به گزارش الوقت – از زمان روی کار آمدن دولت موقت طالبان در آگوست 2021، پرونده بازگشت مهاجران افغعانستان بزرگترین دغدغه این گروه بوده است و تلاشش می‌کند با کمک ایران و دیگر کشورهای منطقه هر چه سریعتر آنرا به سرانجام برساند. در همین رابطه، هیئت مشترک وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان افغانستان در روزهای اخیر در سفر به تهران با نمایندگان مهاجرین مقیم سیستان و بلوچستان و نیز قم در ایران دیدار کرد. بر اساس اطلاعیه منتشر شده توسط وزارت مهاجرین افغانستان، نمایندگان مهاجرین در این دیدار مشکلات جامعه مهاجر را با هیئت کابل در میان گذاشتند و در مقابل نیز هیئت طالبان وعده داد تا مشکلات آنها را در اسرع وقت با مقامات ارشد افغانستان در میان بگذارد. گفتنی است که در ملاقات میان هیئت یاد شده و نمایندگان مهاجرین افغانستانی در شهر قم، فضل محمد حقانی، سفیر افغانستان در ایران نیز حضور داشت. اخیرا نیز حسن کاظمی قمی، سفیر ایران در کابل، با مقامات طالبان درباره تسهیل بازگشت مهاجران گفتگو کرده بود.
از زمان قدرت گیری طالبان، نشستهای زیادی بین مقامات این گروه با نمایندگان کشورهای منطقه برای بازگشت مهاجران به افغانستان برگزار شده و دستاوردهایی هم در این زمینه حاصل شده است.
در آذرماه سال گذشته نشست همکاری میان افغانستان، ایران، پاکستان، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان مللدر تهران برگزار شد و هیئت طالبان وعده داد که به درخواست طرفهای مشارکت کننده در این نشست برای بازگرداندن میلیونها مهاجر افغان رسیدگی کند و کارهای زیادی در این زمینه انجام شده است. عبدالمطلب حقانی، سخنگوی وزارت مهاجرین و عودت کنندگان، در روزهای اخیر گفته که بیش از 820 هزار نفر در یکسال گذشته از ایران به افغانستان برگشته‌اند و از میان این شمار مهاجران، ۴۰۰ هزار تن آنان از ایران اخراج و به افغانستان بازگشته‌اند. مهاجرت غیرقانونی و نداشتن اسناد از علت‌های اخراج عنوان شده است.
ایران در چهار دهه اخیر میزبان بزرگترین جامعه پناهندگان دنیا به خصوص شهروندان افغانستانی بوده است. ایران حتی در دوران جنگ تحمیلی و تحریم‌های ظالمانه دهه‌های اخیر هم حاضر به قطع ارائه خدمات به میلیونها نفر از اتباع افغانستانی نشد. بر اساس آمارها، بیش از شش میلیون مهاجر افغانستان در حال حاضر در ایران و پاکستان بسر می‌برند و انتظار می‌رود دولت موقت هر چه سریعتر به وعده‌های خود عمل کرده و روند بازگشت این افراد را فراهم کند.
از آگوست 2021 که طالبان کابل را تصرف کرد، صدها هزار نفر از مردم افغانستان از ترس آزار و اذیت طالبان، تهدیدات امنیتی، فقر و نرخ بالای بیکاری از کشور خود به ایران و پاکستان گریخته‌اند.
از آنجا که اکثر مهاجران افغانستانی به صورت غیرقانونی وارد ایران شده‌اند، با چالش‌ها و مشکلات متعددی مواجه بوده‌اند و از طرفی برای کشور میزبان هم مشکلات عدیده‌ای را ایجاد کرده‌اند و به همین دلیل مقامات جمهوری اسلامی سعی دارند هر چه سریعتر به وضعیت این افراد سر و سامان دهند. در شرایط کنونی جهان که کشورها با مشکلات عمده اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند، تداوم حضور میلیونها مهاجر غیرقانونی، چالشهای جدیدی را برای جمهوری اسلامی ایجاد خواهد کرد.
