الوقت- درحالی که با وقوع درگیری بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان در روزهای اخیر نگرانیها نسبت به شعله‌ور کردن جنگ در این منطقه افزایش یافته است اما این بحران فرصت مناسبی را برای آمریکاییها فراهم کرده تا از آب گل‌الود ماهی بگیرند. نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا که این روزها بیش از مقامات دولتی این کشور در عرصه دیپلماسی فعال است، پس از سفر تنش‌آمیز خود به تایوان در ماه آگوست، این بار منطقه بحران خیز دیگری را برای جنگ افروزی انتخاب کرده است. به همین منظور، پلوسی روز یکشنبه در صدر هیاتی از نمایندگان مجلس از ایالت کالیفرنیا وارد ارمنستان شد، زیرا کالیفرنیا پذیرای یکی از بزرگترین جمعیت‌های ارمنیان در دنیاست.
سفارت آمریکا در ایروان اعلام کرد که قرار است پلوسی در این سفر با نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان دیدار و گفتگو کند. به گفته پلوسی، سفر هیئت نمایندگان کنگره به ارمنستان نماد قدرتمندی از تعهد راسخ این کشور به صلح و دموکراسی در ارمنستان و ثبات و امنیت در منطقه قفقاز است. پلوسی تاکید کرد که طی نشست‌های کاری با سران دولت، اعضای جامعه مدنی و اعضای نهادهای امنیتی حمایت قوی و مداوم ایالات متحده را به عنوان رئیس گروه مینسک جهت حل‌وفصل مناقشه قدیمی قره‌باغ مطرح خواهد کرد. پلوسی عالی رتبه‌ترین مقام آمریکایی است که از زمان استقلال این کشور در سال ۱۹۹۱، به آنجا سفر می‌کند.
اگرچه سفر پلوسی به ارمنستان در آستانه انتخابات میان دوره‌ای کنگره می‌تواند نشانه‌ای برای جلب نظر لابی قدرتمند ارمنی در آمریکا باشد تا در انتخابات از نمایندگان دموکرات حمایت کنند اما مهمتر از مسائل سیاسی داخلی، این سفر بیشتر با تحولاتی گره خورده که در عرصه بین‌المللی به وقوع پیوسته است. سفر پلوسی به ایروان هر چند در ظاهر برای برقراری ثبات و جلوگیری از تشدید تنش بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان انجام می‌شود اما در پس این اقدام اهداف دیگری نهفته است. سفر پلوسی به ارمنستان درحالی انجام می‌شود که روسیه و غرب بر سر بحران اوکراین در مقابل هم صف‌آرایی کرده‌اند و از آنجاکه مقامات آمریکایی از هر فرصتی برای ضربه زدن به رقیب سنتی خود استفاده می‌کنند، لذا بحران قره‌باغ این شانس را در اختیار واشنگتن قرار داده تا برنامه‌های ضد روسی خود را عملی کند.
باتوجه به اینکه سفر پلوسی تنها به یکی از کشورهای طرف درگیری انجام می‌شود نشان می‌دهد که هدفش ثبات سازی در منطقه نیست و این اقدام می‌تواند محرکی برای تشدید تنشها در منطقه باشد. درگیری در قره‌باغ که هزاران کلیومتر از مرزهای آمریکا و اروپا فاصله دارد فرصت خوبی برای مقامات کاخ سفید است تا با دامن زدن به آن، بتوانند مرزهای جنوبی روسیه را ناامن کنند. زیرا در صورت وقوع جنگ تمام عیار در منطقه مثل آن چیزی که سال 2020 رخ داد، سبب می‌شود تا روسیه بخشی از توجه و توان نظامی خود را برای از بین بردن این تنشها مصروف کند و در این صورت زمینه برای اوکراینی‌ها فراهم می‌شود تا شاید بتوانند پیروزیهایی را در مقابل ارتش روسیه به دست آورند. یعنی آمریکاییها با یک تیر دو نشان خواهند زد، هم در اوکراین می‌توانند ضرباتی را به مسکو وارد کنند و هم در قفقاز جنوبی، هزینه‌های آن را افزایش دهند.
هر چند آمریکا در مسئله قره باغ در سه دهه گذشته همواره موضع بیطرفانه داشته و سعی کرده تا روابط خود با هر دو طرف درگیری را حفظ کند اما تحولات جهانی سبب شده تا این کشور رویکرد خود را متناسب با شرایط به وجود آمده تغییر داده و به سمت یکی از طرفین متمایل شود. همچنانکه، سخنان آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا که چند روز پیش آذربایجان را به حمله به ارمنستان و زیرساخت‌های این کشور متهم کرده بود به نوعی جانبدارانه بود و سفر پلوسی هم در راستای حمایت از ایروان در مقابل باکو انجام می‌شود. همچنانکه پلوسی دیروز به محض ورود به ایروان، طرف آذربایجانی را به تنش‌آفرینی در قره‌باغ متهم کرد و با بیان اینکه مسئولیت هر گونه درگیری به گردن مقامات باکو است، گفت، ما قاطعانه از طرف کنگره این حملات را که چشم‌انداز توافق مورد نیاز صلح را تهدید می‌کند محکوم می‌کنیم.
