الوقت- در حالی که رقابت میان دو بلوک شرق و غرب در نظام بین‌الملل از تقریبا 3 دهه گذشته به تاریخ پیوسته است، اما این روزها تشدید تنش‌ها در شرق اروپا همان رقابت‌های دوران جنگ سرد را تداعی می‌کند.
کمتر از یک ماه پیش بود که تنش در شرق اروپا بر سر عبور ناوهای جنگی اوکراینی از محدوده آب‌های سرزمینی روسیه به جنجال و تنش در روابط مسکو و کی یف و به تبع آن روسیه و کشورهای غربی منجر شد و حال به تازگی تشکیل ارتش مستقل کزوو تنش را به تنش‌ها در منطقه بالکان دامن زده است.
اما موضع‌گیری‌ها در مقابل تشکیل ارتش کوزوو به مانند یک معماست و حامیان و مخالفان آن دسته بندی جدیدی را در میان گروه‌بندی رایج میان کشورهای اروپایی و غربی نشان داده‌اند. در واقع از یک سو روسیه، اتحادیه اروپا و ناتو با تاسیس چنین ارتشی مخالفند و از سوی دیگر آمریکا و انگلیس به شدت از تشکیل چنین ارتشی حمایت می‌کنند.
به عبارت دیگر مواضع نزدیک ناتو و روسیه در مقابل آمریکا و بریتانیا بسیار کم سابقه و حتی شاید بی سابقه باشد، اما حال تنش بر سر موضوع ارتش کوزوو این جبهه گیری کم سابقه را به نمایش گذاشته است.
تشکیل جنجال آفرین ارتش کوزوو
جمعه هفته گذشته ۱۰۷نفر از نمایندگان پارلمان کوزوو به تاسیس ارتش این کشور رای مثبت دادند. این در حالی بود که ۹ تن از نمایندگان اقلیت صرب در پارلمان کوزوو در مخالفت با آن، رای‌گیری را تحریم کرده بودند.
طبق این لایحه قرار است نیروهای امنیتی کوزوو (KSF) به ارتش ملی این کشور تبدیل شود و تعداد نیروهای آن از دو هزار و ۵۰۰ نفر به پنج هزار نفر افزایش یابد. این ارتش در دفاع از کوزوو نقش اصلی را بر عهده خواهد گرفت.
نگرانی سازمان ملل
از سوی دیگر همزمان با اعلام تاسیس ارتش کوزوو شورای امنیت سازمان ملل به درخواست صربستان این موضوع را روز دوشنبه به بحث گذاشت و دبیرکل سازمان ملل نیز نگرانی خود را بابت تشکیل این ارتش ابراز کرد.
در این ارتباط ستفان دوجاریک، سخنگوی گوترش نیز گفت: دبیرکل سازمان ملل گفته است که قطعنامه ۱۲۴۴ شورای امنیت مصوب ۱۹۹۹ چارچوب حقوقی واحدی را برای حضور نیروهای امنیتی بین‌المللی کوزوو در زمینه مسؤولیت آن در جهت تضمین محیطی امن در این کشور ارائه می‌کند. بنابراین، هرگونه محدودیت در ارتباط با مسؤولیت‌های این نیروها مستوجب نقض این قطعنامه می‌شود.
در حال حاضر گوترش به تمامی طرف‌های دخیل این مساله تاکید کرده است تا از انجام اقداماتی که به تنش در مذاکرات تحت رهبری اتحادیه اروپا با هدف ایجاد ثبات در روابط بین بلگراد و پریشتینا(پایتخت کوزوو و صربستان) منجر می‌شود، اجتناب کنند.
مخالفان و موافقان ارتش کوزوو
تا کنون روسیه، سازمان پیمان آنلانیتک شمالی (ناتو) و صربستان با تأسیس ارتش کوزوو مخالفت کرده‌اند. همچنین مقامات صربستان نگران به خطر افتادن موقعیت اقلیت صرب در کوزوو هستند. حدود صد هزار اقلیت صرب در کوزوو زندگی می‌کنند.
ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو هم از تأسیس ارتش کوزوو انتقاد کرد و گفت که با وجود نگرانی‌ها و توصیه‌های اعضای ناتو چنین تصمیمی گرفته شده و این ائتلاف درباره سطح تعهدات خود در قبال این کشور بازنگری خواهد کرد. به گفته دبیر کل ناتو، تأسیس ارتش کوزوو می‌تواند به تنش‌های جدید منطقه‌ای دامن بزند و همچنین در ادغام کوزوو در ساختارهایی چون ناتو مشکلاتی را فراهم کند.
روسیه نیز تاسیس ارتش کوزوو را به عنوان "نقض فاحش قطعنامه 1244 شورای امنیت سازمان ملل" محکوم کرده و نسبت به امکان تشدید جدی تنش در وضعیت در منطقه بالکان هشدار داد.
وزارت خارجه روسیه تاکید کرد که مقامات مسکو امیدوارند که نیروهای بین المللی مستقر در کوزوو، بخصوص نمایندگان سازمان ملل، تدابیری برای جلوگیری از اجرای این تصمیم غیرسازنده اتخاذ کنند.
از سوی دیگر، آمریکا و انگلیس از تلاش‌های کوزوو برای ایجاد ارتش خود خود حمایت کرده‌اند، هرچند این حمایت با واکنش منفی صربستان مواجه شد و دولت صربستان تشکیل ارتش کوزوو را دست پخت آمریکا و انگلیس عنوان کرد.
