریان اصلاحات سیاسی عربستان صرفاً بازی رسانه‌ای برای سرپوش گذاشتن بر مسائل و مشکلات عمده داخلی و خارجی عربستان است.
به گزارش الوقت ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان روز سه‌شنبه 2 آبان از آغاز پروژه 500 میلیارد دلاری مگا شهر نئوم در شمال این کشور که بخش‌هایی از اردن و مصر را نیز دربر می‌گیرد خبر داد. این شهر در مساحت 26 هزار و 500 کیلومتر مربعی احداث خواهد شد. مقامات آل‌سعود، کلاوس کلینفیلد (Klaus Kleinfeld)، مدیر اجرایی سابق شرکت‌های زیمنس و آلکوا را برای اجرای پروژه نئوم منصوب کرده و امیدوارند یک برنامه بودجه که شامل ۵ درصد فروش شرکت ملی نفت سعودی آرامکو می‌شود، ۳۰۰ میلیارد دلار را برای ساخت آن به همراه داشته باشد.
اهداف ملک‌بن سلمان و عربستان از اجرایی کردم پروژه نئوم:
این پروژه در راستای سند چشم‌انداز عربستان 2030، که در فروردین سال جاری توسط ملک سلمان صادر شد انجام می‌گیرد. محوری‌ترین اهداف این سند عبارت‌اند از: به صفر رساندن وابستگی اقتصاد عربستان به نفت ، تبدیل کردن آن به قدرت اول اقتصادی و ارائه‌ی تصویر جدیدی از عربستان به جهان .
محمد بن‌سلمان اهداف پروژه شهر نئوم را افزایش رشد و تنوع اقتصادی، توسعه‌ی صنعت و صنایع بومی، ایجاد فرصت‌های شغلی و ترسیم آینده تمدن انسانی اعلام کرد. این پروژه بر دریای سرخ مشرف است و در موقعیتی قرار دارد که به‌طور تقریبی از سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا کمتر از ۸ ساعت قابل دسترسی است.
از آنجا که یکی از محورهای اصلی ساخت شهر نئوم استفاده از تکنولوژی‌های جدید در راستای اهداف گسترش گردشگری و پیشرفت صنعتی می‌باشد واضح است هدف اصلی این پروژه، با توجه به کاهش قیمت نفت و همچنین بحران‌های اقتصادی عربستان، بهبود شرایط اقتصادی است.
بنابراین اهداف کلی این پروژه عبارت است از: کاهش وابستگی اقتصاد به نفت، جذب سرمایه خارجی، گذار از بحران‌های اقتصادی، پوشش رسانه‌ای برای اقداماتی چون جنگ یمن و مشکلات داخلی و همچنین تغییر بازتاب تصویر عربستان از کشوری سنتی به کشوری مدرن و متمدن در جهان.
پیشران‌های پروژه شهر نئوم:
همان‌گونه که بیان شد یکی از راه‌های تأمین بودجه این پروژه فروش بخشی از شرکت آرامکو سعودی که بزرگ‌ترین شرکت نفتی دنیا است. به‌علاوه عربستان سعی دارد همان‌گونه که در سند 2030 در نظر گرفته شده است به‌سوی جذب سرمایه‌گذاری خارجی حرکت کند. لازم به ذکر است تأمین بودجه از طریق سرمایه خارجی در عربستان همواره جای بحث داشته است. سومین و مهم‌ترین پیشران اقتصادی این پروژه استفاده از درآمدهای همیشگی عربستان یعنی فروش نفت و درآمدهای که به‌واسطه میزبانی از مکان‌های مقدس زیارتی در عربستان به دست می‌آید می‌باشد.
محدودیت‌های رؤیای شهر رؤیایی
1- عدم برنامه‌‌ریزی دقیق و پیش‌بینی‌های لازم برای این چشم‌انداز:
به نظر می‌رسد هنوز برای اجرای شدن این پروژه و همچنین اجرایی شدن سند 2030 برنامه‌ریزی‌های دقیقی انجام نگرفته است. چراکه یکی از مفاد سند 2030 به صفر رساندن تأثیر نفت در اقتصاد عربستان می‌باشد؛ این در حالی است که یکی از اصلی‌ترین منابع تأمین بودجه پروژه نئوم درآمدهای نفتی است. با توجه به اینکه پیش‌فرض اجرایی شدن سند 2030 و اتمام پروژه نئوم حداقل قیمت نفت 30 دلاری است و با توجه به نوسان و کاهش قیمت نفت اتمام این پروژه کمی دور از انتظار است.
