الوقت- کاخ سفید روز گذشته عادی سازی روابط سودان و رژیم صهیونیستی را اعلام کرد. این امر درشرایطی رخ می دهد که شورای انتقالی سودان،پیشتر اعلام کرده بود که بحث عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی در حیطه اختیارات این شورا نمی باشد. علی رغم این ادعا و همچنین ادعای دیگر شورای حاکمیتی انتقالی مبنی بر نامرتبط بودن مذاکرات خروج نام این کشور از فهرست امریکایی کشورهای حامی تروریسم با مساله عادی سازی؛ تنها ساعاتی پس از اقدام ترامپ در راستای خارج کردن نام سودان از این فهرست،عادی سازی روابط نیز اعلام شد. در عین حال از زمان سقوط عمرالبشیر و روی کارآمدن شورای انتقالی فعلی در سودان،مجموعه ای از تحولات و مسائل این کشور را به سمت و سوی عادی سازی سوق داده است؛ مساله ای که بیش از هر چیز به عنوان یک موضوع تحمیل شده بر سودان قابل تفسیر است.
ابرمشکلی به نام اقتصاد
یکی از اساسی ترین و به نوعی اصلی ترین مشکلی که سودان با آن دست به گریبان می باشد، مشکلات اقتصادی است. این امر یکی از دلایل عمده بروز نارضایتی ها علیه عمرالبشیر در سال 2018 بود که نهایتا با دخالت ارتش منجر به برکناری وی از قدرت شد. با تجزیه کشور سودان به دو کشور و استقلال یافتن سودان جنوبی در سال 2011 میلادی؛عملا بین 60 تا 70 درصد از کل منابع نفتی سودان در جریان این تجزیه در اختیار سودان جنوبی قرار گرفت. بر این اساس بخش بزرگی از منابع درآمدی خارطوم از میان رفت و یکی از فاکتورهای بروز مشکلات اقتصادی برای این کشور پدیدار شد. در کنار این امر وجود تحریم های امریکا علیه این کشور که از سال 1997 وضع شده و نام این کشور را در فهرست کشورهای حامی تروریسم قرار داده بود، مشکلات بزرگی را برای ارتباطات اقتصادی سودان با دیگر کشورها به وجود آورده بود. وجود فساد گسترده اقتصادی و اداری نیز شرایط اقتصادی را بیش از پیش به سمت وخامت پیش می برد.
این امر سبب شد تا شورای انتقالی سودان از زمان تشکیل خود، وعده بهبود مسائل اقتصادی را به مردم سودان دهد و عملا نگاه ویژه ای به مساله اقتصاد،که اصلی ترین مطالبه سودانی ها می باشد،داشته باشد.
فشارهای امریکا و متحدان منطقه ای آن
وجود مشکلات اقتصادی در چنین سطحی، طبیعتا امکان تبدیل شدن به اهرم فشاری در دست امریکا و متحدان منطقه ای آن برای اعمال فشار به سودان را دارد. دولت امریکا در برهه ای که بیش از هر زمان دیگر، نیاز به اعلام عادی سازی روابط کشورهای منطقه با رژیم صهیونیستی داشت؛در اولین گام؛خروج نام سودان از فهرست کشورهای حامی تروریسم را مشروط بر پیوستن سودان به روند عادی سازی اعلام کرد. در همین رابطه پیشتر یک مقام مسئول سودانی در مصاحبه با روزنامه سعودی الشرق الاوسط گفته بود که واشنگتن به خارطوم اعلام کرده که حذف نام سودان از فهرست کشورهای حامی تروریسم ارتباط تنگاتنگی با عادی سازی روابط خارطوم با رژیم صهیونیستی دارد.
در کنار این امر ابوظبی و ریاض نیز با استفاده از همین اهرم، یعنی اهرم اقتصادی؛ فشارها بر سودان جهت پیوستن به روند عادی سازی را تشدید کرده بودند. العربی الجدید پیشتر به نقل از دیپلماتهای سودانی فاش کرده بود که محمد بن زاید و محمد بن سلمان،در تلاش هستند تا سودان را برای عادیسازی روابط با رژیم صهیونیستی قانع کنند.در گزارش العربی الجدید آمده بود که ابوظی و ریاض در تلاش هستند تا با سوءاستفاده از بحران اقتصادی کمرشکن سودان و فاجعه به بار آمده در این کشور به دنبال جاری شدن سیل که خود به بیخانمان شدن حدود یک میلیون نفر از مردم این کشور انجامیده است، به دولت و شورای حاکمیتی این کشور فشار آورند تا اینگونه این کشور روابط خود را با اشغالگران صهیونیست عادیسازی کند.
