الوقت - اواسط ماه ژوئیه جاری یعنی 24 تیرماه قرار بود، «بغداد» میزبان همایشی با حضور شماری از نیروها و شخصیتهای سیاسی نماینده طایفه اهل سنت با هدف ایجاد وحدت و انسجام بین احزاب سیاسی سنی و تشکیل ائتلافی یکپارچه در مرحله پسا داعش باشد اما این همایش به دلایل وجود برخی اختلاف ها و انشقاقات و از همگسیختی در صفوف سران سیاسی اهل سنت و به طور خاص اعضای فراکسیون پارلمانی موسوم به اتحاد قوا و همچنین عدم موافقت دولت مرکزی و قوه قضائیه عراق با حضور شخصیت های سنی ِ تحت پیگرد قانونی در بغداد، به تعویق افتاد. البته اتحاد قوا که به عنوان متولی اصلی برگزاری این کنفرانس تلقی می شود، علت به تعویق افتادن نشست بغداد را به برگزاری رژه نظامی که در همین روز به دستور نخست وزیر برگزار شد، ربط داده بود.
تدارک برای برگزاری این کنفرانس عملا از بیش از یک ماه پیش آغاز شد. طبق گفته سلیم الجبوری، قرار بود این همایش مورد حمایت و پشتیبانی برخی کشورهای منطقه ای از جمله (قطر، عربستان سعودی، امارات متحده ی عربی و اردن) قرار گیرد و زمینه را برای حضور در کنفرانس بعدی (کنفرانس اهدا کنندگان در کویت) فراهم سازد.
قرار بود در همایش اهل سنت بغداد برخی از شخصیت های برجسته سیاسی اهل سنت که متهم یا محکوم به حمایت از تروریسم بوده و تحت پیگرد قانونی قرار دارند، مشارکت داشته باشند اما در پی مخالفت شدید دولت مرکزی و دستگاه قضاء، سران سیاسی اهل سنت از برگزاری کنفرانس دیگری در استان اربیل با حضور این چهره ها از جمله رافع العیساوی، خمیس الخنجر، سعد البزاز، اثیل النجیفی خبر دادند.
البته پیشتر نیز کنفرانس هایی از سوی احزاب، جریانات و مهمترین چهره‌های سیاسی سنی عراق با هدف تقویت خویش و نقش آفرینی بیشتر در صحنه سیاسی عراق پسا داعش در خارج از بغداد، برگزار شده بود که عبارتند از کنفرانس «امان» (اردن) در 16 جولای 2014، کنفرانس اربیل در 17 دسامبر 2014، کنفرانس دوحه (قطر) در سوم سپتامبر 2015 ، کنفرانس ژنو (سوییس) در 16 فوریه 2017 و کنفرانس 1 و 2 استانبول (ترکیه) در سال 2017. همچنین تلاش‌هایی برای تشکیل کنفرانس‌های مشابهی در فرانسه و عربستان نیز صورت گرفت که به دلیل فشار دولت عراق و اعتراضات اتباع عراقی در فرانسه و اروپا تشکیل نشد. در نشست اخیر استانبول برخی از چهره های سیاسی اهل سنت به عنوان اعضای هیات سیاسی اتحاد قوا (که به عنوان فراکسیون اهل سنت در پارلمان شناخته می شود) انتخاب شدند و این مساله با اعتراض برخی از گروه ها و شخصیت های سیاسی اهل سنت از جمله آقای محمود المشهدانی مواجه شد تا جایی که خواستار مقابله با نتایج و خروجی های این کنفرانس شدند.
نکته قابل توجه در خصوص برگزاری کنفرانس بغداد (24 تیر ماه) موانع و مشکلات پیش روی آن از همان ابتدای امر بود که به بیان رساتر وجود اختلاف نظر شدید بین گروهها و طوایف اهل سنت بود که یکی از بازتاب‌های آن، بیان دیدگاه‌هایی متعارض و اعلام مواضعی متناقض در رسانه‌های ارتباط جمعی بود که تا مرز متهم کردن یکدیگر به خیانت و رسوا کردن همدیگر پیش رفت.
اختلافات به وجود آمده بین سران سیاسی اهل سنت باعث شد برخی از چهره ها و شخصیت های سیاسی در روز پنج شنبه 22 تیر ماه 96 (دو روز قبل از برگزاری همایش بغداد) اقدام به برپایی یک کنفرانس موازی در هتل بابل با حضور سران عشایر الانبار و صلاح الدین و بیست نماینده پارلمان عضو اتحاد قوا تحت عنوان "کنفرانس ملی بغداد" کنند.
