الوقت- در پی بازگشت سوریه به اتحادیه عرب آنهم با حضور بسیار مهم بشار اسد در خاک عربستان سعودی، باید بخش مهمی از روابطی خارجی این کشور که در دوران بحران داخلی دچار آسیب جدی شده بود را ترمیم یافته تلقی کرد. با این حال فارغ از دشمنی تاریخی با رژیم اشغالگر صهیونیستی، یک پرونده بر زمین مانده مهم برای حل و فصل تمامی تنش‌ها در روابط منطقه ای سوریه باقی مانده است که آن هم اختلافات با ترکیه است.
اگرچه طی ماه‌های گذشته گام‌های بسیار خوب و مؤثری در قالب مذاکرات سه و چهارجانبه مسکو (متشکل از ایران، روسیه سوریه و ترکیه) در پیشبرد پایان بخشیدن به یک دهه روابط مخاصمه‌آمیز دو کشور همسایه برداشته شده است و حتی گمانه‌زنی‌های جدی در مورد احتمال دیدارقریب الوقوع روسای جمهور دو طرف مطرح می‌شد، اما با این حال بروز برخی شواهد جدید نشان می‌دهد که هنوز فاصله قابل توجهی تا تحول کامل در روابط سوریه و ترکیه وجود دارد.
از یکسو در حالی که دمشق بارها خواهان اقدام جدی آنکارا برای عقب‌نشینی از مناطق اشغال شده در شمال سوریه و پایان دادن به حضور نظامی غیرقانونی و نامشروع در این مناطق شده است و انتظار می‌رفت با شکل‌گیری مذاکرات مستقیم سیاسی و دیدارهای متعدد مقامات دو کشور گام‌هایی در این جهت برداشته شود اما شواهد نشان می‌دهد که مقامات ترک همچنان با بهانه‌تراشی‌های گوناگون از این خواسته سرباز می‌زنند و بر تداوم فعالیت‌های نظامی در خاک سوریه اصرار دارند.
اردوغان اخیراً (جمعه گذشته) تأکید کرد که این کشور قصد ندارد نظامیان خود را از سوریه خارج کند و در این کشور باقی خواهند ماند. رئیس جمهور کنونی ترکیه در گفت‌وگو با شبکه خبری سی ان ان مدعی شد که علت باقی ماندن نظامیان ترکیه در سوریه این است که «تهدید تروریستی علیه کشور ما [از سوریه] همچنان پابرجاست. تنها علت حضور نظامی ما در سوریه، مبارزه با تروریسم است.»
همچنین خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه نیز در کنفرانسی تحت عنوان «ضدتروریسم و سوریه» بر تداوم حملات ارتش ترکیه به شمال سوریه و عراق اصرار ورزید و طرح ایده «ما در سوریه چه می کنیم؟» از سوی برخی مخالفان در ترکیه را «جاهلانه و خجالت آور» خواند و مخالفان حضور نظامی ترکیه در شمال عراق و سوریه را عده ای غافل دانست و مدعی شد که اگر ترکیه از ایجاد کریدور ترور در شمال سوریه جلوگیری نمی کرد، در حال حاضر با مشکل بزرگ غیرقابل کنترلی رو به رو بود. علاوه بر این وی از موضع برخی سیاستمداران ترکیه در فضای تبلیغات انتخاباتی و زیر سوال بردن برنامه های نظامی ترکیه در داخل و خارج این کشور انتقاد کرد و آنها را به آسیب زدن جدی به ترکیه به خاطر جاه‌طلبی شخصی و اهداف و مقاصد سیاسی متهم نمود.
