الوقت- وقتی حزب عدالت و توسعه در دور اول انتخابات پارلمانی ترکیه نتوانست حائز اکثریت آرای لازم برای تشکیل دولت واحد حزبی شود، بسیاری کار اسلام گرایان عدالت و توسعه را برای انحصار قدرت پایان یافته تلقی نمودند. پس از انتخابات پارلمانی در دور اول، رهبران حزب عدالت و توسعه مجبور به تشکیل دولت ائتلافی بودند و این کار نمی توانست چندان مورد پسند حزبی باشد که هم در سیاست داخلی و هم سیاست خارجی رویه متفاوتی را از سایر احزاب لائیک و پان ترکیسم دنبال می کند. ناکامی در تشکیل دولت ائتلافی توسط حزب عدالت و توسعه، سرنوشت پارلمان ترکیه را به برگزاری مجدد انتخابات و ابطال آرای اخذ شده پیشین کشاند و دور دوم انتخابات در ترکیه همراه با حساسیت رسانه ها و تمرکز بر سرنوشت آینده دولت در این کشور برگزار شد، که در نتیجه آن حزب عدالت و توسعه علی رغم پیش بینی ها و نظر سنجی های فبلی توانست با کسب آرای کافی، شرایط لازم را برای تشکیل دولت یکدست حزبی و مورد نظر خود بدست آورد. نظر به اهمیت این موضوع، گفتگویی را با دکتر شعیب بهمن کارشناس مسائل منطقه ای حول چرایی اهمیت این انتخابات و سرنوشت سیاست خارجی ترکیه پس از این انتخابات انجام داده ایم که در ادامه آن را مورد توجه قرار خواهیم داد.
الوقت- آقای بهمن، تشکر از وقتی که در اختیار سایت الوقت فارسی گذاشتید، به عنوان اولین سوال بفرمائید دلایل و چرایی برجسته شدن انتخابات ترکیه در رسانه ها و محافل خبری چه بود؟
- علت اهممیت انتخابات ترکیه در این بود که به هر حال در انتخابات پیشین پارلمانی در ماه ژوئن هیچکدام از احزاب نتوانستند اکثریت آرا را کسب کنند و در نتیجه هیچ حزبی نمی توانست به تنهایی دولت تشکیل دهد، در حالی که طی سیزده سال پیش از این حزب عدالت و توسعه به تنهایی موفق شده بود دولت را بصورت انحصاری در دست داشته باشد و لذا بعد از انتخابات پارلمانی در ماه ژوئن یک نوع سردرگمی در صحنه سیاست داخلی ترکیه بوجود آمد و با توجه به مواضع سرسختانه هرکدام از احزاب در عمل یک دولت ائتلافی نیز نتوانست شکل بگیرد، البته بخش مهمی از دلیل عدم تشکیل دولت در ترکیه به عدم تمابل شخصی آقای اردوغان بر می گشت که تمایلی به تقسیم قدرت سیاسی با سایر احزاب نداشت. در چنین شرایطی انتخابات ترکیه به دور دوم کشیده شد. بیشترین اهمیت این انتخابات به سرنوشت آتی ترکیه بر می گشت، به این معنا که اگر همچنان نتایج انتخابات پیشین تکرار می شد و هیچکدام از احزاب نمی توانستند اکثریت آرا را کسب کنند، قاعدتا این بار می بایست به طور قطع یک دولت ائتلافی تشکیل می شد که این کار با اهداف و مقاصد رئیس جمهور ترکیه، آقای اردغان کاملا در تضاد بود و این مسئله اهمیت این انتخابات را بیشتر می کرد.
