الوقت- انتشار خبر اعدام شیخ باقر نمر روحانی شیعی عربستان در دومین روز از آغاز سال 2016 میلادی به احتمال زیاد یکی از عجیب ترین و در عین حال تاسف بارترین جنایات حقوق بشری در این سال خواهد بود. اعدام شیخ عربستانی در حالی صورت گرفته که پیش از این بسیاری از رهبران کشورها و مجامع حقوق بشری نسبت به حکم اعدام وی واکنش نشان داده و خواستار لغو آن شده بودند. همچنین ترس از واکنش های داخلی در عربستان بویژه در مناطق شرقی این کشور، طی ماه ها اجرای حکم اعدام شیخ نمر را به تعویق انداخت تا آن که سرانجام در خبری غیره منتظره اجرای اعدام شیخ نمر در تاریخ دوم ژانویه 2016 از جانب وزارت کشور عربستان سعودی تائید شد و خیلی زود این خبر به سرخط رسانه های منطقه ای و بین المللی تبدیل گردید. اما براستی شیخ باقر نمر، روحانی شیعی عربستان که بود؟
شیخ نمر باقر النمر در منطقه العوامیه از استان قطیف در شرق عربستان در سال 1379 قمری/1959 میلادی در خانواده‌ای شیعه مذهب و اهل علم و خطابه پرورش یافت. پدر وی حاج علی بن ناصر آل نمر یکی از خطبای معروف منطقه شرقیه بود. شيخ النمر تحصیلات خود را در شهر العوامیه آغاز کرد و تا پایان دوره راهنمایی آنجا بود. در سال 1399ه.ق به ایران آمد و به دروس حوزوی پرداخت و تحت اشراف و تربیت سید محمدتقی مدرسی، پسر خواهر مرحوم سید محمد شیرازی، در مدرسه قائم تهران در پاکدشت قرار گرفت. پس از 10 سال تحصیل علوم حوزوی و بحث و درس به سوریه رفت و در کنار بارگاه مرقد حضرت زینب(س) در حوزه علمیه حضرت زینب(س) درس‌های زیر را فرا گرفت:
1. علم اصول (اصول المظفر) و رسائل شیخ انصاری و کتاب آخوند خراسانی؛
2. فقه و لمعه دمشقیه شهید اول، جامع المدارک خوانساری، مکاسب شیخ انصاری و مستمسک عروه الوثقی آیت‌الله حکیم.
استادان نمر عبارت بودند از:
درس خارج: سید محمدتقی مدرسی
درس خارج: سید عباس مدرسی
درس خارج: آیت‌الله خاقانی
دروس عالی: شیخ وحید افغانی
دروس اخلاق در قم: مرحوم سید محمد شیرازی
ایشان به تدریس دروس مکاسب و کفایه مي‌پرداخت و چندین دوره در سوریه و تهران کتاب‌های لمعه دمشقیه، جامع المدارک،مستمسک العروه الوثقی شهید صدر و جزوه‌های دیگر تدریس مي‌كرد.
پس از بازگشت به عربستان مرکز مذهبی «الامام القائم»(عج) را در شهر العوامیه تأسیس کرد که در واقع سنگ بنای تأسیس«مرکز اسلامی» در سال 2011 بود.
پشتوانه فكري و تحقيقاتي
شیخ نمر در مدارس جریان شیرازی‌ها و مدرسی‌ها به تحصیل مشغول و تحت تأثیر تعالیم همان حوزه بود. در این مدارس سبک و سیاق سنتی بسته و محدود به استادان جریان دارد.
روال تدریس حوزه شیرازی یا پسر خواهر ایشان (سید محمدتقی مدرسی) خیلی فشرده است. در چهار ماه اول معمم مي‌شوند ماه پنجم برای تبلیغ اعزام و در عرض چهار سال آیت‌الله می‌شوند. در نحوه تدریس برای مثال وقتی درباره جامع المقدمات بحث می‌کنند به حواشی جامع المقدمات می‌پردازند و از متن اصلی دور مي‌شوند.
شاید در روز هفت صفحه از کتاب‌های درسی را بیشتر نخوانند، چون به شاگرد سفارش می‌کنند بعضي از صفحات را رها کند یا کتاب‌های خلیل جبران خلیل می‌خوانند تا ادبیات و بیان آنها مرتب و منظم شود و برای ورود به اجتماع به منظور بیان مسائل شرعی و تبلیغ اسلام به سبک و روش جماعت شیرازی آمادگي پیدا کنند.[1]
آقاي نمر نيز همچون بسياري از شيعيان دنيا تحت تأثير آیت الله خمینی(ره) و آیت‌الله خامنه‌ای، قرار گرفت و فطرت پاکش به سمت تحول و انقلابی‌گری کشیده شد. نمر به شاگردش گفته بود که اگر آقای مدرسی به من اجازه اجتهاد دهد و بگوید دست از انقلاب اسلامی و امام خمینی(ره) بردار، آن اجازه اجتهاد را پاره خواهم کرد و به فعالیت خودم ادامه خواهم داد. با اينكه نمر در جو سنتی و بسته حوزه شیرازی‌ها تحصیل کرده بود، اما تحت تأثیر این جو قرار نگرفت و به صورت یکپارچه براي قیام و انقلاب و حرکت دادن مردم به سمت رهایی از نظام آل سعود و آل خلیفه در بحرین فعالیت می‌کرد و هرگز راضی به سکوت و سازش و همکاری با نظام وهابی نبود و تسلیم نشد. این روش و منش حتی به خانواده و اطرافیان ایشان سرایت كرده است.
