الوقت- عربستان سعودی که در یک دهه گذشته تلاش کرده با پرداخت پترودلارهای نفتی بسیاری از کشورهای اسلامی را برای پیشبرد برنامه هایش در منطقه با خود همراه سازد، این بار روی دولت جدید پاکستان متمرکز شده است. شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان که به تازگی مسند قدرت در این کشور را به دست گرفته است، عربستان را به عنوان اولین مقصد خارجی خود انتخاب کرد تا با جلب نظر سعودیها از خزانه ریاض برای دولت نوپای خود کمکی دریافت کند.
به گفته مقامات رسمی دولت پاکستان، در سفر شهباز به ریاض، این کشور پیشنهاد ۲ برابر شدن رقم تسهیلات نفتی از ۱.۲ میلیارد دلار به ۲.۴ میلیارد دلار را به مقامات سعودی داده و پادشاهی عربستان نیز با آن موافقت کرده است. در این صورت، پاکستان مجموعه ای از تسهیلات مالی به ارزش حدود ۸ میلیارد دلار از عربستان سعودی دریافت می کند که شامل ۲ برابر شدن تسهیلات مربوط به خرید نفت از این کشور، دریافت مبالغ بیشتر از طریق سپرده گذاری یا صکوک و جابجایی تسهیلات ۴.۲ میلیارد دلاری موجود در سفر شهباز شریف به ریاض است.
اگر چه نخست وزیر پاکستان روی دست و دلبازی سعودیها حساب ویژه باز کرده تا شاید دولت خود را از نظر مالی تقویت کند اما سعودیها پیشتر نیز به دولت‌های قبلی اسلام آباد وعده های مالی داده بودند که بخش اعظم آن محقق نشد.
در سفر عمران خان، نخست وزیر سابق پاکستان به ریاض هم ولیعهد سعودی برای سرمایه گذاری چند میلیارد دلاری در پاکستان و آزادی هزاران نفر از اتباع زندانی این کشور موافقت کرده بود اما سعودیها زیر این توافق زدند و به وعده هایشان عمل نکردند. مقامات ریاض در مقابل پاکستانی ها رفتارهای دو گانه ای را در پیش گرفته‌اند اگر چه در ظاهر وعده های دهن پر کن میلیاردی به آنها می دهند اما در عمل اقدامی برای منتفع شدن اسلام آباد انجام نمی دهند.
سعودیها همواره نشان داده اند که روی دولت‌هایی سرمایه گذاری می کنند که از لحاظ سیاسی ثبات نسبی داشته باشد اما در پاکستان هر چند سال یکبار در پی کودتا دولت تغییر می کند و عمر کوتاه این دولت‌ها اجازه نمی‌دهد تا از خوان کرم سعودیها بهره مند شوند. دولت شهباز شریف هم که با آرای میلیمتری نمایندگان پارلمان روی کار آمده است آینده سیاسی خود را متزلزل می بیند و سعودیها روی اسب از پیش باخته شرط بندی نمی کنند و این بار هم موافقت با کمکهای چندین میلیاردی تنها در حد حرف باقی خواهد ماند.
عربستانی ها همیشه در ازای کمکهای مالی به سایر کشورها از آنها نیز مطالباتی دارند که باید برآورده شود. با توجه به اینکه پاکستان در سالهای اخیر روابط خود با ایران و ترکیه را بهبود داده است، سعودیها از این مسئله نگران هستند. عربستان همواره به پاکستان به عنوان کشور موازنه ساز در مقابل ایران نگاه می کند و در سالهای اخیر هم تلاش کرده تا این کشور را از محور ایران دور کرده و در اردوگاه خود وارد کند. عربستان این روزها در یمن متحمل شکستهای زیادی شده است و ایران را مقصر اصلی شکستهای خود در منطقه می داند. بنابراین، ریاض در سالهای اخیر به دنبال یارگیری منطقه ای برای ایجاد ائتلافی علیه ایران بوده است تا با نفوذ این کشور مقابله کند و درصدد است با کمکهای مالی به پاکستان، اسلام آباد را در مقابل تهران قرار دهد. اگرچه سعودیها در ماههای اخیر مسیر تنش زدایی با ایران را در پیش گرفته اند اما همیشه سیاست ناامن کردن مرزهای شرقی ایران را روی میز خود دارند و به دلیل حضور تکفیریها در خاک پاکستان و افغانستان، ریاض نیم نگاهی هم به تقویت هسته های تروریستی در مرزهای ایران دارد.
از سوی دیگر، با خروج غربیها از افغانستان، عربستان تلاش کرده تا خلاء های امنیتی خود در منطقه را پر کند و سعی دارد با نزدیک شدن به پاکستان، در افغانستان نفوذ کرده و در تحولات این کشور نقش آفرینی کند.
استفاده از تجارب هسته‌ای پاکستان
با توجه به اینکه پاکستان یکی از قدرت های اتمی در جهان است، عربستانی ها در تلاش هستند تا از تجارب و دانش هسته ای این کشور در ساخت و توسعه نیروگاههای هسته ای خود استفاده کنند. سعودیها در سالهای اخیر به بهانه اینکه ایران در مسیر ساخت بمب هسته ای گام بر می دارد دنبال ساخت نیرگاههای هسته ای بوده اند و از کشورهای غربی در این زمینه کمک خواسته اند. در سال 2018 محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، اعلام کرد که اگر ایران به بمب هسته ای دست پیدا کند عربستان هم با سرعت بالا همین مسیر را پیش خواهد گرفت و چنین اظهاراتی نشان می دهد که سعودیها با جدیت دستیابی به برنامه هسته ای را دنبال می کنند. ادعاهای مکرر غربیها مبنی بر اینکه ایران تنها یک گام تا ساخت سلاح اتمی فاصله دارد، می تواند عربستانی ها به این مرحله برساند که برای مقابله با ایران باید مسیر هسته ای شدن را در پیش بگیرند.
از آنجا که غربیها از دستیابی عربستان به انرژی هسته ای و متعاقب آن ساخت بمب اتمی نگران هستند تاکنون پاسخ مثبتی به این درخواست سعودیها نداده اند. رفتارهای منطقه ای عربستان سعودی در یک دهه گذشته به ویژه حمله به یمن و حمایت از تروریستها در سوریه و عراق، غربیها را از دستیابی ریاض به بمب اتمی نگران کرده است. بنابراین سعودیها که از کمکهای غرب برای ساخت نیروگاههای هسته ای دلسرد شده اند، پاکستان را بهترین گزینه برای رسیدن به جاه طلبی های هسته ای می‌بیند. برای این منظور، ریاض اقدامات اولیه را شروع کرده و سال گذشته گروهی از پژوهشگران در زمینه تحقیقات انرژی هسته ای و انرژی های تجدیدپذیر را به پاکستان اعزام کرد تا در نهادهای هسته ای پاکستان دوره هایی را ببینند. همچنین گفته می شود عربستان در نظر دارد در ازای کمک های بیشتر برای توسعه بخش هسته ای خود، بودجه جدیدی را به مجتمع صنعتی نظامی پاکستان تزریق کند.
تنشهای نسبی در روابط آمریکا و عربستان در سالهای اخیر و مخالفت واشنگتن با جاه‌طلبی‌های بن سلمان برای توسعه برنامه هسته ای این کشور، و از طرفی مقابله با سیاستهای منطقه ای ایران، همکاری های هسته‌ای و نظامی ریاض و پاکستان در آینده بیش از پیش تقویت خواهد شد و می تواند چالشهای جدیدی را در منطقه و روابط با غرب ایجاد کند.