الوقت- با این توضیحات، آیا به نظر شما اگر حزب دیگری غیر از عدالت و توسعه در این انتخابات به پیروزی دست می یافت، در عمل سیاست خارجی ترکیه بویژه در ارتباط با مسائل منطقه ای تغییر قابل توجهی می کرد؟
- به نظر می رسد که سایر احزاب در ارتباط با موضوع سیاست خارجی دارای اختلافات اساسی با حزب عدالت و توسعه می باشند، به نحوی که هر سه حزب مخالف اردوغان، سیاست های متفاوتی را پیشنهاد و دنبال می کردند که در نقطه مقابل و در تضاد با رویکرد حزب عدالت و توسعه بویژه در ارتباط با مسائل منطقه ای می باشد. به عنوان نمونه حزب جمهوری خواه خلق خواهان رویگردانی سیاست خارجی ترکیه از خاورمیانه و حرکت به سمت غرب، بویژه اتحادیه اروپا می باشد. یا حزب حرکت ملی بیشتر در پی ترویج سیاست ملی گرایی ترکی در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز می باشد و در واقع هم پیمانان ترکیه را در میان کشورهای آسیای مرکزی دنبال می کند، یا خود حزب دموکراتیک خلق ها به شدت منتفد دولت اردوغان در ارتباط با مسئله سوریه می باشد. لذا هر سه حزب مخالف اردوغان رویکردهای کاملا متفاوتی را در سیاست خارجی ترکیه بویژه در ارتباط با مسئله سوریه دنبال می کنند، و بر این اساس ما می توانستیم انتظار داشته باشیم که در صورتی که حزب دیگری غیر از حزب عدالت و توسعه قدرت را در ترکیه بدست می گرفت یا اینکه حزب عدالت و توسعه نمی توانست دولت تک حزبی را تشکیل دهد، متاثر از آن شاهد تغییرات قابل توجه و حتی اساسی در سیاست خارجی ترکیه بخصوص در ارتباط با رویکرد این کشور در بحران سوریه باشیم.
الوقت- سوال اصلی هم همین جاست، با توجه به اینکه آقای اردوغان بطور مشخص بدنبال حذف بشار اسد در سوریه می باشد، آیا احزاب مخالف اردوغان رویکرد متفاوتی را در ارتباط با دولت بشار اسد در سوریه پیگیری می کنند؟
- بله، در شرایطی که حزب عدالت و توسعه تمام کانال های ارتباطی خود را با دولت بشار اسد در سوریه قطع کرده، در مقابل شاهد بوده ایم که طی این مدت بارها هیئت های مختلفی از سوی حزب جمهوری خواه خلق به سوریه رفتند و با شخص بشار اسد دیدار داشته اند. این حزب منتقد اصلی سیاست اردوغان در سوریه می باشد. یا حزب دموکراتیک خلق ها که به نوعی نماینده کردها در ترکیه هم محسوب می شود، معتقد است دولت اردوغان سیاست های نامناسبی را در ارتباط با کردهای سوریه دنبال کرده و برخی اقدامات اردوغان را باعث اعمال کشتار و خشونت بیشتر بر کردهای سوریه می داند. براین اساس مسئله سوریه نقطه افتراق و اختلاف اساسی احزاب مخالف با دولت اردوغان در سیاست خارجی می باشد.
الوقت- مسئله دیگر واکنش غرب به نتایج انتخابات ترکیه می باشد، همان طور که خبرگزاری ها هم گفتند، برخی ناظران اتحادیه اروپا پس از اعلام نتایج انتخابات، برگزاری انتخابات ترکیه را در شرایط ناعادلانه توصیف کردند، و همین طور در بیانیه رسمی کاخ سفید، آمریکا برگزاری این انتخابات را به جای دولت ترکیه، به مردم ترکیه تبریک گفته، مسئله ای که نشان از نوعی عدم استقبال غرب از نتایج انتخابات ترکیه می باشد، سوال این جاست که چرا غرب نتایج انتخابات ترکیه را با پیروزی اسلام گرایان عدالت و توسعه چندان مورد استقبال قرار نداد؟
- در این ارتباط باید توجه داشت که در واقع این بلند پروازی های ترکیه و شخص آقای اردوغان در سطح منطقه می باشد که با نارضایتی غرب همراه بوده است. آرزوی اردوغان مبنی بر احیای امپراطوری عثمانی به رهبری ترکیه با اهداف دراز مدت غرب و بویژه امریکا که خواهان تجزیه منطقه و کوچک کردن کشورها در خاورمیانه می باشند، هماهنگ نیست. همچنین روابط ایالات متحده با کردها بویژه در سوریه محل اختلاف عمیق ترکیه و آمریکا در موضوع سوریه می باشد. از طرف دیگر حداقل طی چند ماه گذشته سیاست های اردوغان در ارتباط با مسئله مهاجران آسیب های جدی را متوجه اتحادیه اروپا کرده است. طی این مدت ترکیه با بازکردن مرزهای اروپایی خود برای پناه جویان به مانند یک کریدوری برای آورگان و پناهندگان سوری و خاورمیانه ای عمل کند. این موضوع نیز سبب شد که اتحادیه اروپا بدلیل سیاست های مهاجرتی ترکیه چندان تمایلی به ادامه قدرت در ترکیه توسط حزب عدالت توسعه نباشد و به قولی چندان استقبال گرمی را از نتایج انتخاباتی ترکیه با پیروزی حزب عدالت توسعه دنبال نکند. در حقیقت اروپا تداوم حضور عدالت و توسعه را در قدرت در تضاد با منافع خود در مسئله مهاجرانی می داند که به راحتی خود را از مرزهای ترکیه به اروپا می رسانند.