استفاده امریکا و شرکای منطقه ای آن از این اهرم اقتصادی، جهت اعمال فشار بر سودان برای عادی سازی روابطش با رژیم صهیونیستی تا آنجا پیش رفت که عملا یک دوگانه اقتصادی پیش روی خارطوم قرار گرفت؛دوگانه ای که در یک سو کمک های اقتصادی و بهبود شرایط اقتصادی را به شرط عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی و در سویی دیگر ادامه وضع موجود و چه بسا افزایش تحریم ها و عدم حمایت از شورای انتقالی را دربرداشت.
این امر سبب شد تا برخی طرف ها در شورای حاکمیتی انتقالی سودان با محاسباتی غلط،عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی را در ازای دریافت کمک های مالی و حذف نام سودان از فهرست کشورهای حامی تروریسم، بپذیرند.
در همین رابطه روزنامه الشرق الاوسط به نقل از منابع آگاه گزارش داده بود که خارطوم و واشنگتن به توافقی دست یافتند که طبق مفاد آن، آمریکا باید به سودان هفت میلیارد دلار کمک مالی ارائه کند و نام سودان را از فهرست کشورهای حامی تروریسم خط بزند. از طرفی دیگر، طبق گفته این منابع، در توافق یادشده، اشاره شده است که بایستی نقش سودان در توافقات صلح عربی-صهیونیستی مشخص شود و مذاکرهای میان دو طرف در خصوص صدور طرحی مبنی بر عدم پیگرد قانونی سودان در پروندههای آتی صورت بگیرد.
با این حال تجربه عمرالبشیر که با نیت دریافت کمک های مالی از ریاض و ابوظبی، اقدام به گسیل نظامیان سودانی به جنگ یمن کرد و پس از مدتی با خلف وعده طرف های مقابل مواجه شد؛ نشان می دهد که عملا شرکای امریکا در منطقه از ارائه کمک های مالی جدی به سودان خودداری خواهند کرد. این درحالیست که امریکا نیز تاکنون 330 میلیون دلار غرامت از سودان دریافت نموده است.
لذا به نظر می رسد واشنگتن قصدی برای کمک مالی موثر به خارطوم ندارد و ریاض و ابوظبی نیز پیشتر نشان داده اند در انجام وعده هایشان در قبال سودان صادق نیستند و شاید همان مبلغ غرامت 330 میلیون دلاری که گفته می شود سعودیها به جای سودان پرداخت کرده اند؛تمام کمک مالی ریاض به سودان باشد!
بر این اساس می توان گفت پس از پیوستن خارطوم به روند عادی سازی، اهداف امریکا و شرکای منطقه ای آن تامین شده است و سودان نیز توان چانه زنی برای دریافت کمک های مالی را نخواهد داشت.
اختلافات درونی در شورای حاکمیتی
یکی دیگر از دلایل پیوستن سودان به روند عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی؛ مساله اختلافات درونی در شورای حاکمیتی است. در این رابطه باید گفت که به نظر می رسد نظامیان تلاش می کنند در طول 21 ماه که براساس توافقات قبلی، ریاست شورای حاکمیتی را در دست دارند، کار را به نفع خود تمام کرده و حمایت های خارجی را جلب کنند.
این امر در راستای حذف کامل غیرنظامیان(نیروهای آزادی و تغییر) صورت می گیرد؛ غیرنظامیانی که قرار است براساس توافقات در 18 ماه باقی مانده از مجموع 39 ماه (عمر شورای انتقالی)، ریاست شورای حاکمیتی را بر عهده گیرند. خبرگزاری روسیا الیوم نیز در همین خصوص پیشتر گزارش داده بود که میان دو دولت مدنی و تشکیلات نظامی در دولت انتقالی سودان اختلافات زیادی در خصوص عادی سازی وجود دارد؛ به طوری که دولت نظامی با پیشنهاد آمریکا موافق است؛ اما دولت مدنی آن را رد میکند.
بر این اساس می توان گفت اقدام اخیر شورای حاکمیتی سودان در پذیرش عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی یک تصمیم ناشی از فشارهای همه جانبه امریکا و متحدان منطقه ای آن و موضوعی تحمیل شده بوده است که حتی در سطح حاکمیت فعلی نیز از اجماع برخوردار نمی باشد.