چرا ارتش کوزوو جنجال آفرین شد؟
آن چه تشکیل ارتش کوزوو را جنجال آفرین و تنش‌ساز کرده است در واقع به عدم شناسایی این جمهوری یوگوسلاوی سابق از سوی صربستان باز می‌گردد. صربستان تاکنون از به رسمیت شناختن استقلال کوزوو که در سال ۲۰۰۸ اعلام استقلال کرد خودداری کرده و هرگز جدایی کوزوو را به رسمیت نمی‌شناسد.
از سوی دیگر صربستان و کوزوو ناگزیرند برای پیوستن به اتحادیه اروپا، خصومت های قدیمی خود را کنار گذاشته و روند عادی سازی مناسبات را آغاز کنند و به همین دلیل اتحادیه اروپا در برابر تاسیس ارتش کوزوو بصورت محتاطانه مخالفت کرده و شرط رفع اختلافات دوطرف را برای عضویت در این اتحادیه اعلام کرده است.
اما از طرف دیگر دولت ترامپ در آمریکا برخلاف اتحادیه اروپا موافق و حامی سرسخت تشکیل ارتش کوزوو است و اواخر سال گذشته و در پی اعمال فشار آمریکا بود که هاشم تاچی رئیس جمهور کوزوو پیشنهاد تاسیس ارتش مستقل را مطرح کرد.
علاوه بر واشنگتن، لندن نیز تشکیل ارتش کوزوو را در راستای امنیت این کشور تازه تاسیس ضروری عنوان کرده و برخلاف اتحادیه اروپا و ناتو، با تشکیل چنین ارتشی مخالف نیست.
در این میان به نظر می‌رسد آمریکا و انگلیس با حمایت از تاسیس ارتش کوزوو هدف مشترکی را دنبال می‌کنند.
به عبارت دیگر از آن جا که تاسیس ارتش کوزوو با ایجاد تنش و اختلافات جدید با صربستان مانع اساسی در راستای پیوستن این دو جمهوری یوگوسلاوی سابق به اتحادیه اروپا باشد، لذا اتحادیه اروپا با تشکیل آن بدلیل ماهیت تنش‌زای آن مخالف است.
اما دولت ترامپ طی دو سال گذشته نشان داده به شدت بدنبال تضعیف اتحادیه اروپاست و حمایت خود را تا کنون بارها از جدایی انگلیس از اتحادیه اروپا اعلام کرده و در این شرایط هر اقدامی که مانع گسترش اتحادیه اروپا شود با حمایت دولت ترامپ همراه خواهد و بنابراین از این رو است که حال واشنگتن خود را حامی تاسیس ارتش کوزوو نشان می‌دهد. در این میان بگذریم که برخی منافع اقتصادی برای فروش تسلیحات آمریکایی نیز به ارتش تازه تاسیس کوزوو می‌تواند یکی دیگر از دلایل حمایت ترامپ از تاسیس چنین ارتش پرتنشی باشد.
همین هدف تضعیف اتحادیه اروپا از سوی دیگر با اختلافات اخیر میان بریتانیا و اتحادیه اروپا نیز همسو است و لندن که در تلاش برای اجرای برگزیت به منظور خروج از اتحادیه اروپاست، در شرایط فعلی چندان تمایلی به گسترش این اتحادیه از خود نشان نمی‌دهد و بنابراین چندان عجیب نیست که انگلیس برخلاف اتحادیه اروپا از تشکیل ارتش کوزوو حمایت کند. در واقع لندن تمایلی به توسعه قدرت و گسترش اتحادیه اروپا ندارد تا در آینده همسایه یک بلوک قدرمند سیاسی که نفوذش تا شرق اروپا رفته، نباشد و از همین روست که حال انگلیسی‌ها نیز از تاسیس ارتش کوزوو که مانعی بر سر عضویت کوزوو و صربستان در اتحادیه اروپاست حمایت می‌کنند.
اما تشکیل ارتش کوزوو یک بخش تنش‌زای دیگر نیز دارد و آن مخالفت روسیه با آن است. مسکو نیز با توجه به رویکرد سنتی خود به کشورهای شرق اروپا به عنوان مناطق سنتی نفوذ، ترجیح می‌دهد اقدامات این کشورها همسو با مسکو دنبال شود و در این شرایط تشکیل ارتشی که با حمایت آمریکا همراه است و بطور طبیعی در آینده متکی به آموزش و تسلیحات آمریکایی خواهد بود، به هیچ عنوان با رضایت روس‌ها همراه نیست و از این رو روسیه به شدت با تشکیل چنین ارتش در کوزوو مخالف است. در مقابل واشنگتن نیز تاسیس این ارتش را به عنوان پایگاهی بالقوه برای توسعه حضور خود در شرق اروپا و در برابر روسیه ارزیابی کرده و از آن حمایت می‌کند و از همین روست که حال ارتش کوزوو محل اختلاف واشنگتن و مسکو نیز هست.
علاوه بر این جنبه دیگری از معمای چند وجهی ارتش کوزوو به مخالفت ناتو با تاسیس آن بازمی‌گردد. در واقع پس از تنش‌های صربستان و آلبانیتبارهای کوزوو در سال 1990 که به کشتار گسترده مسلمانان کوزوو منجر شد، با رای قطعنامه سازمان ملل، یگان هایی از ناتو در کوزوو مستقر شدند و حال تاسیس ارتش کوزوو در عمل می‌تواند موقعیت نیروهای ناتو در کوزوو را به خطر انداخته و منجر به خروج این نیروها شود. در این شرایط نیز هم سازمان ملل و هم ناتو به شدت با تشکیل چنین نیروی نظامی مخالف هستند، هرچند تاسیس این ارتش حامیان سرسختی در لندن و واشنگتن دارد.