از جمله شخصیت های برجسته شرکت کننده در این نشست، آقای محمود المشهدانی (رئیس اسبق پارلمان عراق) و "عبدالرحمن اللویزی" عضو جبهه ملی اصلاح و ندی الجبوری و مشعان الجبوری بودند.
برگزار کنندگان کنفرانس روز پنج شنبه 22 تیرماه، کلمه اهل سنت را از نشست خود حذف کردند تا به گفته خود با طائفه گرایی و رفتارهای مذهبی گرایانه مخالفت کرده باشند. شعار اصلی برگزار کنندگان این کنفرانس حرکت به سمت شهروندگرایی یا شهروند سالاری بود.
این کنفرانس که توسط طیف معتدل اهل سنت برگزار شد عملا تلاشی برای ناکام کردن کنفرانس موسوم به "اهل سنت " بود که قرار بود در روز شنبه 24 تیرماه برگزار شود اما طبق بیانیه فراکسیون اتحاد قوا در پارلمان عراق این کنفرانس به خاطر همزمان شدن با مراسم رژه نظامی در بغداد تا اطلاع ثانوی به تاخیر افتاد.
با وجود اینکه سران سیاسی اهل سنت از به تاخیر افتادن کنفرانس بغداد به خاطر همزمان شدن آن با مراسم برگزاری رژه نظامی در بغداد خبر داده بودند، اما یک روز بعد از برگزاری کنفرانس ملی بغداد با ریاست محمود المشهدانی در هتل بابل، دو کنفرانس در بغداد و اربیل در روز جمعه 23 تیر برگزار گردید.
کنفرانس بغداد در منزل سلیم الجبوری با حضور شخصیت هایی همچون اسامه نجیفی، صالح المطلگ، ایاد السامرائی، ظافر العانی، جمال الکربولی و احمد المساری برگزار شد. در این کنفرانس بر مرجعیت دولت در عرصه سیاسی و قانونی و حرکت به سمت شهروندگرایی و همچنین بازسازی و آبادانی مناطق آزادشده در سایه بازگشت هر چه سریعتر آوارگان به محل سکونت خود تاکید شد. شعارهای این کنفرانس بر پایه ملی گرایی و فراطایفه ای و مخالفت با فرقه گرایی متمرکز بود و در نهایت با اعلام تشکیل ائتلاف قوای ملی پایان یافت. احمد المساری رئیس فراکسیون اتحاد قوا در پارلمان عراق نیز طی بیانیه ای در این نشست اعلام کرد همزمان با برگزاری این نشست، نشست دیگری در اربیل با حضور افراد تحت پیگرد قانونی برگزار می شود که همسو با این نشست می باشد.
کنفرانس اربیل نیز با حضور شخصیت های سیاسی اهل سنت از جمله رافع العیساوی و اثیل النجیفی که تحت پیگرد قانونی قرار دارند و همچنین وضاح الصدید دبیر کل اتحاد قوا، برگزار شد و در آن از تشکیل یک پیمان سیاسی فرا طائفه ای خبر دادند.
طبق گفته مجریان کنفرانس اربیل، این پیمان یک پیمان فرا طائفه ای و جامع کلیه ی محورها و شخصیتهای ملی است و به هیچ طائفه ی خاصی منحصر نمی شود و همه ی مردم عراق حق نامزد شدن برای ریاست آن را دارند. در این کنفرانس بر انحصار سلاح در دست دولت و تخصیص صندوق جهت بازسازی و آبادانی در مناطق آزادشده تاکید شد.
عوامل اختلاف و از هم گسیختگی جریان های سیاسی اهل سنت
پیش از برگزاری نشست های اخیر اهل سنت در بغداد و اربیل، ده ها نشست و کنفرانس دیگر در خارج از عراق برگزار شد و وجه مشترک تمامی این نشست ها و کنفرانس ها نتایج و خروجی آنها بود که در تشدید اختلافات و تعمیق شکاف ها و از هم گسیختگی جریان های سیاسی اهل سنت سهیم بود. در ادامه به چرایی شکل گیری اختلاف ها و شکاف ها بین اهل سنت قبل و بعد از برگزاری هر نشست و یا کنفرانسی پرداخته می شود.
