الوقت- جهان در حال ورود به دوره جدیدی از رقابت قدرتهای بزرگ است و این رقابت در حال ظهور بیش از همه در آفریقا، نمود پیدا کرده است که در آینده نقش مهمی در شکل‌دهی به بلوک‌بندی‌های اقتصادی و نظامی در جهان ایفا خواهد کرد. چین که تاکنون فقط در عرصه اقتصادی در مناطق مختلف جهان وارد شده بود، اکنون در بعد امنیتی هم سعی دارد خودی نشان دهد.
برای دهه‌ها این باور وجود داشت که روابط اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک غرب با چین، کمونیسم شرقی اژدهای زرد را تعدیل کرده و آنرا در نظام ایدئولوژیک غربی کاملاً حل خواهد کرد، اما اقدامات پکن این محاسبات را تغییر داد و اکنون این غول نوظهور شرقی به سمت اتخاذ رقابت استراتژیک با غربیها در سراسر جهان حرکت می‌کند.
اجلاس سران چین و آفریقا که اخیراً در پکن برگزار شد، نقطه عطفی در شراکت چند سطحی بین چین و آفریقا است. این نشست‌ها بازتعریف و تعمیق همکاری در زمینه‌های تجارت، زیرساخت‌های اساسی، فناوری و بهداشت و در عین حال پرداختن به پیچیدگی‌های بدهی و سرمایه‌گذاری بین‌المللی است. چین از فرصت برگزاری این اجلاس تلاش کرده تا هم روابط دوجانبه با آفریقا را هم تحکیم کند و هم در منطقه «ساحل» جای پای بیشتری برای حضور و نفوذ نظامی و امنیتی دست و پا کند.
توافقنامه نظامی چین و مالی
پکن که میزبان مجمع همکاری چین و آفریقا بود، تصمیم گرفت محاصره تحمیل شده به کشور مالی در مورد فروش تسلیحات را بشکند. به گزارش «العین نیوز»، بر اساس آنچه که شورای نظامی انتقالی به طور رسمی اعلام کرده است، شرکت نظامی چین با شورای نظامی انتقالی در باماکو قراردادی امضا کرد که شامل ارسال تجهیزات نظامی، آموزش و انتقال فناوری در زمینه‌های اصلی است.
سادیو کامارا، وزیر دفاع مالی تأیید کرد که کشورش قبلاً تجهیزات نظامی را از طریق شرکت (Norico) چین حتی قبل از پرداخت پول دریافت کرده است. با توجه به ممنوعیت اعمال شده علیه مالی از سوی جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا (اکواس) دو طرف اکنون توانسته‌اند قرارداد خود را تسویه کنند.
این توافقنامه نظامی بین پکن و باماکو در زمانی صورت می‌گیرد که این کشور شاهد چالشهای امنیتی بیشتری از جمله حملات گروههای تروریستی در مثلث مرزی با نیجر و بورکینافاسو و حملات سایر جنبش جدایی‌طلبان ازواد در شمال این کشور است.
شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، در جریان برگزاری نشست سران همکاری چین و آفریقا با سرهنگ عاصمی گوتا، رئیس حکومت نظامی که به پکن سفر کرده بود، دیدار نمود و رهبران دو کشور مشترکاً اعلام کردند که روابط دوجانبه را به سطح یک مشارکت استراتژیک ارتقا می‌دهند.
رئیس جمهور چین در این دیدار گفت:«چین آماده است تا دوستی سنتی را تقویت کند، به تبادل حمایت قوی با مالی ادامه دهد و در حد توان خود برای توسعه اقتصادی و بهبود معیشت مردم مالی کمک کند». شی افزود:«ما به تشویق شرکت‌هایمان برای سرمایه‌گذاری در مالی و تعمیق همکاری‌ها در زمینه‌هایی مانند کشاورزی، انرژی، توسعه معدنی و ساخت‌وساز زیرساخت‌ها ادامه خواهیم داد و ابراز امیدواری کرد که مالی تضمین‌های امنیتی و تسهیلات سیاسی برای شرکت‌های چینی فراهم کند». وی گفت که کشورش آماده است تا با مالی و دیگر کشورهای آفریقایی همکاری کند تا در مسیرهای مدرنیزاسیون متناسب با شرایط ملی هر کشور تبادل حمایت کند.
گوتا به نوبه خود گفت:«مالی امیدوار است که مشارکت استراتژیک بین دو کشور را تقویت کند و همکاری‌های سودمند متقابل را در زمینه‌هایی مانند کشاورزی، انرژی، معدن و امنیت تعمیق بخشد». وی تاکید کرد که کشورش از تلاش‌ها و کمک‌های چین برای ارتقای صلح و توسعه در سطوح منطقه‌ای و جهانی قدردانی می‌کند و به دنبال هماهنگی نزدیک‌تر با چین در سطح چندجانبه است.