بازگشت اردوغان پس از نفس آسوده از انتخابات؟
تردیدی نیست که اصرار ترکیه بر تداوم حضور اشغالگرانه نظامی در خاک سوریه در تضاد با روح مذاکرات تنش‌زدایی ماه‌های اخیر با دمشق قرار دارد و موضع‌گیری‌های مکرر دولتمردان سوری مبنی بر لزوم احترام ترکیه به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی این کشور و خروج بی قیدوشرط نظامیان ترک موید این امر است و طبیعتاً اردوغان نیز نمی‌تواند از تأثیر منفی مواضع‌اش بر روند مذاکرات بی‌اطلاع باشد. بنابراین در حالی که اردوغان طی ماه‌ه‌های پیش از انتخابات به شدت در پی ترتیب دادن دیدار مستقیم با بشار اسد بود و برای عادی‌سازی مناسبات با دمشق عطش فراوانی داشت، اکنون این سنگ‌اندازی جدید اندکی پس از انتخابات باید دلیل قابل ارائه ای داشته باشد که به احتمال زیاد هم مربوط به نتایج انتخابات است.
اردوغان در شرایطی بر تنش زدایی با دولت سوریه اصرار می‌ورزید و حتی متحدان سوریه یعنی ایران و روسیه را برای تحقق آن به مدد طلبید که نظرسنجی‌ها وضعیت او و حزب عدالت وتوسعه را در انتخابات نامساعد و در معرض از دست دادن قدرت نشان می‌دادند که عمده ترین دلیل آن نیز شرایط اقتصادی بحرانی ترکیه طی سالیان اخیر و نارضایتی شهروندان از این موضوع برآورد می‌شد. در چنین وضعیتی انتقادات تند اپوزوسیون از سیاست خارجی تنش‌آفرین دولت اردوغان در سوریه که به هجوم میلیونی آوارگان به خاک ترکیه انجامیده و به زعم آنها خروج 3 و نیم میلیون آواره راه تنفسی برای اقتصاد بیمار ترکیه بوجود می‌آورد، موجب شد تا اردوغان برای گرفتن این سلاح سیاسی انتخاباتی از مخالفان سراسیمه به سراغ میز مذاکره با دولت سوریه برود.
با این حال فتح چشمگیر پارلمان توسط حزب عدالت وتوسعه و برتری نسبی اردوغان بر کمال قلیچدار اوغلو در دور اول انتخابات، برخلاف بیشتر نظرسنجی‌ها، چیزی است که شاید خیال اردوغان را راحت کرده تا مجدداً به پاشنه سابق برگردد.
دست اردوغان همچنان زیر ساتور اسد
در این میان اما حتی اگر اردوغان موفق شود بار دیگر ردای ریاست جمهوری ترکیه را برتن کند او وعده بزرگی در مورد بازگرداندن 3 و نیم میلیون آواره سوری در اینده نزدیک داده است که نمی تواند از اجرای این وعده صرف نظر کند و طبیعتاً بازگرداندن آوارگان بدون هماهنگی و همکاری دولت سوریه غیرممکن به نظر می‌رسد. از طرف دیگر واضح است که سیاست گذشته بحران سازی در سوریه کاملاً شکست خورده و افکار عمومی ترکیه نیز دیگر از ماجراجویی‌های اردوغان در خاک سوریه حمایت نمی‌کنند.
مضاف بر آن، آنکارا دیر یا زود با این واقعیت نیز روبه رو خواهد شد که سوریه پس از بازگشت دمشق به اتحادیه عرب و تقویت روابط با دول عربی به دنبال استفاده از این ظرفیت سیاسی جدید برای محکومیت بین المللی تداوم اشغالگری ترکیه به عنوان عاملی بی ثبات ساز و در حمایت از تروریسم خواهد بود. در همین راستا در نشست اخیر اتحادیه عرب در جده عربستان سعودی که با حضور بشار اسد رنگ و بوی دیگری نسبت به نشست‌های سالهای گذشته داشت، رئیس جمهور سوریه با برشمردن تهدیدات مشترک کنونی و آینده کشورهای عربی، از دخالت‌های خارجی و نئوعثمانی‌گری دولت ترکیه به عوان دو تهدید بزرگ اسم برد. موضوعی که نشان می‌دهد علی رغم چندین دور مذاکره با ترکیه، دمشق همچنان نسبت به اهداف و نیات آنکارا بی اعتماد است؛ درسی که اسد از یک دهه دست و پنجه نرم کردن با شخص اردوغان آموخته است و مواضع اخیر سلطان ترک به خوبی نشان داد که چرا رئیس جمهور سوریه در این مدت تمایلی به دست دادن با او نداشت.