فعاليت‌ها
شیخ نمر، از جمله روحانیون فعال در منطقه الشرقیه عربستان، طی سال‌های قبل فعالیت‌های خود را بر مبارزه با حکام فاسد و مستکبر حوزه خلیج فارس متمرکز کرده بود و پس از آغاز اعتراض‌های مردمی در مناطق شرقی عمدتاً شیعه‌نشین عربستان سعودی، فعالیت‌های خود را بر مبارزه با خاندان‌های حاکم بر عربستان و بحرین متمرکز کرد. وي بارها در زمان‌های متفاوت مورد آزار و اذیت نیروهای اطلاعاتی سعودی قرار گرفت از جمله زنداني خانگی شد، اما هیچ‌کدام از اين توبيخ‌هاي متعدد مانع از فعالیت وي نشد.
نخستین بازداشت شیخ نمر به می 2006 باز می‌گردد. شیخ به محض بازگشت از سفر کوتاه‌مدتش به بحرین، به دلیل مشارکت در همایش بین‌المللی قرآن کریم از سوی نیروهای امنیتی رژیم سعودی بازداشت شد. اتهام شیخ این بود که در این همایش در عریضه‌ای از رژیم سعودی خواسته بود به قبرستان بقیع رسیدگی كند، مذهب تشیع را به رسمیت بشناسد و شیوه‌های آموزشی و درسی کنونی حاکم بر عربستان را تغییر دهد یا لغو کند. دومين بار در 22 آگوست 2008 در شهر قطیف به دست نیروهای امنیتی رژیم سعودی بازداشت شد. اتهام شیخ بنابر ادعای رژیم سعودی، درخواست از شیعیان مناطق شرقی عربستان برای آماده شدن به منظور دفاع از خود و جامعه خویش بود که رژیم ادعا می‌کرد این سخنان نمر به معنی تحریک شیعیان عربستانی برای جدایی از حکومت مرکزی است. رژیم سعودی از بیم قیام مردمی و خشم و غضب شیعیان مناطق شرقی عربستان، شیخ نمر را 24 ساعت پس از بازداشت آزاد کرد.
در سال 2008 آیت‌الله النمر به استان دحام فراخوانده شد، اما نرفت؛ در نتیجه نیروهای امنیتی وی را بازداشت و مجبور به امضای تعهدی کردند که بر اساس آن دیگر اجازه سخنرانی نداشته باشد. او نیز زیر بار این تعهد نرفت و به زندان افتاد، اما رژيم از ترس خشم شیعیان پس از یک شبانه‌روز مجبور به آزادی وي شد.
8 ژوئیه 2012 حادثه ی درگیری آل سعود با شیخ نمر را باید نقطه عطف مهمی در تاریخ روابط نمر و آل سعود برشمرد که سبب شد تا نیروهای امنیتی سعودی پس از شلیک به سمت وی و زخمی کردن شیخ او را بازداشت کنند. سخنگوی حکومت سعودی در آن زمان پس از بازداشت شیخ نمر در سخنانی اظهار کرد که دستگاه امنیت یکی از «فتنه‌انگیزان» شورا را بازداشت کرد و چون هنگام بازداشت از خود مقاومت نشان داده و اقدام به شلیک به سمت نیروهای امنیتی کرده این نیروها بلاجبار وی را هدف قرار دادند. برادر شیخ نمر توضیح می دهد که: خبر بازداشت شیخ نمر را در دفتر کارم به من دادند به همین سبب با سرعت خود را به محل اتفاق رساندم. و در آنجا با خودرویی که با دیوار اصابت و لکه‌های خونی که زمین را رنگین کرده بود، مواجه شدم. وی می‌افزاید: البته انتظار بازداشت وی توسط رژیم را داشته چون او زبان گزنده علیه رژیم داشت.»
دستگیری دیگر شیخ نمر آل نمر در ۱۱ ژوئیه ۲۰۱۳ در اثر حملهٔ مسلحانهٔ نیروهای امنیتی به وقوع پیوست که وی را به مکان نامعلومی انتقال دادن. پس از آن در نوامبر ۲۰۱۴، حکم اعدام نمر از جانب دادگاه ویژهٔ جزایی عربستان سعودی اعلام شد و وی محکوم به مرگ از طریق گردن زدن با شمشیر شد . مردم عربستان با برگزاری تظاهرات گسترده در شهر قطیف تحت عنوان یوم النمور، آزادی شیخ نمر باقر النمر را خواستار شدند. همچنین پس از این تظاهرات، هزاران تن از مسلمانان شیعهٔ القطیف در شرق عربستان سعودی در مراسم تشییع جنازهٔ مردی شرکت کردند که در جریان تظاهراتی در اعتراض به دستگیری شیخ نمر باقر النمر، روحانی برجستهٔ شیعه کشته شده بود.
در ۴ مارس ۲۰۱۵ دادگاه تجدید نظر شیخ نمر را به اتهام اطاعت نکردن از ولی امر به اعدام محکوم کرد. دادگاه تجدید نظر، اتهامات مطرح شده علیه شیخ نمر با حکم صادر شده از سوی دادگاه پیشین وی (دادگاه بدوی) که "محاربه" بود را متناسب ندانست و اعلام کرد که "قتل تعزیری" یا همان اعدام با "جرم‌های ارتکابی از سوی متهم متناسب است . برادر شیخ نمر خبرهای منتشر شده مبنی بر اینکه حکم اعدام شیخ نمر النمر از سوی دادگاه تجدید نظر عربستان تأیید شده را تکذیب کرد.اما در نهایت وزارت کشور عربستان سعودی در ۲ژانویه ۲۰۱۶ خبر اجرای حکم اعدام شیخ نمر را منتشر کرد.
جواد مددی