شورای نظامی انتقالی در مالی پس از اخراج نیروهای فرانسوی و آمریکایی، مشتاق توافقات نظامی بیشتری با کشورهایی مانند روسیه، چین، ترکیه و ایران است و به نظر می‌رسد چین یکی از قدرتهایی است که می‌تواند به مالی در غلبه بر بحرانهای امنیتی کمک کند.
وزیر دفاع مالی اعلام کرد که طرف‌های چینی و مالی علاوه بر قراردادهای انتقال فناوری، قراردادهای جدیدی را برای تسلیحات و آموزش امضا کردند که باعث ارتقای جایگاه منطقه‌ای این کشور می‌شود. وی افزود:«رئیس جمهور چین در دیدار با عاصمی گوتا، در حاشیه این مجمع، تاکید کرد که این قرارداد صفحه جدیدی در روابط دو کشور و مبتنی بر عدم مداخله در امور داخلی و عدم تأثیرپذیری از اصطلاح دروغین حقوق بشر است که توسط مجامع بین‌المللی برای اهداف خاص استفاده می‌شود».
این درحالی است که غربیها برای تنبیه کشورهای درحال توسعه و متخاصم، نقض حقوق بشر در این کشورها را همچون پتکی بر سر آنها می‌کووبند تا بتوانند این دولتها را با سیاستهای جهانی خود همسو کنند اما چین هیچگاه از این حربه برای رسیدن به اهداف خود در سایر کشورها سوء استفاده نکرده است و به همین خاطر در هر جا که قدم می‌گذارد با آغوش باز از سوی ملتها و دولتها مورد استقبال قرار می‌گیرد.
از سوی دیگر، وامهای موسسات مالی غربی، مانند صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی، اغلب با شرایط سخت‌گیری همراه هستند که دریافت‌کنندگان را ملزم به اجرای اصلاحات اقتصادی، مانند اقدامات ریاضتی و خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی می‌کند اما چین با تزریق وامهای کم بهره و بلندمدت، به اقتصاد نیمه جان این کشورها جان تازه‌ای می‌دهد.
تقویت بنیه نظامی مالی؛ مشوق کشورهای ساحلی برای اتحاد با چین
از آنجا که چین در عرصه نظامی هم به دستاوردهای بزرگی در یک دهه اخیر دست یافته است، می‌تواند آنها را در اختیار کشورهای آفریقایی قرار دهد تا بتوانند بر چالشهای امنیتی غلبه کنند.
دکتر محمد تورشین، محقق سودانی در امور آفریقا، به العین نیوز گفت:«گام انعقاد یک توافقنامه نظامی با چین به نوعی به تقویت قدرت نظامی دولت مالی کمک خواهد کرد. توسعه چین و در اختیار داشتن تعدادی از قابلیت‌های نظامی فوق‌العاده به‌ویژه در زمینه هوانوردی، می‌تواند علاوه بر دستیابی به فناوری‌های نظامی، هواپیماهای پیشرفته را در اختیار بخش مالی قرار دهد». این محقق سودانی هشدار داد که این قرارداد، سرعت درگیری نظامی در سواحل آفریقا را تشدید می‌کند، زیرا گروه های نظامی از ازواد توانستند به پیروزی‌های نسبی در برخی مناطق مالی دست یابند.
تورشین تاکید کرد:«پس از شکست اخیری که نیروهای مالی متحمل شدند، اکنون در تلاش هستند تا این پیام را بفرستند که حضور دارند و از نظر نظامی توانایی شکست و مقابله با گروههای نظامی را دارند». وی ادامه داد:این قرارداد ممکن است راه را برای تقویت نظامی بیشتر برای کنفدراسیون کشورهای ساحل باز کند، زیرا به طور مستقیم به همکاری مشترک بین کشورهای تشکیل دهنده آن کمک می‌کند».
بدون شک با ورود نظامی چین به آفریقا که قبلا مستعره غربیها بودند، آمریکا نیز بیکار ننشسته و با توجه به سوابق جنگ‌افروزی‌ها، بعید نیست که گروههای شبه نظامی را در ساحل آفریقا علیه حضور چینی‌ها تحریک کند. زیرا آمریکا، در راهبرد امنیتی خود چین را تهدید درجه یک برای هژمونی جهانی خود معرفی کرده است و از هر ابزاری برای مهار اژدهای زرد استفاده می‌کند.
پر کردن خلا امنیتی در ساحل آفریقا
کارشناسان بر این باورند که این گام پکن در چارچوب مبارزه بین‌المللی برای جای پایی در این کشور آفریقایی مملو از ثروت و منابع طبیعی است تا کشورهای بلوک شرق خلاء غرب در منطقه را پر کنند.
دکتر محمد آگ اسماعیل، محقق علوم سیاسی مالی، به العین نیوز گفت:«این گام در چارچوب تلاش مقامات انتقالی در مالی برای تقویت دفاع نظامی برای مقابله با هرگونه مداخله غربی، و گسترش رابطه استراتژیک با دومین اقتصاد بزرگ جهان و یکی از اعضای موسس سازمان «بریکس» است.