الوقت- و سوال آخر اینکه با توجه به وجود اختلافاتی که حزب عدالت و توسعه با سایر احزاب مخالف بویژه در سیاست خارجی داشته است، آیا به نظر شما پیروزی حزب عدالت وتوسعه در انتخابات اخیر غیرمنتظره بود؟
- خیر، به رغم اعلام نتایج نظرسنجی هایی که پیروزی اردوغان را در انتخابات پارلمانی اخیر دشوار عنوان کرده بودند، اما اگر ما روند مسائل داخلی را طی پنج ماه اخیر منتهی به انتخابات در نظر بگیریم متوجه خواهیم شد در این مدت دولت اردوغان دست به اعمال و کارهایی زد که برخلاف انتخابات پیشین که نتوانست اکثریت لازم را کسب نکرد، در این انتخابات اکثریت لازم را برای تشکیل دولت تک حزبی بدست آورد. در حقیقت حزب عدالت و توسعه به یک بازی خطرناک روی آورد، که این اقدامات حتی می توانست از کنترل خارج شود و تبعات منفی آن دامن خود رهبران عدالت و توسعه را نیز بگیرد، اما این بازی خطرناک چه بود؟ در واقع آشوب سازی مصنوعی که صورت گرفت، یک نوع برنامه ای بود که اردوغان در ان مدیریت و کنترل خود را بر اوضاع نشان داد. طی این مدت بحث مقابله ترکیه با کردها بجسته شد در صورتی که حداقل طی سه چهار سال گذشته روندی برای حل و فصل مسئله کردها شروع شده بود اما طی این پنج ماه به یکباره تمام اقدامات مسالمت آمیز برای حل مسئله کردها کنار گذاشته شد و یک درگیری میان دولت مرکزی و نیروهای پ.ک.ک آغاز شد. علاوه بر این برخی اتفاقات تروریستی مانند سوروچ و آنکارا، صحنه داخلی ترکیه را ناامن نشان داد. این اقدامات پیام مشخصی برای مردم در ترکیه داشت و اینکه در صورتی که در انتخابات پارلمانی حزب عدالت و توسعه اکثریت آرا را بدست نیاورد و دولت ائتلافی بخواهد تشکیل شود، ناامنی ها بدلیل وجود دولت ائتلافی ادامه خواهد داشت، در حالی که سیزده سال گذشته مردم ترکیه امنیت قابل ملاحظه ای را در عرصه های سیاسی و امنیتی در پرتو دولت تک حزبی عدالت و توسعه تجربه کرده بودند و شرایط ناامنی در مدت عدم تشکیل دولت بدلیل در اکثریت نبودن آرای عدالت و توسعه بوجود آمده بود، لذا ناامنی ساختگی تمایل داخلی را برای پیروزی عدالت و توسعه افزایش داد. دومین مسئله ای که پیروزی عدالت و توسعه را در این انتخابات هموار کرد، کسب آرای بخشی از ملی گرایان ترک در این انتخابات بود. در حقیقت ایجاد تقابل کردی- ترکی طی این پنج ماه که با حملات هوایی به پ.ک.ک شدت یافت باعث شد حزب عدالت و توسعه از خود چهره ای ملی گرا نمایش دهد و بخشی از آرایی را که متعلق به حزب حرکت ملی بود به سمت خود سرازیر کند. این در حالی بود که پیش از این ملی گرایان ترک، دولت اردوغان را بدلیل پیگیری سیاست مسالمت آمیز در مواجه با مسئله کردها مورد انتقاد قرار داده بودند و ایجاد جنگ علیه کردها ضمن خنثی کردن انتقادات پیشین ملی گرایان علیه اردوغان، به کسب بخشی از آرای آنان به نفع عدالت و توسعه منجر شد. لذا ایجاد آشوب ها و بحران های مصنوعی و مدیریت و کنترل آن توسط دولت اردوغان ضمن اینکه موفقیت وی را در مدیریت بحران نشان داد، زمینه کسب آرای بیشتر را نیز در این انتخابات توسط حزب عدالت و توسعه فراهم کرد.