تداوم مهاجرت غیرقانونی افغانها
درحالی که ایران و دولت موقت طالبان تلاش می‌کنند مهاجران افغان را به سرزمین خود بازگردانند اما گویا شرایط داخل افغانستان به گونه‌ای است که به جای جذب مهاجران، آنها را دفع می‌کند و عده‌ای زندگی در کشورهای دیگر را به سکونت در افغانستان ترجیح می‌دهند.
سایت «طلوع نیوز» افغانستان در این باره گزارش داد، شهروندان افغان می‌گویند که شرایط اقتصادی کشورشان مناسب نیست و برای تامین هزینه خانواده‌هایشان، ناگزیر هستند دست به مهاجرتهای غیرقانونی بزنند. بر اساس این گزارش، فقر و بیکاری در کشور سبب شده است تا روزانه صدها شهروند کشور به صورت غیرقانونی راهی ایران شوند. مقامات طالبان گفته‌اند که قاچاقچیان انسان به دلیل منافع خود مهاجران را به صورت غیرقانونی از افغانستان خارج می‌کنند و به آنها هشدار داده‌اند که از فریب دادن شهروندان دست بردارند.
مهاجرت غیرقانونی افغانها به ایران و سایر کشورهای منطقه همه اقدامات انجام شده برای بازگشت مهاجران را بی‌اثر خواهد کرد و به نوعی دور باطل همچنان تکرار خواهد شد. چرا که به همان تعداد افرادی که از ایران خارج می‌شوند، عده‌ای دیگر به صورت غیرقانونی جای آنها را پر می‌کنند. بنابراین، دولت طالبان باید تمهیداتی در این باره بیندیشد تا از موج جدید مهاجرتهای غیرقانونی به منطقه جلوگیری کند.
فقر و بیکاری علل اصلی مهاجرت غیرقانونی افغانها به کشورهای همسایه است و تا زمانی که شرایط اقتصادی در افغانستان مهیا نشود، حل این بحران انسانی دشوار و بلکه غیرممکن خواهد بود. سازمان ملل و دیگر نهادهای حقوق بشری باید بیش از پیش به وضعیت اقتصادی افغانستان توجه کنند. گزارشهای سازمان ملل و سازمان برنامه جهانی غذا، حاکی از این است که حدود 90 درصد مردم افغانستان در فقر به سر می‌برند و اگر اقدامی برای بهبود وضعیت میلیونها افغان انجام نشود، موج مهاجرتهای غیرقانونی در آینده شدت خواهد گرفت.
هر چند آژانس پناهجویان سازمان ملل برای هر پناهجوی ثبت‌نام شده که فرم بازگشت داوطلبانه معتبر دارند 375 دلار کمک نقدی اختصاص داده است اما با توجه به بحران فراگیر اقتصادی در افغانستان، چنین کمکهای ناچیزی نمی‌تواند دردی از مشکلات افغانها را دوا کند و به حمایتهای جهانی بیشتری نیاز است و بیش از همه کشورهای غربی که مسئول این وضعیت فاجعه بار اقتصادی و ناامنی در افغانستان هستند، باید اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهند.
آمریکا از زمان قدرت گیری طالبان، بیش از 7 میلیارد دلار از داراییهای افغانستان را بنا به دلایل سیاسی مسدود کرده است و اجازه نمی‌دهد دولت موقت طالبان از این داراییها استفاده کند. در صورتی که این منابع مالی، آزاد شود بخش زیادی از مشکلات معیششتی افغانها حل خواهد شد اما غربیها کماکان به بی‌ثبات سازی در افغانستان ادامه می‌دهند و با این اقدامات، جان میلیونها انسان را به گروگان گرفته‌اند.
ایران در چهار دهه گذشته بیش از توان خود برای مهاجران افغانستان وقت و سرمایه گذاشته و جور کم کاری جامعه جهانی را کشیده است ولی اکنون شرایط افغانستان به گونه‌ای ایجاب می‌کند که همه کشورها برای بهبود اوضاع معیشتی افغانها دست بکار شوند. در صورتی که جامعه جهانی در رسیدگی به وضعیت اقتصادی افغانستان اهمال کاری کند، در آینده باز هم شاهد موج جدید مهاجرتها خواهیم بود که نه تنها برای کشورهای منطقه بلکه برای جهانیان نیز خطرآفرین خواهد بود.