اسماعیل با بیان اینکه چین بعد از روسیه، دومین شریک مالی به شمار می‌رود خاطرنشان کرد:«چین همچنین از نیازهای امنیتی مالی و بازار ساحلی کنفدراسیون برای کسب شهرت در غرب آفریقا بهره خواهد برد، به ویژه که روابط خوبی با سایر کشورها دارد».
درامی عبدالله، روزنامه‌نگار مالی، به نوبه خود گفت:«هیچ‌کس نمی‌تواند پیش‌بینی کند که روزهای آینده چه تنش‌هایی در سطح روابط کشورها به وجود خواهد آمد. نمی‌توان گفت که مسابقه تسلیحاتی متوقف شده است اما با شکل‌گیری ائتلاف‌ها، کشورها بی‌طرفی را کنار خواهند گذاشت».
عبدالله افزود:«مالی که در قلب منطقه ساحل قرار دارد، مستلزم آن است که پایگاه دفاعی خود را در منطقه‌ای که توسط شرکتها تسخیر شده و در آن احتمال وقوع عتصابات و مشکلات وجود دارد، مستحکم کند». وی دامه داد:«در امضای قراردادهای تسلیحاتی بین مالی و چین جای تعجبی وجود ندارد و سیاست دفاعی جدید مالی در دست راست خود گل رز و در دست چپ خار دارد».
درامی عبدالله، چین را گزینه مناسبی برای آفریقاییها دانست و تاکید کرد:«چین شریک قابل اعتمادی در سطح جهانی است، حاکمیت کشورها را زیر پا نمی‌گذارد و می‌تواند کارهای زیادی انجام دهد، اما کشورهای غربی حتی یک لحظه تسلیم پدیده آزادسازی سواحل از محدودیتهای آن نخواهند شد».
کشور مالی یکی از چهار کشور آفریقایی بود که در سالهای اخیر علم مبارزه با غربیها را برافراشت و با بیرون کردن نیروهای نظامی فرانسوی پس از چند دهه به استعمار غرب پایان داد. بنابراین مالی نیز همانند سایر کشورهای حوزه ساحل، سعی دارد در نبود غربیها، روابط امنیتی خود با قدرتهای شرقی را توسعه دهد و چین به دلیل سابقه خوبی که در تعامل با دیگران دارد، می‌تواند گزینه منناسبی برای آفریقاییها باشد تا شکافهای امنیتی و خلا قدرت در این منطقه را پر کند.
هر چند چین در شرایط کنونی به تنهایی نمی‌تواند خلا امنیتی به وجود آمده در ساحل آفریقا را پر کند اما با مشارکت کشورهایی مانند روسیه و دیگر قدرتهای آسیایی، اداره امور را به دست خواهند گرفت. کشورهای آفریقایی به رهبری مالی و کنفدراسیون ساحل آفریقا مواضع ژئوپلیتیکی و استراتژیک خود را مشروط به اتحاد یا مشارکت با یک قدرت نکرده‌اند به گفته کارشناسان، در چارچوب مشارکت‌های چندگانه با همه قدرت‌ها از جمله برخی کشورهای اروپایی مانند ایتالیا که مواضع متفاوتی با مواضع فرانسه و آمریکا دارند، پیش خواهند رفت.
اگرچه چین نیز دنبال گسترش نفوذ خود در آفریقا است اما برخلاف آمریکا و اروپاییها، در روابط خود با این کشورهای آفریقایی سیاست ارباب و رعیتی را در پیش نگرفته و بر اساس احترام متقابل با آنها برخورد کرده است. این کشورها که برای چند قرن تحت سلطه استعارگران اروپایی بودند پس از استقلال سیاسی نیز همچنان از بعد امنیتی همچنان تحت نفوذ غربیها قرار داشتند و نمی‌توانستند سیاست مستقلی در عرصه بین‌المللی در پیش بگیرند. با کودتاهای اخیر در کشورهای مالی، نیجر و بورکینافاسو که به نفوذ نظامی فرانسه و آمریکا پایان داد، چین قصد دارد تا با همکاری‌های نظامی با این کشورها اجازه ندهد تا با نفوذ مجدد غرب، این ملتها دوباره درد و رنج استعمار را بچشند.
کشورهای غربی در بین مردمان آفریقا منفور شده‌اند و دنبال شرکای جدیدی می‌گردند که با آنها برخورد دوستانه داشته باشد. چین و روسیه در دو سال اخیر تحت تاثیر تحولات جهانی، به سمت تاسیس نظم نوینی در جهان بدون غرب پیش می‌روند و در این نظم جدید آفریقا به دلیل موقعیت استراتژیک و داشتن منابع طبی فراوان و بکر، نقش مهمی در تقویت این ساختار سیاسی و امنیتی نوین برعهده خواهد داشت و به همین دلیل منطقه ساحل برای چین اهمیت به سزایی دارد.