- وابستگی خارجی اهل سنت
یکی از عوامل اصلی اختلاف بین سران سیاسی اهل سنت، وابستگی و وفاداری آنها به طرف‌های خارجی که عمدتا شامل طرف‌های منطقه‌ای مانند عربستان سعودی و ترکیه و قطر و امارات می شود، می باشد. اختلاف اهداف و منافع این کشورها بر بازیگران داخلی آنها در عراق و تشدید اختلاف و تعمیق شکاف بین طوایف اهل سنت عراق نیز تاثیر می‌گذارد.
در حال حاضر اختلاف و بحران میان قطر و عربستان سعودی بر وضعیت و شرایط اهل سنت عراق نیز سایه افکنده و باعث اختلاف و از همگسیختگی هر چه بیشتر جریان ها و گروه های سیاسی شده است.
برخلاف ادعای سلیم الجبوری که نام عربستان سعودی را در میان حامیان خارجی کنفرانس بغداد آورده، گزارش‌ها حاکیست که عربستان سعودی به دلیل اختلافاتش با قطر و ترکیه بر سر بحران موجود در حوزه کشورهای امیر نشین خلیج فارس، حمایت خود را از کنفرانس بغداد برداشته است.
همسو با انصراف ریاض، شخصیت ها و رهبران سیاسی سنی نزدیک به دولت سعودی در عراق نیز از حضور در کنفرانس انصراف داده اند که برجسته ترین چهره در این میان، "خمیس الخنجر" رییس جریان موسوم به "پروژه عربی عراق" است.
"خمیس خنجر"، برگزار کننده و بانی بسیاری از نشست‌ها و همایش‌های طوایف اهل سنت و تامین کننده مالی آنها در خارج از بغداد بود و در حال حاضر از عدم مشارکت خود در نشست بغداد با ادعای اینکه از این نشست رنگ و بوی طایفه‌گرایی به مشام می‌رسد، خبر داده است.
این درحالیست که سعودی ها در طول سه سال گذشته همواره از حامیان اصلی تمامی کنفرانس های اهل سنت در خارج از عراق بوده اند و این اولین بار است که به خاطر اختلافات شان با قطر و ترکیه، از کنفرانسی در این سطح انصراف می دهند.
در نشست اربیل که روز جمعه مورخ 23 تیر 96 با حضور چهره های سیاسی تحت پیگرد اهل سنت برگزار شود، تنها آقای رافع العیساوی و اثیل نجیفی حضور داشتند و این کنفرانس با عدم حضور خمیس الخنجر برگزار شد که این مساله خود شاهد محکمی بر این مدعاست.
از سوی دیگر، "سلیم الجبوری" رییس پارلمان عراق از اعضای حزب اسلامی (شاخه اخوان المسلمین در عراق) و متمایل به قطر و "اسامه النجیفی" معاون رییس جمهور و نزدیک به دولت ترکیه، دو رهبر عمده سنی های عراق هستند که مدافع برپایی کنفرانس بغداد می باشند؛ البته بین او دو فرد نیز اختلافاتی به صورت نسبی بر سر مکان برگزاری همایش اهل سنت وجود داشت؛ از جمله اینکه آقای نجیفی خواهان برگزاری همایش اهل سنت در اربیل و آقای جبوری خواستار برگزاری آن در بغداد بود. این اختلاف زمانی آشکار شد که دفتر حیدر عبادی طی بیانیه ای اعلام کرد، با وجود اهتمام دولت به برگزاری همایش "نمایندگان اهل سنت" در بغداد، امکان حضور افراد تحت پیگرد قضایی در این همایش وجود ندارد و دولت نیز به هیچ وجه در امور دستگاه قضایی دخالت نمی کند.
- فقدان مرجعیت‌های سیاسی و دینی
یکی از عوامل اصلی ایجاد اختلاف و چنددستگی بین طوایف سیاسی اهل سنت عراق، نبود مرجعیت های سیاسی و دینی مورد پذیرش و تاثیرگذار بین آنها می باشد که در سایه فقدان آن، تنش و بحران میان جریان های سیاسی از یک سو افزایش یافته و از سوی دیگر زمینه برای نفوذ و تسلط هرچه بیشتر طرف‌های خارجی هموار می شود.
- نتایج و خروجی کنفرانس های اهل سنت در خارج از بغداد
یک عده از اهل سنت با دیدگاه ملی، با هرگونه دخالت خارجی در قضیه اهل سنت عراق مخالف بوده و ادعای حمایت از اهل سنت را بهانه ای برای دخالت خارجی در امور داخلی عراق می دانند.