بهره‌برداری از جدایی مسکو - ایروان
باتوجه به اینکه روسیه از زمان استقلال ارمنستان، بزرگترین حامی نظامی و سیاسی این کشور در مقابل جمهوری آذربایجان بود و اجازه لشگرکشی به نیورهای باکو در قره‌باغ را نمی‌داد اما از دو سال پیش که نیروهای آذربایجان بسیاری از مناطق قره‌باغ را آزاد کردند حمایت مسکو از ایروان هم تا حدی کاهش یافت. در درگیریهای اخیر هم که ارمنستان از روسیه خواست تا از این کشور در برابر جنگ افروزی باکو حمایت کند اما مقامات مسکو پاسخی ندادند و تنها دو طرف را به خویشتنداری دعوت کردند. کاهش حمایتهای روسیه از ارمنسان که بیشتر به خاطر دلمشغولی روسها در اوکراین است، شرایط مساعدی را برای آمریکا فراهم کرده تا بتواند از خلاء سیاسی به وجود آمده در روابط مسکو و ایروان به نفع خود بهره‌برداری کند و سفر نانسی پلوسی هم بر این اساس انجام می‌شود تا علی‌الظاهر ارمنستان را به حمایتهای سیاسی و یا احتمالا نظامی واشنگتن دلگرم کند. همان کاری که پیشتر در تایوان انجام داده بود تا به حمایتهای واشنگتن از این جزیره در مقابل چین تضمین دهد.
پیام واشنگتن به باکو
سفر پلوسی به ارمنستان به سیاست جمهوری آذربایجان در نحوه مواجهه با غرب نیز ارتباط دارد. باتوجه به اینکه آذربایجان از دو سال پیش همراستا با برنامه‌های ترکیه در منطقه به سمت روسیه متمایل شده و تا حدی با سیاستهای غرب زاویه پیدا کرده است به همین خاطر، مقامات آمریکایی سعی دارند با حمایت سیاسی از ایروان، به باکو این پیام را بدهند که در صورت نزدیکی به مسکو، از حمایتهای غرب در عرصه جهانی بی‌نصیب خواهند شد.
از طرفی، موضع‌گیری غربیها نسبت به تنشها در قره‌باغ هم در تضاد با سیاستهای باکو است. باتوجه به اینکه اروپا و آمریکا سعی دارند تا آذربایجان را به اجرای توافقات «مینسک» که در دو دهه گذشته انجام شده است وادار کنند و از این طریق اجازه ندهند تا باکو مناطقی از قره‌باغ را که تحت کنترل ارمنستان است پس بگیرد، همین مسئله مقامات باکو را به شدت عصبانی کرده است. زیرا دولتمردان باکو بر این باورند که وقتی می‌توانند به پشتوانه قدرت نظامی خود مناطق اشغال شده از سرزمین خود را از ارمنستان پس بگیرند چرا باید به دیپلماسی دیکته شده غربیها که مانع جدی در مسیر پیشروی آنهاست تن دهند. زیرا غربیها به عنوان ضامن توافقات مینسک تمایلی ندارند وضعیت مرزهای ترسیم شده بین آذربایجان و ارمنستان بهم بریزد و این با خواسته باکو در تضاد است که سعی دارد همه سرزمینهای متعلق به خود را دوباره پس بگیرد.
هر چند پلوسی سفر خود را با هدف تحقق صلح در قره‌باغ عنوان کرده اما تجربه نشان داده که هر جای بحران خیزی که آمریکاییها پا گذاشتند جز جنگ و ویرانی عاید ملتها نشده است. به همین خاطر، حضور قدرتهای خارجی در قفقاز جنوبی تهدید جدی برای بازیگران منطقه‌ای است که سعی دارند آتش جنگ بین باکو و ایروان را خاموش کنند. ایران یکی از این کشورهاست که همواره مخالفت خود را با تغییر چهره مرزها بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان اعلام کرده است و ورود قدرتهای بین‌المللی برای حل بحران قره‌باغ را که هدفی جز تنش آفرینی ندارد برنمی‌تابد. زیرا ایران معتقد است که حل بحران در منطقه باید به دست خود کشورهای حاضر در آن انجام شود و ورود قدرتهای خارجی نه تنها دردی از ملتها را دوا نخواهد کرد بلکه برعکس می‌تواند دامنه بحران را گسترش دهد.
آمریکا که با جنگ افروزی در اوکراین، تنش با روسیه را به سطح بی‌سابقه‌ای رسانده و جهان را با چالشهای بزرگی مواجه کرده است، اکنون سعی دارد با دامن زدن به بحران در قفقاز جنوبی، جبهه جدیدی را علیه مسکو باز کرده و هزینه‌های این رقیب را افزایش دهد. اما کشورهای منطقه که به سیاستهای شوم آمریکا آگاه هستند، با همکاری همدیگر اجازه موج سواری را به غربیها نخواهند داد تا بحران جدیدی برای جامعه جهانی ایجاد کند.