2- ماجراجویی‌های نظامی و بودجه نظامی پر هزینه عربستان :
عربستان سومین بودجه بزرگ نظامی در جهان را هزینه می‌کند. جالب اینکه تنها به مقدار ۲ درصد از این بودجه نظامی در داخل کشور هزینه می‌شود و یکی از اهداف سند 2030 رساندن این مقدار به 50 درصد است ( به بیانی دیگر 48 درصد افزایش). این افزایش بودجه داخلی مستلزم کاهش بودجه نظامی است که در شرایط کنونی عربستان چنین اقدامی نکرده است. عربستان در جنگ با یمن هزینه بسیار زیادی را متحمل شده که بنا به گزارش فالین پارلسی مجموع انچه تاکنون عربستان در این جنگ هزینه کرده است بالغ بر ۷۲۵ میلیارد دلار برآورد می شود. به‌علاوه عربستان برای تأمین بودجه نظامی و همچنین جبران هزینه‌های جنگ یمن مجبور به فروش بخشی از شرکت آرامکو سعودی که بزرگ‌ترین شرکت نفتی دنیا است شد. همچنین با توجه به حمایت‌های مداوم عربستان از گروهای تروریستی برای پیشبرد سیاست های منطقه ای در عراق و سوریه و لیبی و افغانستان دیگر کشورها در سراسر منطقه، کاهش بودجه نظامی عربستان که یکی از پیش‌نیازهای اجرایی شدن پروژه‌‌ی نئوم و سند 2030 است غیرممکن به نظر می‌رسد.
3- عدم تمایل سرمایه‌گذاران خارجی برای سرمایه گذاری در عربستان:
همان‌گونه که بیان شد یکی از اهداف و پیش‌نیازهای اجرایی شدن این پروژه، جذب سرمایه‌گذاری خارجی است که بسیار خوش‌بینانه در نظر گرفته شده است. میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در عربستان سعودی بین سال‌های 2010 تا 2015 کاهش محسوسی داشته و از 29 میلیارد و 233 میلیون دلار در سال 2010 به 8 میلیارد و 141 میلیون دلار در سال 2015 رسیده است. البته میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال 2015 نسبت به سال 2014 رشد اندکی را نشان می‌دهد. عربستان در سال 2015 با جذب 8 میلیارد و 141 میلیون دلار در بین 203 کشور جهان در مکان 37 قرار گرفته است. در سال 2015، عربستان سعودی به میزان 5 میلیارد و 520 میلیون دلار در سایر کشورها سرمایه‌گذاری کرده که این رقم نسبت به سال پیش 124 میلیون دلار افزایش یافته است. گفتنی است میزان سرمایه‌گذاری کشور عربستان در سایر کشورها بین سال‌های 2010 تا 2015 همواره صعودی بوده است. در واقع عربستان برای کشورهای و شرکت‌های بزرگ تجاری بیشتر یک بازار مصرفی و همچنین فروشنده نفت است تا منطقه‌ای برای سرمایه‌گذاری. به‌علاوه با توجه به سیستم حکومتی عربستان، شرایط سیاسی داخلی و خارجی و همچنین ماجراجویی‌های نظامی عربستان، ورود سرمایه‌گذاران بزرگ خارجی در این کشور با ریسک همراه است. لذا عربستان برای پیشبرد برنامه‌های این سند مجبور است از سرمایه‌ی داخلی استفاده کند و این به معنی وابستگی دوباره اقتصادی به نفت است.
4- عدم وجود خواست سیاسی مداوم و نبود تناسب میان پروژه مدرن نئوم و بستر اجتماعی:
«ماجد بن عبدالله القبصی» وزیر تجارت و سرمایه گذاری آل‌سعود اعتقاد دارد موفقیت در این برنامه به یک خواست سیاسی مداوم نیاز دارد. اما پر واضح است بعد از انتخاب ملک بن سلمان به‌عنوان ولیعهد تنش در حلقه نزدیکان حکومت بالا گرفته است و همچنین با توجه به سیر تاریخی حکومت آل‌سعود تصور خواست سیاسی مداوم و قوی که لازمه پرو‌ژه‌های کلان اقتصادی همچون شهر نئوم و سند2030 می‌باشد دور از ذهن به نظر می‌رسد. علاوه بر خواست بستر و خواست اجتماعی نیز اهمیت دارد. جامعه عربستان بسیار محافظه‌کار و به‌شدت سنتی است. محوریت این پروژه بر تغییر و مدرن کردن سریع عربستان قرار دارد که مسلماً مورد مخالفت طیف وسیعی از جامعه و روحانیان وهابی محافظه کار قرار می‌گیرد. لذا اجرایی شدن این پروژه با توجه به عدم انطباق با بستر سیاسی و اجتماعی عربستان رؤیایی دور از دسترس را ترسیم می کند.
لذا با توجه به محدودیت ها و مشکلات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی عربستان سعودی پروژه ساخت مگا شهر نئوم از سوی محمد بن سلمان رویایی دور از دسترس می باشد و این پروژه نیز همچون جریان اصلاحات سیاسی عربستان صرفاً بازی رسانه‌ای برای سرپوش گذاشتن بر مسائل و مشکلات عمده داخلی و خارجی عربستان است.