این عده معتقدند که ورود عامل خارجی به صحنه رقابت های سیاسی داخلی عراق باعث از هم گسستگی انسجام داخلی بین اهل سنت بر مبنای گرایش های سیاسی به طرف های خارجی می شود که ماحصل این اتفاق، تبدیل این امتداد خارجی به عاملی برای دخالت و تامین منافع کشورهای خارجی خواهد شد.
کنفرانس ملی بغداد با برافراشتن این شعار در روز پنجشنبه مورخ 22 تیرماه در هتل بابل بغداد برگزار گردید. سران و چهره های سیاسی حاضر در این کنفرانس از جمله آقای محمود المشهدانی معتقد هستند، هر گونه حمایت خارجی برای بازسازی و عمران مناطق آسیب دیده در استان های سنی نشین باید از کانال دولت مرکزی صورت گیرد.
به اعتقاد آنها، نتایج و خروجی کنفرانس های اهل سنت در خارج از بغداد به خصوص موضوعات مطرح شده در کنفرانس اخیر استانبول در خصوص انتخاب رهبران سیاسی آینده اهل سنت و انتخاب اعضای هیات سیاسی فراکسیون اتحاد قوا، فاقد اعتبار است و بدانها پایبند نخواهند بود.
لذا یکی از شرط های اصلی برگزارکنندگان کنفرانس ملی بغداد برای مصالحه با دیگر جریان ها و شخصیت های سیاسی اهل سنت، بی اعتبار دانستن نتایج و خروجی های کنفرانس اخیر استانبول می باشد.
از نگاه عبدالرحمن اللویزی یکی از مجریان کنفرانس ملی بغداد، کنفرانس اهل سنت در استان اربیل که با حضور چهره های سیاسی تحت پیگرد قانونی برگزار می شود، امتداد کنفرانس اخیر استانبول است که با دستورکار مداخله خارجی در حاکمیت عراق برگزار می شود.
- رهبری سیاسی اهل سنت در مرحله پسا داعش
با توجه به نفوذی که حامیان منطقه ای اهل سنت عراق اعم از ترکیه، قطر، عربستان و امارات در جریان های سیاسی این کشور دارند، هر یک از این کشورها به دنبال گماشتن چهره مطلوب خود در رهبری سیاسی اهل سنت در آینده عراق می باشند و همین مساله اختلاف ها و شکاف هایی را در بین آنها ایجاد کرده است.
محمد تمیم از رهبران ائتلاف جریان های سنی و از اعضای فراکسیون الحوار به رهبری صالح مطلگ، یکی از دلایل وجود اختلاف و درگیری بین رهبران سنی قبل از برگزاری همایش بغداد را در تلاش هر کدام از شخصیت‌ها برای اعلام نمایندگی خود از سوی جریان سنی قبل از ورود به عرصه انتخابات شوراهای استانی و پارلمانی 2018 عراق می داند و اینکه هر جریانی سعی دارد یکی از اعضای خود را به عنوان نماینده در هیات سیاسی اهل سنت و فراکسیون اتحاد قوا داشته باشد.
- کمک های مالی خارجی
کمک های مالی کشورهای عربی به خصوص عربستان سعودی نقش بسزایی را در ایجاد اختلاف و ازهم گسیختگی جریان ها و شخصیت های سیاسی اهل سنت ایفا می کند به گونه ای که شخصیت های برگزارکننده کنفراس ملی بغداد، برخی از رهبران سنی را به تلاش جهت رسیدن به اموال و پست و مقام از طریق همایش بغداد متهم کردند.
طبق گفته اللویزی، برخی از جریان های سیاسی سنی، خواستار روابط با کشورهای خلیجی می باشند تا مبلغ 140 میلیون دلار اختصاص یافته برای عمران و بازسازی مناطق سنی آسیب دیده از حملات داعش را بدست گیرند تا 70 میلیون آن را برای حمایت از احزاب سنی شرکت کننده در فهرست یکپارچه ی انتخابات سال 2018 اختصاص دهند.
کنفرانس ملی بغداد به ریاست محمود المشهدانی، با هر گونه دخالت محور خارجی مخالف بوده و به دنبال یک گفتمان ملی و فراطایفه ای برای اهل سنت عراق می باشد و با هر گونه طرح فدرالی و تجزیه برای مناطق سنی عراق مخالف است.
