اروپایی‌ها منافع اقتصادی بزرگی در حفظ برجام دارند. آنها در زمینه‌های سیاسی و امنیتی محورهای تقاطع بزرگی با یکدیگر دارند. البته میبایست این را هم مورد توجه قرار داد که تقابل ایران و اروپا نیز در راستای منافع آنها نیست؛ اگر اروپا نیز همانند آمریکا موضع دشمنی با ایران را در پیش بگیرد، به‌طور حتم متضرر خواهد شد.
الوقت – خروج دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای موسوم به «برجام» یکی از رخدادهایی است که در تاریخ روابط بین الملل به عنوان مثال بارزی از بدعهدی آمریکا به تعهدات بین‌المللی خود ثبت خواهد شد. هر چند در گذشته نیز واشنگتن همواره نسبت به وعده‌های خود بدعهد بوده اما در ارتباط با برجام این موضوع بیش از پیش برای جهانیان اثبات شد. با این وجود، خروج از برجام اکنون مهمترین موضوعی که از سوی اروپایی‌ها و نیز ایران مورد توجه قرار گرفته در ارتباط با امکان تداوم برجام در صورت توافق و مذاکره با اروپایی‌ها است. در وضعیت جدید این مساله مطرح است که ایران میبایست در مذاکرات با اروپا چه تضمین‌هایی را بگیرد؟ همچنین، آیا برجام بدون حضور آمریکا می‌تواند به حیات خود ادامه دهد؟ همچنین، اروپایی‌ها باید در تقابل با آمریکا در موضوع اعمال تحریم‌های جدید چه راهبردی را رد پیش بگیرند. «الوقت» برای پاسخ گویی به تمامی این پرسش‌ها با دکتر فواد ایزدی کارشناس مسائل بین‌المللی و استاد گروه مطالعات آمریکا در دانشگاه تهران، گفتگوی اختصاصی انجام داده است.
ایران از اروپا تضمین‌های قطعی بگیرد
فواد ایزدی در ارتباط با محورهای گفتگو و تضمیمن‌هایی که ایران میبایست در مذاکره با کشورهای اروپایی میبایست مدنظر قرار دهد بر این باور است که در ابتدا ضروری است که نگاهی به کلیت برنامه جامع اقدام مشترک داشته باشیم. بر این مبنا که برجام در اساس فرمولی کلی دارد؛ بدین شرح که ایران در حوزه برنامه هسته‌ای محدودیت‌هایی را می‌پذیرد و در مقابل تحریم‌های اعمال شده بر ایران در حوزه صادرات انرژی، امور بانکی و تجارت برداشته می‌شود. در دو سال گذشته شاهد بوده‌ایم که ایران به‌طور کامل به تعهدات خود در قبال برنامه هسته ای عمل کرده و آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای برای یازدهمین بار پیاپی تعهد ایران به مفاد برجام را تایید کرد.
ایزدی در ادامه تصریح کرد: بر خلاف ایران، از همان ابتدا آمریکایی‌ها به تعهدات خود نسبت به برجام عمل نکردند. بندهای 26، 28 و 29 این معاهده را نقض کردند و در نهایت نیز شاهد بودیم دونالد ترامپ دستور خروج از آن را نیز صادر کرد. بر این اساس وضعیت موجود به هیچ عنوان در راستای تامین منافع ایران نیست که هم تحریم‌های بزرگ را بپذیرد و هم هیچ سودی از برجام را کسب نکند.
این کارشناس مسائل بین‌المللی افزود: در وضعیت موجود، ایران قصد دارد به اروپایی‌ها این مساله را گوشزد کند که برجام تنها در قالب حرف قابل اجرایی شدن نیست و آنچه آنها میبایست انجام دهند، نباید تنها در ظاهر باشد. بنابراین اروپا موظف است که در عرصه عمل نیز به تعهد ات خود عمل کند و این امر باید از سوی آنها ثابت شود. برای نمونه این تضمین را میبایست اروپا به ایران دهد که اگر نفت ایران را خریداری می‌کنند، در آینده نیز آن را بدون هیچ کم‌وکاستی انجام دهند و نباید به واسطه اعمال تحریم‌ها آمریکا از تمامی تعهدات خود به تهران عقب‌نشینی کنند. همچنین، اگر وزارت خزانه‌داری آمریکا بر بانک‌های خصوصی اروپایی اعمال فشار می‌کند که از معامله با ایران سر باز بزنند، نباید این مساله برای ارتباطات بانکی ایران محدودیت ایجاد کند. بنابراین اروپایی‌ها باید معاملات خود را از طریق بانک‌های نیمه دولتی خود با ایران پی‌گیری کنند و در این زمینه ضمانت‌های اجرایی لازم را بدهند.
ایزدی در ادامه تصریح کرد: اروپایی‌ها همانند قانون دوران کلینتون که به آنها اجازه می‌داد بر خلاف تحریم‌ها آمریکا به مناسبات با روسیه، ایران و کوبا در زمینه های محدود ادامه دهند، در شرایط کنونی نیز چنین راهکاری را پیدا کنند. اگر چنین تضمینی از سوی اروپایی‌ها داده شد ایران می‌تواند به ماندن در برجام فکر کند اما اگر چنین تضمینی در عمل اجرایی نشد، ایران نیز میبایست از این توافق خارج شود؛ زیرا به هیچ عنوان منطقی نیست که ایران در معاهده‌ای بماند که هیچ سودی نداشته باشد و در مقابل تحریم نیز بر علیه آن اعمال شود.
حفظ برجام بدون آمریکا بسیار دشوار است
این کارشناس مسائل خاورمیانه در ادامه اظهارات خود تاکید کرد: حفظ برجام بدون حضور آمریکا یا به عبارتی متعاقب خروج آمریکا از آن بسیار دشوار است؛ زیرا اکثر تحریم‌هایی که بر ایران اعمال شده بود از سوی آمریکا بود. با این وجود اروپایی‌ها بسیار امیدوار هستند که بتوانند برجام را بدون واشنگتن حفظ کنند. اینکه آنها تا چه‌اندازه می‌توانند به تعهدات خود جامه عمل بپوشانند در آینده نزدیک نمایان خواهد شد.
فواد ایزدی همچنین تصریح کرد: ایران میبایست با دید تردید به مذاکرات با اروپا نگاه کند و اعتماد کامل به آنها به هیچ عنوان جایز نیست.
وی در ادامه گفت: اروپایی‌ها منافع اقتصادی بزرگی در حفظ برجام دارند. همچنین، آنها در زمینه‌های سیاسی و امنیتی محورهای تقاطع بزرگی با یکدیگر دارند. البته میبایست این را هم مورد توجه قرار داد که تقابل ایران و اروپا نیز در راستای منافع آنها نیست؛ اگر اروپا نیز همانند آمریکا موضع دشمنی با ایران را در پیش بگیرد، به‌طور حتم متضرر خواهد شد. در نهایت، در صورتی که اروپایی‌ها حاضر به ارائه تضمین‌های قطعی نشوند، ایران باید از برجام و حتی از ان پی‌تی نیز خارج شود؛ زیرا دیگر توافق یا مبنایی بر حفظ تعهدات برجامی باقی نمی‌ماند.
